Cục thủy sản

Cuộc họp có sự tham gia trực tiếp của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) -  Lê Minh Hoan phó trưởng Ban Chỉ đạo, Bí thư Tỉnh uỷ Kiên Giang - Đỗ Thanh Bình, Trung tướng Nguyễn Trọng Bình - Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam; đại diện lãnh đạo một số ban, bộ, ngành Trung ương. Hội nghị được tổ chức trực tuyến tới điểm cầu 28 địa phương ven biển trên cả nước.

Vẫn còn nhiều tồn tại

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU đã ban hành rất nhiều văn bản chỉ đạo, giao trách nhiệm cụ thể cho từng bộ, ban, ngành, địa phương với mốc thời gian hoàn thành, kết quả yêu cầu. Tuy đã có nhiều chuyển biến tích cực và kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; chưa kiểm soát tốt nguồn gốc thủy sản xuất khẩu và tàu cá; việc thực thi pháp luật, trong đó có xử phạt tình trạng tàu cá mất kết nối, còn hạn chế.

Tại Hội nghị, Cục trưởng Cục Kiểm ngư Nguyễn Quang Hùng báo cáo sau hơn 6 năm chống khai thác IUU, đến nay một số nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách vẫn chưa bảo đảm tiến độ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, sau đợt thanh tra lần thứ 4 của EC đến nay vẫn tiếp tục xảy ra 17 tàu/190 ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài và bị các nước bắt giữ.

Công việc điều tra, xử phạt các tổ chức cá nhận vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài trong năm 2023 còn hạn chế, hiện mới xác minh, đưa ra xử phạt được 8/37 tàu bị nước ngoài bắt giữ, xử lý.

Tình trạng tàu cá vi phạm mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) vẫn diễn ra phổ biến. Từ đầu năm 2023 đến nay xảy ra gần 5.000 lượt tàu mất kết nối trên 10 ngày. Thêm vào đó, hành vi tháo gỡ, vận chuyển, gửi thiết bị VMS sang tàu cá khác nhằm trốn tránh sự theo dõi của cơ quan quản lý vẫn diễn biến phức tạp.

Công việc xác minh, xử phạt các trường hợp mất kết nối VMS theo quy định còn hạn chế; chỉ riêng đối với khối tàu từ 24 mét trở lên xử phạt mới đạt khoảng trên 10%; hầu như chưa xử phạt hành vi ngắt kết nối trên 6 tiếng không thông báo vị trí theo quy định.

Hiện cả nước còn tới 15.198 tàu cá “3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép khai thác). Tình trạng mua bán tàu cá, sang tên đổi chủ giữa các địa phương kiểm soát chưa chặt chẽ, đặc biệt tại 4 tỉnh Cà Mau, Kiên Giang, Bạc Liêu, Sóc Trăng. Một số địa phương chưa thực hiện nghiêm túc việc ngừng đóng mới, cải hoán tàu cá, mua bán chưa có văn bản chấp thuận của cơ quan chức năng.  

Tại nhiều địa phương, việc thực hiện quy định xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc hải sản khai thác, xuất khẩu vẫn còn hạn chế không bảo đảm quy định. Chưa bảo đảm chất lượng nhật ký khai thác phục vụ cho công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản. Chưa triển khai thống nhất đồng bộ trong cả nước Hệ thống Truy xuất nguồn gốc điện tử để theo dõi, kiểm soát công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác.

Công tác thực thi pháp luật, xử lý vi phạm IUU chưa quyết liệt, thiếu đồng đều và phối hợp nhuần nhuyễn giữa các địa phương.

