Chỉ còn ba tháng nữa trước khi Ủy ban châu Âu (EC) tiến hành kiểm tra trực tiếp. Đại diện Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ phê bình các địa phương có tàu cá bị nước ngoài bắt giữ và vi phạm nhiều lần, thậm chí xử lý hình sự các chủ phương tiện vi phạm. Đây là một bước đi cứng rắn nhằm thúc đẩy các địa phương thực hiện nghiêm túc các quy định về giám sát hành trình tàu cá và chống khai thác IUU.
Tăng cường rà soát xử phạt các vi phạm quy định về VMS
Hải Phòng
Từ đầu năm 2024, thành phố Hải Phòng đã triển khai đợt cao điểm chống khai thác IUU nhằm góp phần hoàn thành mục tiêu gỡ "thẻ vàng" của EC cho Việt Nam. Hoạt động giám sát và xử lý tình trạng mất kết nối thiết bị VMS được xem là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Các cơ quan chức năng đã tăng cường theo dõi và xử phạt nghiêm khắc tình trạng mất kết nối thiết bị hành trình tàu cá. Trước kia, tàu mất kết nối vài tuần mới bị nhắc nhở, nhưng hiện nay, nếu mất kết nối ngoài 6 giờ sẽ bị kiểm tra, xác minh và xử phạt.
Trong năm 2023, Hải Phòng chỉ có 30 trường hợp tàu cá vi phạm các quy định về VMS với tổng số tiền phạt là 639 triệu đồng. Từ đầu năm đến ngày 9/5/2024, các lực lượng chức năng đã xử phạt 45 trường hợp vi phạm với tổng số tiền là 1,014 tỷ đồng. Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) thành phố Hải Phòng đã được giao chủ trì xác minh nguyên nhân tàu cá mất tín hiệu VMS trên 10 ngày của 28 tàu cá. Kết quả xác minh cho thấy, có 5 tàu cá không duy trì thiết bị khi hoạt động trên biển, 15 tàu cá mất tín hiệu do nằm bờ và không đi hoạt động, 8 tàu cá không ở địa phương.
Hải Phòng hiện có 321 tàu cá đáp ứng tiêu chí này và đã lắp đặt thiết bị đạt 100%. Nguyên nhân chính gây mất kết nối VMS gồm: mất nguồn do bình ắc quy hết điện, thiết bị điện tử chạy không ổn định do thời tiết khắc nghiệt, sóng gió, nước mặn, sét đánh, khay sim bị oxy hóa, sim bị lỏng, sự cố tín hiệu vệ tinh, chập điện, dây điện bị đứt, máy phát điện tàu gặp sự cố, và ngư dân chậm trễ trong việc gia hạn cước phí dịch vụ. Ngoài ra, một số ngư dân chưa chấp hành quy định pháp luật do trình độ học vấn thấp, cho rằng tắt thiết bị để giấu ngư trường đánh bắt. Vẫn còn tình trạng chủ tàu và thuyền trưởng cố ý tắt thiết bị khi khai thác trên biển nhằm trốn tránh sự kiểm soát của các cơ quan quản lý.
Thanh Hóa
Toàn tỉnh Thanh Hóa hiện vẫn còn tồn tại 70 tàu cá thuộc diện "3 không" - không đăng ký, không đăng kiểm, và không có giấy phép khai thác. Bên cạnh đó, có 339 tàu đã hết hạn đăng kiểm, 41 tàu chưa được cấp giấy phép khai thác thủy sản, 46 tàu chưa có giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm, và 110 tàu không bật thiết bị giám sát hành trình trong hơn sáu tháng.
Ông Nguyễn Xuân Đồng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Thanh Hóa, cho biết: "Đối với các phương tiện “3 không”, chúng tôi đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các xã, phường ven biển quản lý. Đồng thời, chúng tôi cũng tăng cường tuần tra và kiểm soát, không chỉ để xử lý vi phạm mà còn để tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho ngư dân về tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định pháp luật trong khai thác thủy sản."
Tính đến tháng 5/2024, tỉnh Thanh Hóa đã ghi nhận 335 lượt tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) khi khai thác trên biển. Trong số này, có 124 tàu cá mất kết nối VMS trên 6 tháng và 211 tàu cá mất kết nối VMS hơn 10 ngày trên biển mà chưa được xử lý. Tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng và địa phương điều tra, xác minh thông tin, và củng cố hồ sơ để xử lý nghiêm theo quy định đối với các tàu cá mất kết nối VMS trên 6 tháng và các tàu cá mất kết nối trên 6 giờ khi đang hoạt động trên biển trong vòng 10 ngày mà không báo vị trí về bờ theo quy định.
