Triều cường ở vùng cửa sông cũng đang lên cao, đặc biệt vào kỳ triều cường rằm tháng 8 Âm lịch. Dự báo mực nước triều sẽ đạt đỉnh vào ngày 19-21/9. Tại trạm Mỹ Thuận, Vĩnh Long, mực nước có thể vượt mức báo động 3 từ 5-10cm, còn tại trạm Cần Thơ, mực nước dự kiến sẽ xấp xỉ hoặc vượt mức báo động 3 khoảng 5cm. Các trạm quan trắc khác tại vùng cửa sông sẽ ghi nhận mực nước lên đến mức báo động 2 hoặc báo động 3.
Theo số liệu quan trắc của Trung tâm Đại dương và Khí quyển Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), trong tuần qua, lưu vực sông Mekong đã chịu ảnh hưởng từ gió mùa Tây Nam và bão số 3 (bão Yagi). Điều này đã gây ra mưa lớn trên khắp lưu vực, với lượng mưa từ 50-150mm, thậm chí một số nơi ở thượng Lào còn ghi nhận lượng mưa vượt mức 150mm.
Hậu quả là lũ ở thượng Lào và miền Bắc Thái Lan đang có xu hướng tăng mạnh. Nhiều trạm quan trắc đã ghi nhận mực nước vượt mức cảnh báo lũ và dự báo sẽ còn tăng trong những ngày tới. Đáng chú ý, lũ đang dâng cao ở khu vực trung và hạ Lào cũng như Campuchia, do lượng nước lớn từ thượng nguồn đổ về.
Tại Campuchia, vào ngày 12/9, mực nước lũ tại trạm Kratie đạt 17,24m, thấp hơn mức trung bình nhiều năm (1961-2023) 1,77m và thấp hơn năm 2019 là 5,2m. Dù vậy, mực nước này vẫn cao hơn năm 2023 và 2015, cho thấy tình hình lũ lụt năm nay có nhiều diễn biến phức tạp. Tại Biển Hồ, dù dung tích nước vẫn thấp, nhưng có xu hướng tăng nhanh. Tính đến ngày 12/9, dung tích Biển Hồ đạt 26,33 tỷ m3, thấp hơn trung bình nhiều năm 11,05 tỷ m3, nhưng cao hơn cùng kỳ năm 2023 đến 4,32 tỷ m3.
Tình hình ngập lụt tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có thể nghiêm trọng hơn khi kết hợp với đợt triều cường dự kiến diễn ra vào giữa tháng Tám âm lịch (từ ngày 19-21/9 Dương lịch). Dự báo của Viện Kỹ thuật Biển cho biết triều cường khu vực biển Đông sẽ đạt đỉnh vào ngày 19-21/9, trong khi khu vực biển Tây sẽ có đỉnh triều muộn hơn, vào ngày 24-25/9. Mực triều cường năm nay được dự báo sẽ cao hơn nhiều so với trung bình nhiều năm.
Với tình hình lũ và triều cường đang diễn biến phức tạp, nguy cơ ngập úng tại các vùng trũng thấp của ĐBSCL được cảnh báo tăng cao từ ngày 18-22/9. Những khu vực đặc biệt cần chú ý gồm: TP. Cần Thơ, tỉnh Vĩnh Long, các huyện ven sông và vùng giữa 2 sông của tỉnh Đồng Tháp, các khu vực trung tâm Bán đảo Cà Mau như TP. Vị Thanh, TP. Ngã Bảy của tỉnh Hậu Giang, các huyện Phước Long, huyện Hồng Dân của tỉnh Bạc Liêu, TX. Ngã Năm, huyện Mỹ Tú của tỉnh Sóc Trăng, các huyện Trần Văn Thời, huyện Thới Bình, TP. Cà Mau của tỉnh Cà Mau, cùng với một số khu vực tại vùng thượng ĐBSCL như TP. Long Xuyên, tỉnh An Giang.
Ảnh hưởng đến nuôi trồng thủy sản
Hoạt động nuôi trồng thủy sản ở ĐBSCL phụ thuộc vào sự ổn định của hệ thống thủy văn, tuy nhiên, đợt lũ năm nay gây ra nguy cơ thiệt hại lớn. Các ao nuôi cá tra, tôm và các lồng bè trên sông có nguy cơ bị cuốn trôi do dòng nước mạnh và bờ bao yếu. Các nhà nghiên cứu cho biết lũ lớn có thể làm tràn các ao nuôi, khiến thủy sản thoát ra ngoài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và thu nhập của người nuôi. Riêng tại Vĩnh Long, các trạm đo nội đồng cho thấy mực nước đã dao động ở mức báo động III. Các khu vực Ba Càng, Phú Đức, Nhà Đài, Tân Thành, Tích Thiện và Vũng Liêm đều có mực nước từ 1,90m đến 2,05m, vượt ngưỡng an toàn cho các vùng nuôi trồng ven sông Tiền, sông Cổ Chiên, sông Mang Thít, và sông Hậu.
