Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN&MT) đã chính thức ban hành Quyết định sửa đổi, bổ sung Kế hoạch thực hiện các nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ, hướng tới mục tiêu đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Kế hoạch này không chỉ là kim chỉ nam cho toàn ngành mà còn đặt ra những mục tiêu cụ thể, trách nhiệm rõ ràng cho các đơn vị, trong đó có Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Cục TSKN), nhằm đưa ngành thủy sản trở thành một trong những lĩnh vực tiên phong trong chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ cao.
Kế hoạch được xây dựng dựa trên các văn bản pháp lý quan trọng, bao gồm Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội và Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/04/2025 của Chính phủ. Những văn bản này nhấn mạnh vai trò của khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong việc tạo ra bước ngoặt cho sự phát triển bền vững của Việt Nam. Đối với ngành thủy sản, kế hoạch này mở ra cơ hội để hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả quản lý và khai thác bền vững tài nguyên biển.
Mục tiêu của kế hoạch là xác định các nhiệm vụ cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng, đồng thời kiểm tra, giám sát để kịp thời tháo gỡ khó khăn, đảm bảo triển khai hiệu quả các nội dung liên quan. Với ngành thủy sản, đây là cơ hội để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet vạn vật, đồng thời hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Nhiệm vụ của Cục Thủy sản và Kiểm ngư
Cục TSKN được giao trọng trách thực hiện một loạt nhiệm vụ then chốt, góp phần đưa ngành thủy sản đáp ứng các yêu cầu hội nhập toàn cầu. Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất là xây dựng và hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá và nuôi trồng thủy sản, dự kiến hoàn thành vào tháng 12/2025. Các cơ sở dữ liệu này, bao gồm CSDL nghề cá quốc gia (Vnfishbase) và CSDL nuôi trồng thủy sản, sẽ trở thành nền tảng quan trọng để quản lý, giám sát và phát triển ngành một cách bền vững.
Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase) được kỳ vọng sẽ cung cấp thông tin toàn diện về các hoạt động khai thác, nuôi trồng và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Đây là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc ra quyết định, từ quản lý tàu thuyền đến giám sát các hoạt động khai thác trên biển. Trong khi đó, CSDL nuôi trồng thủy sản sẽ tập trung vào việc số hóa thông tin về các giống loài, quy trình nuôi trồng và các tiêu chuẩn kỹ thuật, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.
Bên cạnh đó, Cục TSKN cũng chịu trách nhiệm triển khai nhiệm vụ định danh tàu thuyền, một phần trong kế hoạch kết nối với Đề án 06 của Chính phủ. Việc định danh tàu thuyền, dự kiến hoàn thành vào tháng 9/2025, sẽ giúp tăng cường quản lý đội tàu khai thác, đảm bảo tuân thủ các quy định quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực khắc phục “thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).
Chống khai thác IUU là một trong những nhiệm vụ cấp bách được nhấn mạnh trong kế hoạch. Cục TSKN được giao nhiệm vụ triển khai các giải pháp hiệu quả để chuẩn bị cho đợt thanh tra của Ủy ban Châu Âu vào tháng 10/2025. Những giải pháp này bao gồm tăng cường giám sát tàu thuyền thông qua công nghệ hiện đại, nâng cao nhận thức của ngư dân và hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan. Để bảo vệ uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững nguồn tài nguyên biển.
Ứng dụng công nghệ chiến lược trong ngành thủy sản
Kế hoạch của Bộ NM&MT nhấn mạnh việc ứng dụng các công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy, dữ liệu lớn, Internet vạn vật (IoT) và chuỗi khối (Blockchain) để hỗ trợ phân tích, dự báo và cảnh báo trong các lĩnh vực quản lý nhà nước. Đối với ngành thủy sản, Cục TSKN sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để triển khai các ứng dụng công nghệ này, đặc biệt trong việc giám sát biển, dự báo các yếu tố hải dương học phục vụ khai thác thủy sản và phòng chống dịch bệnh động vật, thực vật.
Việc ứng dụng IoT và mạng LoRaWAN trong quan trắc và giám sát tài nguyên biển được xem là một bước tiến lớn. Đề án ứng dụng các công nghệ này, dự kiến hoàn thành vào tháng 9/2025, sẽ cho phép thu thập dữ liệu thời gian thực về tình trạng nguồn lợi thủy sản, chất lượng nước và các yếu tố môi trường. Những dữ liệu này không chỉ hỗ trợ dự báo thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu mà còn giúp xây dựng các mô hình nuôi trồng thủy sản thông minh, tối ưu hóa hiệu quả sản xuất.