Bình Định
Trong đợt cao điểm thực hiện nhiệm vụ chống khai thác hải sản IUU, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Bình Định đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm ngăn chặn các tàu cá vi phạm, kiên quyết xử lý nghiêm. Trong quá trình kiểm tra, giám sát tàu cá chống khai thác hải sản vi phạm IUU, Đồn Biên phòng Cát Khánh (huyện Phù Cát) trực thuộc Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Bình Định đã phát hiện tàu cá KG 94435 TS do ông Dương Thành Được (44 tuổi, cư trú tại khu phố 9, phường Dương Đông, thành phố Phú Quốc, Kiên Giang) làm thuyền trưởng. Tàu này hoạt động khai thác hải sản ở vùng biển phía Nam nhưng không duy trì thiết bị giám sát hành trình đối với tàu có chiều dài lớn nhất từ 15 mét đến dưới 24 mét. BĐBP Bình Định đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với tàu cá này với số tiền 25 triệu đồng.
Tàu cá BĐ 92249 TS do ông Trần Nhành (43 tuổi, cư trú tại xã Mỹ Thắng, huyện Phù Mỹ, Bình Định) làm thuyền trưởng cũng bị phạt 25 triệu đồng vì không thực hiện quy định khi thiết bị giám sát hành trình bị hỏng. Bên cạnh đó, hai thuyền trưởng tàu cá vi phạm bị tước quyền sử dụng chứng chỉ thuyền trưởng trong thời hạn 4-5 tháng. Ngoài ra, Đồn Biên phòng Cát Khánh còn xử phạt 12 thuyền viên không có tên trong sổ danh bạ thuyền viên, mỗi thuyền viên bị phạt 750.000 đồng. Một chủ phương tiện khác cũng bị phạt 17,5 triệu đồng vì không mua bảo hiểm cho 15 thuyền viên. Trước đó, vào ngày 27/5/2024, BĐBP tỉnh Bình Định đã xử phạt hành chính 4 tàu cá vi phạm các quy định trong khai thác hải sản với tổng số tiền 100 triệu đồng.
Bà Rịa – Vũng Tàu
Công an tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã khởi tố hình sự vụ 19 tàu cá tại xã Phước Tỉnh, huyện Long Điền, tháo thiết bị giám sát hành trình (VMS) và gửi trên tàu Bình Thuận số hiệu BTh-89576-TS. UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu vừa thông báo kết luận của Phó Chủ tịch Nguyễn Công Vinh tại cuộc họp báo cáo kết quả xử lý vi phạm trong công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Ông Nguyễn Công Vinh đánh giá cao sự phối hợp của các lực lượng chấp pháp trên biển, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng, Công an tỉnh, các sở, ngành và địa phương trong việc triển khai công tác phòng chống khai thác IUU thời gian qua.
Các lực lượng chức năng đã phát hiện và bàn giao Công an tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu điều tra, xử lý 6 vụ việc. Đến nay, Cơ quan An ninh Điều tra Công an tỉnh đã ra quyết định khởi tố 2 vụ án hình sự. Cụ thể, ngày 27/5, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử liên quan đến vụ 19 tàu cá tại xã Phước Tỉnh, huyện Long Điền tháo thiết bị VMS và gửi trên tàu Bình Thuận số hiệu BT-89576-TS. Vụ việc này được phát hiện khi tàu cá trên bị kiểm tra và phát hiện các thiết bị VMS bị tháo rời, không còn trên tàu. Trước đó, vào ngày 16/3/2023, Công an tỉnh đã khởi tố vụ án hình sự về tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử xảy ra tại địa bàn thị trấn Phước Hải, huyện Đất Đỏ, đối với hành vi tháo gỡ và lưu giữ thiết bị VMS trái phép của một số chủ tàu cá.
Các Tỉnh cần rà soát và xử lý quyết liệt hơn nữa
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Phùng Đức Tiến yêu cầu các đoàn công tác khi đi kiểm tra, nếu phát hiện địa phương nào chưa thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Bộ NN&PTNT, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, phải báo cáo đề nghị Thủ tướng Chính phủ phê bình ngay. Đồng thời, các địa phương cần xây dựng và thực hiện kế hoạch khắc phục hạn chế, thiếu sót trong công tác quản lý tàu cá, chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Bộ NN&PTNT.
Ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư, đề nghị các địa phương phải rà soát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về VMS. Đồng thời, cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khai thác thủy sản và các quy định về VMS đến ngư dân, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của ngư dân trong việc chấp hành các quy định pháp luật.
Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực khắc phục những hạn chế để sớm được EC gỡ "thẻ vàng", việc tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm quy định về VMS là một trong những biện pháp quan trọng và cần thiết. Chính quyền các địa phương cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, lực lượng chấp pháp trên biển, để đảm bảo việc quản lý tàu cá khi hoạt động khai thác trên biển được thực hiện nghiêm túc, đúng quy định pháp luật. Điều này không chỉ giúp bảo vệ nguồn lợi thủy sản mà còn góp phần nâng cao uy tín của Việt Nam trên thị trường quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho ngành thủy sản phát triển bền vững trong tương lai.
Hải Đăng