Đêm 21 và rạng sáng 22/6, thủy sản tại thôn Hòa Thạnh, xã Xuân Cảnh, lại diễn ra hiện tượng cá tôm bơi lờ đờ, nổi lên mặt nước và chết hàng loạt. Gia đình ông Phạm Văn Chín ở thôn Hòa Thạnh cho biết, ông nuôi hơn 5.000 con cá bớp, mỗi con đạt trọng lượng khoảng 2kg nhưng đều chết sạch, không kịp trở tay. Không chỉ gia đình ông Chín mà gần cả trăm hộ nuôi tại xã Xuân Cảnh cũng chịu thiệt hại tương tự, với tổng thiệt hại lên đến hàng tỷ đồng.
Theo UBND thị xã Sông Cầu, trên địa bàn xã Xuân Cảnh có 88 hộ nuôi bị thiệt hại, trong đó có khoảng 40 lồng tôm hùm thịt bị thiệt hại, với số lượng tôm chết khoảng 1,7 tấn; tôm hùm con từ 1-2 tháng tuổi chết hơn 6.000 con; cá các loại chết gần 45 tấn; cá con từ 1-2 tháng tuổi chết khoảng 6.000 con, ước thiệt hại hơn 7,3 tỷ đồng. Địa phương đang triển khai các giải pháp khắc phục sự cố và tiếp tục thống kê thiệt hại.
Nguyên nhân và biện pháp khắc phục
Ngay khi nhận được thông tin, UBND thị xã Sông Cầu đã chỉ đạo các cơ quan chức năng phối hợp với UBND xã Xuân Cảnh để kiểm tra, thống kê thiệt hại và triển khai các giải pháp ứng phó. Các cơ quan chuyên môn đã lấy mẫu nước, mẫu thủy sản chết để phân tích các chỉ số môi trường và xác định nguyên nhân. Kết quả đo các thông số tại hiện trường cho thấy, nhiệt độ nước là 30,3°C, oxy hòa tan là 4,1mg/lít, pH là 7,5 và độ mặn 31,8‰. Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do hàm lượng oxy hòa tan rất thấp, đặc biệt vào khoảng 2-3 giờ sáng khi hàm lượng oxy chỉ còn khoảng 2-3mg/lít, dưới ngưỡng chịu đựng của các loài thủy sản nuôi. Ngoài ra, mật độ lồng nuôi quá dày và hiện tượng phân tầng nhiệt độ cũng góp phần làm giảm lượng oxy hòa tan, khiến tôm cá chết ngạt.
Sở NN&PTNT cũng đã cử cán bộ chuyên môn xuống hiện trường kiểm tra và đưa ra các khuyến cáo nhằm giảm thiểu thiệt hại. Người nuôi được khuyến cáo không nên nuôi với mật độ quá dày mà phải san thưa thủy sản, giãn khoảng cách lồng để tăng lưu thông nước và tránh hiện tượng thiếu oxy cục bộ. Đồng thời, người nuôi cần thu hoạch toàn bộ hoặc thu tỉa thủy sản ngay khi đạt kích cỡ thương phẩm để giảm thiểu thiệt hại khi xảy ra sự cố do môi trường hoặc dịch bệnh. Các hộ nuôi cũng cần thường xuyên vệ sinh lồng nuôi để tăng cường quá trình trao đổi nước và kiểm tra sức khỏe thủy sản, nhất là vào ban đêm.
Chính quyền địa phương cần tổ chức vớt, thu gom xác thủy sản chết trôi nổi trên đầm để xử lý hợp vệ sinh, nhằm tránh tình trạng ô nhiễm tiếp tục. Ngoài ra, UBND thị xã Sông Cầu cũng đã triển khai các phương án ứng phó với thời tiết nắng nóng và khuyến cáo người dân giảm lượng thức ăn hàng ngày hoặc ngừng cho ăn vào những ngày nắng nóng gay gắt, chọn loại thức ăn có hàm lượng dinh dưỡng cao kết hợp bổ sung vitamin C, khoáng chất và chế phẩm sinh học nhằm tăng cường sức đề kháng cho vật nuôi.
Đợt tôm hùm chết lần này không phải là lần đầu tiên xảy ra tình trạng này ở Sông Cầu. Trước đó, vào ngày 10-11/6, tôm hùm nuôi tại vùng nuôi thuộc thôn Phú Mỹ, xã Xuân Phương cũng đã chết hàng loạt. Tỉ lệ tôm hùm chết từ 60-70%, có một số lồng nuôi tỉ lệ chết lên đến 90-100%. Đặc biệt, các lồng nuôi có hiện tượng tôm chết chủ yếu tập trung tại nơi nước có dòng chảy kém, mật độ lồng, bè và số tôm nuôi dày. Đợt này đã khiến 29 hộ nuôi bị thiệt hại với tổng số 5 tấn tôm hùm bông, kích cỡ trung bình từ 0,4-0,8kg/con; 2,5 tấn tôm hùm xanh, kích cỡ từ 0,3-0,5kg/con bị chết.
