Nuôi cá lồng bè đem lại hiệu quả kinh tế cao
Hồ Hòa Bình được hình thành sau khi đắp đập ngăn sông Đà xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình, tạo nên một trong những hồ chứa nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam, trải dài 230 km, nằm trong phạm vi hành chính của thành phố Hòa Bình và 4 huyện (Đà Bắc, Cao Phong, Tân Lạc và Mai Châu). Dung tích của hồ vào khoảng 9,45 tỷ m3, diện tích mặt hồ khoảng 8.900 ha. Vốn không xây dựng cho mục đích thủy sản, nhưng hồ Hòa Bình có điều kiện thuận lợi về mặt nước rộng, dòng chảy phù hợp cho phát triển nuôi cá lồng bè.
Ngay từ năm 2014, với mong muốn khai thác lợi thế về vị trí địa lý và thế mạnh nuôi trồng thủy sản hồ chứa, Ban thường vụ Tỉnh ủy Hòa Bình đã ban hành Nghị quyết về phát triển nuôi cá lồng bè vùng hồ thủy điện Hòa Bình. Ngay sau đó (năm 2015), UBND tỉnh đã ban hành quy định một số chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển nuôi cá lồng vùng hồ Hòa Bình.
Trong giai đoạn từ năm 2015-2023, việc nuôi cá lồng bè trên hồ Hòa Bình phát triển rất nhanh, số lồng nuôi cá năm 2015 là 2.317 lồng đến năm 2023 là 4.987 lồng, tốc độ tăng bình quân 14,4%/năm. Phát triển nuôi cá lồng hồ Hòa Bình được chú trọng với các loài như cá Chiên, cá Lăng chấm, Diêu hồng, Trắm đen, cá Bỗng, cá Tầm, Trắm cỏ, Rô phi... Sản lượng nuôi trồng tăng mạnh, năm 2015 là 1.398 tấn, đến năm 2023 là 5.389 tấn, bình quân tăng 35,68%/năm.
Tham gia nuôi cá lồng không chỉ có các hộ dân ven hồ mà còn có nhiều cá nhân, tổ chức trong và ngoài tỉnh. Hiện trên hồ Hòa Bình có gần 20 doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác, chủ trang trại mạnh dạn đầu tư nuôi cá lồng, trong đó có các doanh nghiệp đang tiếp tục mở rộng quy mô đầu tư. Hình thức nuôi lồng, bè nuôi gồm lồng nuôi cá truyền thống bằng gỗ, bương, tre, luồng và lồng nuôi cải tiến khung sắt, lưới. Hiện nay có một số doanh nghiệp đầu tư xây dựng hệ thống lồng, bè nuôi tiên tiến, nuôi theo hình thức thâm canh.
Đối với các hộ nuôi là đồng bào dân tộc sống ven hồ mặc dù đã được hỗ trợ lồng nuôi nhưng do thiếu vốn, kỹ thuật nên mật độ thả nuôi thấp và thường thả các đối tượng có thể tận dụng thức ăn tự nhiên như: cá Trắm cỏ (cho ăn lá sắn, cỏ,..), cá Lăng (sử dụng cá tạp từ việc đánh bắt trong hồ). Mật độ thả nuôi trên hồ Hòa Bình khoảng 3con/m3 với năng suất nuôi đạt 10-15 kg/m3.
Đối với các hộ nuôi lớn, doanh nghiệp, Hợp tác xã thường nuôi các loài cá đặc sản như cá Trắm đen, Chép, Bỗng, Ngạnh, Chiên, Lăng chấm, Lăng vàng, Tầm,... với mật độ cao đạt năng suất từ 50-60 kg/m3. Các đối tượng thủy sản nuôi trên hồ Hòa Bình đa dạng phong phú, hiện nay một số loài đang được nuôi có giá trị kinh tế cao như: Cá Rô phi, cá Lăng, Trắm đen, Trắm cỏ, cá Chép, cá Ngạnh, cá Tầm,... Nguồn thức ăn cung cấp cho nuôi trồng thủy sản chủ yếu là từ nguồn thức ăn tự chế và thức ăn công nghiệp.