Cục TSKN cùng các Cục chuyên môn sẽ tham gia xây dựng sàn thương mại điện tử gắn với các sản phẩm nông nghiệp và đặc sản vùng miền, dự kiến hoàn thành vào tháng 9/2025. Sàn thương mại điện tử này sẽ là cầu nối giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã và người tiêu dùng, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm trên môi trường số. Đây là một phần trong nỗ lực của Bộ nhằm đẩy mạnh chuyển đổi số trong sản xuất và kinh doanh, tạo ra giá trị mới cho ngành nông nghiệp.
Nâng cao nhận thức và đào tạo nhân lực
Một trong những mục tiêu quan trọng của kế hoạch là nâng cao nhận thức và đổi mới tư duy về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong toàn ngành. Đối với Cục TSKN, nhiệm vụ này bao gồm việc phối hợp với các đơn vị liên quan để tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng về kỹ năng số và công nghệ số cơ bản cho cán bộ, công chức và người lao động. Các chương trình này sẽ giúp đội ngũ nhân sự ngành thủy sản làm chủ các công nghệ mới, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và vận hành.
Cục TSKN cũng sẽ tham gia vào phong trào “Học tập số” và “Bình dân học vụ số”, nhằm phổ cập kiến thức về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Những phong trào này không chỉ hướng đến cán bộ trong ngành mà còn mở rộng đến các ngư dân, hợp tác xã và doanh nghiệp thủy sản, tạo ra một hệ sinh thái số hóa toàn diện.
Hoàn thiện thể chế và đầu tư hạ tầng
Kế hoạch của Bộ NM&MT nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho chuyển đổi số và phát triển khoa học, công nghệ. Cục TSKN sẽ phối hợp với Vụ Pháp chế và các đơn vị liên quan để rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đến ngành thủy sản, đặc biệt là các quy định về giao dịch điện tử và sử dụng giấy tờ điện tử thay thế giấy tờ giấy. Điều này sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và ngư dân.
Về hạ tầng, Cục TSKN cũng tham gia vào việc xây dựng và vận hành các hệ thống cơ sở dữ liệu ngành, kết nối với Trung tâm dữ liệu quốc gia và Hệ thống đám mây của Chính phủ. Hạ tầng số hợp nhất này sẽ đảm bảo an toàn thông tin, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng dữ liệu và hỗ trợ các dịch vụ số trong ngành thủy sản. Đồng thời, việc hoàn thiện các cơ sở dữ liệu chuyên ngành sẽ tạo nền tảng cho việc ra quyết định dựa trên dữ liệu, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Hợp tác quốc tế và phát triển bền vững
Hợp tác quốc tế là một trụ cột quan trọng trong kế hoạch của Bộ, và Cục TSKN sẽ đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy các mối quan hệ đa phương và song phương. Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế, viện nghiên cứu và trường đại học hàng đầu sẽ giúp ngành thủy sản tiếp cận các công nghệ tiên tiến, nâng cao năng lực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Đặc biệt, Cục sẽ tham gia xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế về khai thác và nuôi trồng thủy sản, đáp ứng các yêu cầu của thị trường xuất khẩu.
Kế hoạch cũng nhấn mạnh việc quản lý chặt chẽ và khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên biển, đảm bảo phát triển bền vững. Cục TSKN sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để nghiên cứu và ứng dụng bản sao số trong quản lý tài nguyên biển, từ đó tối ưu hóa việc giám sát và khai thác nguồn lợi thủy sản.
Kế hoạch sửa đổi, bổ sung của Bộ NM&MT là một kế hoạch quan trọng nhằm hiện đại hóa ngành nông nghiệp và môi trường, trong đó ngành thủy sản đóng góp vai trò không hề nhỏ. Với hàng loạt nhiệm vụ cụ thể được giao, Cục TSKN đang đứng trước cơ hội lớn để đưa ngành thủy sản Việt Nam vươn lên tầm cao mới, thông qua việc ứng dụng công nghệ hiện đại, hoàn thiện cơ sở dữ liệu và thúc đẩy hợp tác quốc tế. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là động lực để ngành thủy sản phát triển bền vững, góp phần vào sự thịnh vượng của đất nước.
Hải Đăng