Cần chuyển đổi phương thức nuôi tôm hùm
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Văn Nha, Viện trưởng Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), nguyên nhân cá, tôm hùm chết hàng loạt ở Phú Yên vừa qua là do mật độ nuôi quá dày, khoảng cách giữa các lồng nuôi chỉ khoảng 0,6-1m. Hàm lượng oxy hòa tan trong nước tại các vị trí trong đầm đều dưới 1mg/lít, trong khi định mức quy định để động vật thủy sản sống được phải trên 5mg/lít.
Vùng nuôi tôm hùm ở biển tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa đang đứng đầu cả nước về số lượng và sản lượng. Tuy nhiên, nghề nuôi tôm hùm bắt đầu từ năm 1992 ở tỉnh Khánh Hòa và sau đó lan rộng ra tỉnh Phú Yên. Trước năm 2000, gần như tôm hùm nuôi không bị chết với số lượng nhiều. Những hộ nuôi tôm hùm đầu tiên ở Vũng Rô, tỉnh Phú Yên gần như tôm sống và phát triển đạt đến 95-100%. Tuy nhiên, hiện nay, môi trường nước đang bị ô nhiễm nặng nề, dẫn đến tình trạng tôm cá chết hàng loạt.
Người dân cần chuyển đổi phương thức nuôi tôm hùm, từ việc nuôi trong lồng bè truyền thống sang nuôi trong bể, sử dụng công nghệ tiên tiến để kiểm soát môi trường nuôi. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần phối hợp với các viện nghiên cứu và tổ chức quốc tế để chuyển giao công nghệ nuôi tiên tiến, phát triển các giống tôm có khả năng kháng bệnh cao và phù hợp với điều kiện môi trường tại Phú Yên.
Sự cố này không chỉ là một hồi chuông cảnh báo cho ngành nuôi trồng thủy sản tại Phú Yên mà còn là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của nghiên cứu và phát triển (R&D) trong ngành này. Đầu tư vào R&D không chỉ giúp phát triển các giống tôm cá mới có khả năng kháng bệnh và thích nghi tốt hơn với điều kiện môi trường biến đổi mà còn giúp nâng cao kỹ thuật nuôi trồng, tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu rủi ro.
Các viện nghiên cứu và các trường đại học cần phối hợp chặt chẽ với người nuôi và các doanh nghiệp trong ngành để đưa ra các giải pháp kịp thời và hiệu quả. Các công nghệ tiên tiến như hệ thống nuôi trồng tuần hoàn (RAS), công nghệ nano trong xử lý nước và các biện pháp kiểm soát dịch bệnh bằng sinh học đều cần được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi hơn.
Chính phủ và các cơ quan chức năng cần có chính sách hỗ trợ cụ thể và dài hạn để giúp người nuôi vượt qua khó khăn, bao gồm các gói hỗ trợ tài chính, đào tạo kỹ thuật, và khuyến khích các dự án nghiên cứu và phát triển trong ngành thủy sản. Các chương trình tập huấn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức cũng cần được tổ chức thường xuyên để người nuôi có thể cập nhật và áp dụng các kỹ thuật mới.
Ngoài ra, vai trò của cộng đồng người nuôi cũng rất quan trọng. Người nuôi cần liên kết lại với nhau thành các tổ hợp tác hoặc hiệp hội để có thể cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Các hiệp hội này cũng có thể đứng ra làm trung gian để đàm phán với các cơ quan chức năng và các tổ chức tài chính, tạo ra tiếng nói mạnh mẽ hơn trong việc bảo vệ quyền lợi và phát triển ngành nghề.
Tình trạng tôm hùm và cá nuôi chết hàng loạt ở Sông Cầu, Phú Yên đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho người nuôi. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng, cùng với sự hợp tác và nỗ lực của người nuôi, hy vọng rằng các biện pháp khắc phục và quản lý vùng nuôi sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại và đưa ngành nuôi trồng thủy sản của tỉnh Phú Yên phát triển bền vững hơn trong tương lai. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, chuyển đổi phương thức nuôi trồng, và tăng cường vai trò của nhà nước và cộng đồng sẽ là những yếu tố then chốt để ngành thủy sản vượt qua khó khăn và tiếp tục phát triển mạnh mẽ.
Người nuôi thủy sản cần phải thay đổi tư duy và phương thức nuôi để thích ứng với điều kiện môi trường ngày càng khắc nghiệt. Sự hỗ trợ từ chính quyền và các cơ quan chuyên môn là rất quan trọng, nhưng ý thức tự giác và trách nhiệm của người nuôi cũng không kém phần quan trọng. Chỉ có sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên mới có thể giúp ngành nuôi trồng thủy sản vượt qua khó khăn và phát triển bền vững.
Hải Đăng