Năm 2025 là năm tăng tốc, bứt phá về đích thực hiện kế hoạch phát triển ngành thủy sản 5 năm giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời chuẩn bị cho kế hoạch phát triển ngành 2026 - 2030. Mục tiêu cụ thể mà ngành thủy sản đặt ra trong năm 2025 là tổng diện tích nuôi trồng thủy sản đạt gần 1,33 triệu ha, tăng 2% so với năm 2024, trong đó diện tích nuôi nước ngọt 390.000 ha; diện tích nuôi mặn, lợ 937.000 ha (tôm nước lợ 750.000 ha).
Tổng sản lượng thủy sản đạt hơn 9,6 triệu tấn, tương đương so với năm 2024, trong đó sản lượng khai thác đạt khoảng 3,66 triệu tấn, giảm 5,2% so với năm 2024; sản lượng nuôi trồng đạt hơn 5,95 triệu tấn, tăng 3,5% so với năm 2024. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 10,5 tỷ USD. Sản lượng khai thác thủy sản của nước ta năm 2024 đạt gần 3,86 triệu tấn, vượt 8,9% kế hoạch, tăng 0,6% so với năm 2023, tuy nhiên không đạt chỉ tiêu đề ra là giảm còn 3,54 triệu tấn.
Chuyển dịch mô hình từ khai thác sang nuôi trồng
Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã khai thác mạnh mẽ nguồn lợi thủy sản từ biển, góp phần quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu của ngành. Tuy nhiên, sự suy giảm nguồn lợi, áp lực từ các quy định quốc tế và tác động của biến đổi khí hậu đang khiến chiến lược khai thác không còn bền vững. Theo ông Phạm Quang Toản, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), năm 2025 ngành sẽ giảm dần sản lượng khai thác xuống còn khoảng 3,66 triệu tấn, giảm 5,2% so với năm 2024.
Thay vì tập trung vào khai thác, ngành thủy sản sẽ đẩy mạnh phát triển nuôi trồng, mở rộng diện tích nuôi trồng thủy sản lên gần 1,33 triệu ha, tăng 2% so với năm 2024. Trong đó, nuôi nước ngọt sẽ đạt 390.000 ha, còn diện tích nuôi mặn, lợ đạt 937.000 ha. Sản lượng nuôi trồng dự kiến đạt hơn 5,95 triệu tấn, tăng 3,5% so với năm 2024, nhằm bù đắp sự sụt giảm từ khai thác và đảm bảo ổn định nguồn cung xuất khẩu.
Việc chuyển đổi sang nuôi trồng không chỉ giúp bảo vệ nguồn lợi thủy sản mà còn mở ra nhiều cơ hội kinh tế. Các mô hình nuôi biển xa bờ, nuôi công nghệ cao đang ngày càng được chú trọng nhằm giảm thiểu rủi ro từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Một số địa phương như Khánh Hòa, Bình Thuận, Cà Mau đã có những bước tiến quan trọng trong việc triển khai nuôi biển quy mô lớn, thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp lớn như Vingroup, Nam Miền Trung.
Nâng cao giá trị sản phẩm thủy sản
Không chỉ tập trung vào sản lượng, ngành thủy sản đang hướng đến việc nâng cao giá trị sản phẩm, gia tăng tính cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và các yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng, truy xuất nguồn gốc từ các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Việt Nam hiện là một trong những nước xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới, với các mặt hàng chủ lực như tôm, cá tra, mực, bạch tuộc. Tuy nhiên, phần lớn sản phẩm vẫn ở dạng thô hoặc sơ chế, giá trị gia tăng chưa cao. Để cải thiện tình trạng này, ngành đang đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ vào chế biến, tăng cường chuỗi giá trị từ nuôi trồng đến xuất khẩu. Các doanh nghiệp lớn như Minh Phú, Vĩnh Hoàn, Sao Ta đang đầu tư mạnh vào các nhà máy chế biến hiện đại, nhằm đưa ra thị trường những sản phẩm có giá trị cao hơn, như tôm tẩm bột, cá tra fillet gia vị, sản phẩm chế biến sẵn.
Ngoài ra, việc thúc đẩy các mô hình nuôi trồng bền vững như nuôi biển hở, Biofloc, tuần hoàn nước và aquaponics sẽ giúp giảm tác động đến môi trường, đồng thời nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm. Xu hướng sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế như ASC, GlobalGAP, BAP đang được áp dụng rộng rãi nhằm đáp ứng yêu cầu thị trường. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tỷ lệ sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế đã tăng 15% trong năm 2024 và dự kiến tiếp tục tăng trong năm 2025.
Một trong những mục tiêu quan trọng của ngành là đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 10,5 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, thách thức không nhỏ đến từ việc duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu, nhất là khi “thẻ vàng” IUU của EU vẫn chưa được gỡ bỏ. Điều này đòi hỏi ngành phải tiếp tục siết chặt các quy định chống khai thác bất hợp pháp, đảm bảo nguồn gốc hợp pháp của sản phẩm thủy sản xuất khẩu. Đồng thời, các doanh nghiệp cần tập trung hơn vào các thị trường tiềm năng như Trung Quốc, Hàn Quốc, Trung Đông để giảm phụ thuộc vào thị trường truyền thống.
Thách thức và cơ hội trong năm 2025
Bên cạnh những lợi thế như ổn định chính trị, sự quan tâm chỉ đạo từ Chính phủ và hợp tác quốc tế, ngành thủy sản cũng phải đối diện với nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu tiếp tục ảnh hưởng nặng nề với các hiện tượng thời tiết cực đoan, hạn hán, xâm nhập mặn và dịch bệnh trong nuôi trồng. Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, hơn 30% diện tích nuôi trồng tại Đồng bằng sông Cửu Long bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn trong năm 2024, và tình trạng này có thể tiếp tục trong năm 2025.
Nguồn lợi thủy sản tiếp tục suy giảm, trong khi tình hình an ninh trên biển diễn biến phức tạp. Ngành khai thác phải đối mặt với nguy cơ cạn kiệt tài nguyên, khiến đời sống ngư dân trở nên bấp bênh. Một số địa phương đang triển khai các chương trình hỗ trợ chuyển đổi nghề cho ngư dân, giúp họ tham gia vào các mô hình nuôi trồng hoặc dịch vụ hậu cần nghề cá.
Ngoài ra, thị trường xuất khẩu vẫn chưa có dấu hiệu hồi phục hoàn toàn sau những biến động kinh tế toàn cầu. Cạnh tranh mạnh mẽ từ các quốc gia sản xuất thủy sản lớn như Ecuador, Ấn Độ, Indonesia đang đặt ra áp lực lớn cho ngành thủy sản Việt Nam. Các nước này đang áp dụng nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cải thiện chất lượng sản phẩm để giành thị phần, buộc Việt Nam phải có chiến lược linh hoạt hơn trong tiếp cận thị trường.
Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế thủy sản, tối ưu hóa chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm là yếu tố then chốt để giữ vững đà phát triển. Cùng với việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tận dụng các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP, ngành thủy sản có thể mở rộng thêm nhiều cơ hội xuất khẩu, giảm bớt rủi ro từ các thị trường truyền thống.
Năm 2025 sẽ là thời điểm quyết định để ngành thủy sản hoàn tất mục tiêu phát triển giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời tạo nền tảng cho chiến lược 2026 - 2030. Với định hướng rõ ràng và sự quyết tâm từ các cấp quản lý đến doanh nghiệp, ngành thủy sản Việt Nam có cơ hội vươn lên trở thành một trong những cường quốc thủy sản bền vững trên thế giới.
Hải Đăng