Trong cuộc họp, Phó Thủ tướng đã nghe các địa phương báo cáo về thực trạng, giải pháp xử lý tàu ca "3 không", tàu mất kết nối, tuần tra xử lý vi phạm, giao khu vực biển cho hộ ngư dân. Ông Lê Quốc Anh – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang  nhận khuyết điểm và rút kinh nghiệm về việc tàu cá trên địa bàn tỉnh còn vi phạm đánh bắt vùng biển nước ngoài vẫn còn xảy ra (16 vụ/30 tàu năm 2023). Tỉnh cam kết trước tháng 4/2024 sẽ giải quyết dứt điểm tàu cá "3 không", xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Tỉnh kiến nghị 28 tỉnh, thành có biển trong thời gian sắp tới đồng loạt xử lý nghiêm, thậm chí xử lý hình sự các vi phạm IUU, để tạo tính răn đe và thay đổi nhận thức của ngư dân.

Kiên Giang là địa phương đầu tiên trên cả nước đưa ra truy tố xét xử 1 vụ liên quan môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Cụ thể, Tòa án nhân dân tỉnh Kiên Giang tuyên phạt 4 bị cáo sống tại tỉnh Kiên Giang về tội tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép, từ 1 đến 8 năm tù giam.

Hai tỉnh Cà Mau và Kiên Giang đều phản ánh tình trạng tỉnh có nhiều luồng lạch, cửa sông nhưng cả hai tỉnh đều chỉ có 2 cảng chỉ định/tỉnh cho tàu cá vào bốc dỡ hải sản. Tỉnh Cà Mau kiến nghị kết nối 2 cảng chỉ định với các cảng cá tư nhân trong công tác quản lý tàu cá ra vào cảng và kiểm soát sản lượng hải sản bốc dỡ qua cảng, truy xuất nguồn gốc,…

Theo ông Nguyễn Công Vinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, tỉnh đã hoàn toàn khắc phục được tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, từ tháng 8/2022 đến nay không có trường hợp nào vi phạm. Về quản lý đội tàu, tỷ lệ tàu cá được đăng kiểm, cấp phép, lắp giám sát hành trình, cấp an toàn thực phẩm đang được tỉnh đẩy mạnh. UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng Kế hoạch quản lý tạm thời đối với tàu cá “03 không” trên địa bàn tỉnh.

Về công tác thực thi pháp luật, đối với 62/121 tàu cá mất kết nối trên 10 ngày tại thời điểm Đoàn Thanh tra EC kiểm tra lần 4 chưa xử lý, đến nay Bà Rịa – Vũng Tàu đã xử lý 61 tàu, còn 1 tàu đang tiếp tục xử lý. Ngoài ra, từ thời điểm Đoàn EC kiểm tra đến nay, phát hiện thêm 56 trường hợp mất kết nối trên 10 ngày, đến nay đã xử lý 20 tàu, còn lại 36 trường hợp đang tiếp tục điều tra, xử lý.

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến khẳng định, việc quản lý tàu cá "3 không" không khó, muốn làm là sẽ làm được. Các địa phương cần phải thống kê đội tàu, tỉnh có thể không biết tàu cá đó ở đâu nhưng thôn, xã đều biết cả. Chỉ cần quản lý tốt đội tàu đang hoạt động và nằm bờ, nắm chặt việc tàu cá đang ở đâu, làm gì thì sẽ thực hiện tốt công tác IUU. Ngoài ra, thứ trưởng Tiến cũng yêu cầu các lãnh đạo Sở cần thường xuyên đến thị sát kiểm tra chỉ đạo các cảng cá hơn nữa.

Ngoài báo cáo của các tỉnh, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng cũng đã cập nhật tình hình phối hợp với các cơ quan chức năng của nước ngoài trong việc chia sẻ thông tin về các trường hợp vi phạm vùng biển nước ngoài; công tác điều tra, xử lý hành vi môi giới, tổ chức đưa ngư dân đi đánh bắt trái phép ở vùng biển nước ngoài.

Đặt mục tiêu cao nhất gỡ được thẻ vàng sau lần thanh tra thứ 5

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang ghi nhận những kết quả tích cực của các bộ, ban, ngành địa phương đã đạt được thời gian qua trong công tác chống IUU. Phó Thủ tướng đặc biệt đánh giá cao tỉnh Kiên Giang đã làm được nhiều việc có tác động lan toả tích cực, trở thành địa phương đầu tiên trên cả nước đưa ra truy tố xét xử vụ liên quan môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài.