Bảo vệ nguồn lợi thủy sản nhằm phát triển bền vững
Hồ Hòa Bình có khu hệ sinh vật thủy sản rất đa dạng và phong phú. Theo kết quả điều tra khu hệ cá hồ thủy điện Hòa Bình có 123 loài thuộc 79 giống, 19 họ; đặc biệt trong đó có nhiều loài quý hiếm, có giá trị kinh tế cao và có ý nghĩa về nghiên cứu khoa học. Hồ Hòa Bình được coi là kho tàng quý giá về nguồn lợi sinh vật và nguồn lợi thủy sản.
Trên hồ Hòa Bình nghề khai thác thủy sản diễn ra khá sôi động với 1.480 chiếc thuyền các loại, 1.300 chiếc lưới các loại và 440 cái vó đèn đang ngày đêm khai thác thủy sản. Đối tượng khai thác chủ yếu là cá tạp và tôm sông; cá có giá trị kinh tế cao chiếm tỷ lệ thấp. Sản lượng khai thác thủy sản tăng từ 1.500 tấn năm 2015 lên 2.400 tấn năm 2023, tốc độ tăng bình quân 11,2 %/năm. Tuy nhiên do việc tổ chức quản lý khai thác và bảo vệ phát triển nguồn lợi thủy sản tại một số địa phương vùng lòng hồ chưa được quan tâm, khiến cho nguồn lợi thủy sản trong hồ ngày càng bị suy giảm cả về số lượng và giống loài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái. Một số loài quý hiếm, có giá trị kinh tế cao như cá Lăng, Anh Vũ, Dầm Xanh, cá Chiên... đang có nguy cơ bị cạn kiệt.
Nhằm bổ sung nguồn lợi thủy sản, bổ sung một số giống, loài thủy sản bản địa, đặc biệt các giống, loài thủy sản quý hiếm có giá trị khoa học và kinh tế, đang bị suy giảm, góp phần thiết thực tái tạo, phục hồi nguồn lợi, đa dạng hóa các giống, loài thủy sản trong các vùng nước tự nhiên và tạo sinh kế cho người dân vùng hồ Hòa Bình. Trong giai đoạn 2015-2023, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp với Đội Cảnh sát giao thông đường thuỷ, Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hoà Bình và chính quyền địa phương để triển khai thả hơn 246.000 con cá giống các loại (gồm Trắm, Chép, Trôi, Mè, Rô phi, Trê, Lăng, Chiên, Bỗng, Ngạnh, Chạch Chấu..) vào hồ thủy điện Hòa Bình.
Đồng thời, tổ chức tuyên truyền, phổ biến Luật Thủy sản 2017 đến 3.000 lượt người tại các địa phương; biên soạn, in ấn và phát hành 33.300 tờ rơi, 6.700 poster, cắm 20 pano để tuyên truyên về Luật Thủy sản 2017 và nâng cao nhận thức về bảo vệ nguồn lợi và môi trường sống của các loài thủy sản. Chỉ đạo các địa phương tuyên truyền vận động, tổ chức cho các hộ dân khai thác thủy sản, kinh doanh buôn bán ký cam kết không kinh doanh buôn bán, tàng trữ, sử dụng xung điện, chất nổ, chất độc để khai thác thủy sản. Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân chủ động bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, vì mục đích gìn giữ môi trường đi đôi với phát triển kinh tế.
Khai thác kho tàng quý giá
Ngày 05/6/2024, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án Phát triển thủy sản hồ chứa thủy điện Hòa Bình gắn với du lịch đến năm 2030, nhằm hình thành vùng nuôi trồng, khai thác thủy sản có cơ sở vật chất, hạ tầng được đầu tư đảm bảo an toàn, thân thiện với môi trường. Phát triển sản xuất chọn lựa các loài thủy sản nuôi có giá trị kinh tế cao, tạo ra các sản phẩm thủy sản đặc sản, đặc hữu, đặc trưng, sản phẩm có thương hiệu, uy tín, đảm bảo chất lượng cao, an toàn thực phẩm, tiện dụng, giá cả cạnh tranh. Tạo liên kết giữa phát triển sản xuất thủy sản với du lịch, phát triển bền vững sản xuất thủy sản.
 |
Mục tiêu cụ thể đến năm 2030: Xây dựng 08 vùng nuôi trồng thủy sản lồng bè tập trung khu vực hồ Hòa Bình. Số lồng nuôi 10.000 lồng; sản lượng đạt 16.000 tấn/năm; giá trị sản xuất thủy sản đạt 500 tỷ đồng/năm. 100% cơ sở nuôi cá lồng nắm được kiến thức về kỹ thuật nuôi cá lồng, bảo vệ môi trường sinh thái. 80% cơ sở nuôi cá lồng áp dụng quy trình sản xuất nuôi trồng thủy sản tốt (VietGAP) hoặc tương đương.