Sản xuất thủy sản tại Đồng Tháp, An Giang, và Cần Thơ - những địa phương đóng vai trò lớn trong xuất khẩu thủy sản của Việt Nam - sẽ chịu tổn thất lớn nếu mưa lớn tiếp tục kéo dài trong những ngày tới. Các chuyên gia dự báo nếu lũ đạt đỉnh như dự kiến và kéo dài hơn 1-2 tuần, thì khả năng sản lượng cá tra và tôm giảm đến 20% so với kế hoạch. Cùng với đó, chi phí để gia cố bờ bao, sửa chữa lồng bè, và kiểm soát dịch bệnh sẽ tăng mạnh, đẩy ngành nuôi trồng thủy sản vào tình trạng khủng hoảng.
Bên cạnh đó, tình hình môi trường nước bị xáo trộn cũng là yếu tố ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của các loài thủy sản. Các vùng nuôi thủy sản thường có chất lượng nước ổn định, tuy nhiên, khi nước lũ tràn vào ao, các chất hữu cơ, bùn đất và ô nhiễm từ thượng nguồn làm suy giảm chất lượng nước, khiến các loài thủy sản dễ mắc bệnh. Đối với cá tra - một trong những sản phẩm xuất khẩu chính, nguy cơ nhiễm bệnh và chết hàng loạt rất cao nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời.
Ngoài ra, sự gia tăng mực nước do triều cường và lũ lụt cũng gây ra nhiều khó khăn trong việc bảo vệ các lồng bè nuôi thủy sản trên sông. Dòng chảy xiết từ lũ thượng nguồn có thể cuốn trôi các lồng bè không được neo đậu chắc chắn. Chính quyền địa phương khuyến cáo các hộ dân phải kiểm tra và gia cố lồng bè của mình, tránh di dời quá gần bờ để phòng ngừa sạt lở. Đặc biệt, những vùng nuôi thủy sản tại Cần Thơ và Mỹ Thuận cần cảnh giác vì mực nước dự báo sẽ cao hơn mức báo động III từ 5-10cm nếu kết hợp với mưa lớn và triều cường, gây ra tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng.
Các biện pháp ứng phó
Trước tình hình lũ lụt phức tạp, các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương đã triển khai nhiều biện pháp ứng phó nhằm giảm thiểu thiệt hại. Chính quyền các tỉnh ĐBSCL đã phát đi cảnh báo đến người dân về tình hình mực nước sông dâng cao, đồng thời yêu cầu sơ tán dân cư tại các khu vực thấp trũng, ven sông và dễ ngập lụt. Tại An Giang, Đồng Tháp và Long An, hàng ngàn hộ dân đã được di dời đến các khu vực an toàn. Các trạm y tế và trường học cũng đã được chuẩn bị để trở thành nơi trú ẩn tạm thời cho người dân.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã thành lập các đoàn công tác đặc biệt để phối hợp với các địa phương triển khai công tác cứu trợ, đảm bảo cung cấp lương thực, nước sạch và thuốc men cho người dân bị ảnh hưởng. Các lực lượng quân đội và công an cũng đã được huy động để tham gia cứu hộ, cứu nạn và hỗ trợ sơ tán dân cư tại những khu vực nguy hiểm.
Một trong những biện pháp quan trọng để đối phó với lũ lụt là gia cố hệ thống đê bao và các công trình thủy lợi. Các địa phương đã khẩn trương kiểm tra, tu sửa và gia cố các tuyến đê xung yếu, đồng thời tăng cường việc kiểm soát dòng chảy qua các cống xả nước để giảm áp lực cho các khu vực nội đồng.
Sau khi lũ rút, việc hỗ trợ người dân khôi phục sản xuất sẽ là ưu tiên hàng đầu. Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo các địa phương chuẩn bị kế hoạch gieo cấy lại lúa và hoa màu, cũng như hỗ trợ giống, phân bón và kỹ thuật canh tác cho nông dân. Đối với ngành nuôi trồng thủy sản, các biện pháp phục hồi ao nuôi, xử lý môi trường nước và tái thiết cơ sở hạ tầng cũng sẽ được triển khai nhằm đảm bảo nguồn cung cấp thủy sản không bị gián đoạn.
Tình hình lũ lụt tại sông Mê Kông và ĐBSCL trong tháng 9/2024 không chỉ đe dọa đời sống của người dân mà còn ảnh hưởng nặng nề đến ngành nuôi trồng thủy sản. Các hộ nuôi cá tra, tôm và các loài thủy sản khác đang phải đối mặt với nguy cơ thiệt hại về tài sản và sản lượng. Chính quyền địa phương và người dân đang nỗ lực để bảo vệ hoạt động sản xuất, nhưng thách thức trước mắt là rất lớn. Việc ứng phó kịp thời và hiệu quả sẽ là yếu tố quyết định để giảm thiểu thiệt hại trong giai đoạn khó khăn này.
Hải Đăng