Các ban, bộ, ngành, địa phương có liên quan tiếp tục thông tin truyền thông, tuyên truyền các quy định pháp luật về chống khai thác IUU để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cộng đồng cư dân ven biển. Đặc biệt tăng cường tuyên truyền trong những ngày ngư dân vào bờ nghỉ Tết, nêu rõ các hình phạt, các trường hợp vi phạm khai thác IUU bị xử lý hình sự để răn đe, giáo dục.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh thời gian còn lại rất ít, khoảng gần 3 tháng nữa là đến thời điểm EC cử đoàn thanh tra sang Việt Nam (dự kiến vào cuối tháng 4/2024), Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương, bộ, ban, ngành phải dồn tổng lực, mở "đợt cao điểm của cao điểm" với mục tiêu cao nhất là gỡ được thẻ vàng sau lần thanh tra thứ 5 sắp tới. Trong đó, Phó Thủ tướng yêu cầu tập trung vào 2 việc: Không để có tàu cá bị bắt ở nước ngoài; xử lý nghiêm các vi phạm, không có ngoại lệ, trong đó có hành vi tổ chức, môi giới xuất cảnh trái phép, sử dụng trái phép vật liệu nổ trong đánh bắt hải sản.

Phó Thủ tướng giao Bộ NN&PTNT tăng cường tổ chức các đoàn đi kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn các địa phương thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU; chỉ đạo Cục Kiểm ngư phối hợp với Bộ Công an trực tiếp đến Khánh Hòa kiểm tra, xác minh và có kết luận cụ thể để xử lý dứt điểm tàu cá HAVUCO 02 (KH 99988 TS) của Công ty TNHH Hải Vương tại Khánh Hòa (nghi ngờ vi phạm khai thác IUU) theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần thứ 3.

Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng biên phòng quản lý, kiểm soát tốt tàu cá xuất, nhập bến, tại vùng biển giáp ranh, tập trung ở vùng biển ngoài khơi tỉnh Kiên Giang và Cà Mau.

Bộ Công an thúc đẩy điều tra, đưa ra xét xử hành vi tổ chức và môi giới xuất cảnh trái phép và hành vi hợp thức hoá hồ sơ đối với các lô hàng hải sản xuất khẩu; mở rộng điều tra các nhóm tàu không về bến mà sử dụng các tàu khác tiếp tế nhiên liệu, đá, đồ ăn và tiếp nhận cá mang về bờ bán.

Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Trung ương, phải quyết liệt hơn như đoàn thanh tra của EC đã chỉ rõ, xử lý nghiêm, không có trường hợp ngoại lệ đối với các trường hợp vi phạm IUU. Phó Thủ tướng nhấn mạnh nếu không quyết liệt, Trung ương sẽ có biện pháp buộc các địa phương phải quyết liệt mới có thể tháo gỡ thẻ vàng trong thời gian sớm nhất.

Bên cạnh những công việc trước mắt, Phó Thủ tướng cũng nêu rõ sự cần thiết phải có các giải pháp lâu dài để phát triển ngành thuỷ sản bền vững, có trách nhiệm như hợp tác với các nước về nghề cá, đưa tàu cá Việt Nam sang khai thác hợp pháp ở các vùng biển nước ngoài, mở ra hướng đi mới cho ngư dân; chuyển đổi nghề nuôi trồng thủy sản. Bộ NN&PTNT cũng cân nhắc không loại trừ khả năng cấm biển nếu cần để bảo vệ, tái tạo ngư trường, tính toàn phương án hỗ trợ sinh kế ngư dân khi thực hiện cấm biển.

Ngoài ra, Phó Thủ tương cho biết dự kiến trong tháng 2, Ban Bí thư sẽ ban hành Chỉ thị, trong đó giao trách nhiệm cụ thể cho từng người đứng đầu cấp uỷ các cơ quan, đơn vị từ Trung ương đến địa phương trong công tác chống IUU.

Hải Đăng