UBND tỉnh đã giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các đơn vị, địa phương tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả. Phối hợp với các đơn vị, địa phương, các doanh nghiệp tổ chức sản xuất theo liên kết chuỗi giá trị, phát triển các tổ hợp tác, hợp tác xã, hình thành các vùng sản xuất thủy sản tập trung gắn với chỉ dẫn địa lý, mã số vùng nuôi đáp ứng nhu cầu quy mô sản xuất, chất lượng sản phẩm cho thị trường nội địa và xuất khẩu.
Bên cạnh đó, tổ chức phát triển các mô hình nuôi thủy sản lồng bè trên hồ chứa. Hướng dẫn, tâp huấn kỹ thuật nuôi cá lồng bè và tuyên truyền phổ biến pháp luật về thủy sản. Mời các doanh nghiệp tham gia xây dựng vùng nuôi trồng thủy sản. Phối hợp với các đơn vị, địa phương, các doanh nghiệp triển khai ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất giống, nuôi thương phẩm như: công nghệ ương, nuôi bể nổi, công nghệ Biofloc, Semi-Bifloc, công nghệ tuần hoàn, nhà kín... để tăng năng suất, giá trị sản xuất thủy sản.
UBND tỉnh cũng giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường xây dựng bản đồ số hóa dữ liệu quan trắc, cảnh báo môi trường nguồn nước các vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trên địa bàn tỉnh, để tích hợp vào hệ thống dữ liệu quan trắc nuôi trồng thủy sản quốc gia, phục vụ cho hoạt động nuôi trồng, truy xuất dữ liệu về môi trường. Chủ trì phối hợp với đơn vị liên quan xây dựng bản đồ dịch tễ kiểm soát, phòng chống các loại dịch bệnh thủy sản nguy hiểm (theo những cảnh báo của cơ quan có thẩm quyền, Tổ chức Thú y thế giới IOE) trên các đối tượng thủy sản nuôi có giá trị kinh tế cao phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu.
Cá Sông Đà - Hòa Bình; Tôm Sông Đà - Hòa Bình
Hiện tỉnh Hòa Bình có 10 cơ sở sơ chế, chế biến và bảo quản sản phẩm thủy sản. Sản phẩm sơ chế, chế biến chủ yếu là: cá phi lê, chả cá, ruốc cá, cá kho, cá nướng, cá khô, tôm khô, cá tươi, tôm tươi, cá đóng gói đông lạnh... Có 09 sản phẩm thủy sản chế biến được chứng nhận OCOP. Sản lượng sơ chế, chế biến thủy sản trung bình mỗi năm khoảng 850 tấn, chiếm 11,33 % tổng sản lượng thủy sản nuôi trồng và khai thác trên hồ Hòa Bình. Các hộ nuôi trồng thủy sản khi thu hoạch sản phẩm chủ yếu tiêu thụ, cung cấp cho nhu cầu tiêu dùng tại chỗ hoặc đưa về các chợ nông sản đầu mối trung tâm của vùng.
Điểm đặt biệt là, tỉnh Hòa Bình đã bước đầu xây dựng được thương hiệu cá, tôm Sông Đà, được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn nhiệu Cá Sông Đà-Hòa Bình, Tôm Sông Đà-Hòa Bình (gồm cả khai thác và nuôi trồng thủy sản). Đến năm 2023 đã cấp 15 giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Cá Sông Đà-Hòa Bình”. Qua đó, góp phần nâng cao giá trị cá Sông Đà và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Một số cơ sở nuôi cá tại lòng hồ Hòa Bình đã xây dựng được thương hiệu và chuỗi cửa hàng tiêu thụ sản phẩm tại Hà Nội như: Cá sạch Sông Đà; Cá sạch Cường Thịnh; Cá sạch Đà Giang ECO…
Ngọc Thúy (hoabinh.gov.vn)