Nghề nước mắm truyền thống đã hình thành và phát triển trong 300 năm qua tại các làng quê ven biển của Việt Nam. Thời gian qua, cạnh tranh nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp trên thị trường ngày càng khốc liệt, các làng nghề truyền thống làm nước mắm từ Bắc đến Nam đã liên tiếp trải qua nhiều lao đao căng thẳng. Không ít gia đình có truyền thống làm nước mắm cha truyền con nối nhiều lúc đã tưởng bỏ nghề…
Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam, tiền thân từ Câu lạc bộ Nước mắm truyền thống Việt Nam, trực thuộc Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), được thành lập từ năm 2016. Tháng 5/2017, Câu lạc bộ hình thành Ban Vận động thành lập Hiệp hội Nước mắm Truyền thống Việt Nam, tập hợp 17 thành viên là các cá nhân, tổ chức sản xuất kinh doanh, các nhà khoa học, chuyên gia hiểu về nước mắm.
Đến tháng 9/2020, Ban vận động đã nhận được giấy phép số 609/QĐ-BNV thành lập từ Bộ Nội vụ. Hiện Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam có 117 hội viên đăng ký tham gia đến từ các tỉnh thành như: Quảng Ninh, Thái Bình, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Kiên Giang… trong đó 102 hội viên là doanh nghiệp (DN), 15 hội viên cá nhân tại 20 tỉnh, thành trên cả nước.
Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam được thành lập để gắn kết, tương trợ lẫn nhau cùng tồn tại, phát triển giữa cộng đồng người sản xuất kinh doanh nước mắm. Các hội viên phải đảm bảo tính truyền thống như độ đạm tối thiếu, khung giới hạn các chất điều vị được phép sử dụng. Sau khi thành lập ưu tiên của Hiệp hội, sẽ xây dựng và ban hành tiêu chuẩn để phân biệt nước mắm truyền thống với các loại nước chấm.
Những sản phẩm đáp ứng tiêu chí của bộ tiêu chuẩn nước mắm truyền thống sẽ được sử dụng logo của hiệp hội. Về dài hạn, hiệp hội sẽ thống nhất bộ tiêu chuẩn nước mắm truyền thống cho các hội viên. Tuy nhiên, tiêu chuẩn này là tự nguyện áp dụng, nên những sản phẩm khác trên thị trường không bắt buộc phải thực hiện, họ chỉ cần tuân thủ theo quy định của pháp luật.
Nước mắm truyền thống hiện chỉ chiếm 30% thị phần tại Việt Nam. Việt Nam là quốc gia sản xuất nước mắm truyền thống hàng đầu thế giới với công suất 170-180 triệu lít mỗi năm. Các nước Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản cũng sản xuất nước mắm theo kiểu của họ, nhưng độ sâu rộng về qui mô và chuẩn thì có nhiều góc cạnh khác với nước mắm truyền thống Việt Nam.
Như vậy với sự ra đời của Hiệp hội Nước mắm truyền thống Việt Nam không những góp phần gìn giữ những sản phẩm truyền thống mang nét đặc sắc của người dân trên các vùng miền của Việt Nam mà góp phần duy trì nghề truyền thống nâng cao giá trị gia tăng và tạo sinh kế bền vững cho nhiều ngư dân.
Văn Thọ