Hiện nay, trung bình mỗi năm tỉnh Tuyên Quang duy trì khoảng 2.300 lồng cá, trong đó, trên hồ thủy điện 1.700 lồng, trên sông 555 lồng, với tổng sản lượng cá thu hoạch khoảng 2.000 tấn/năm. Bão số 3, với những cơn mưa lớn và lũ quét kéo dài trong tháng 9/2024, đã để lại hậu quả nặng nề cho ngành thủy sản Tuyên Quang. Theo thống kê từ Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh, tỉnh đã mất hơn 455ha ao hồ và 527 lồng nuôi cá. Ước tính tổng thiệt hại của ngành lên tới 187,5 tỷ đồng.
Cơ sở vật chất nuôi trồng của nhiều hộ dân bị phá hủy nặng nề, đặc biệt là các ao nuôi cá truyền thống như cá trắm, cá chép, và cá rô phi tại những vùng lân cận hồ thủy điện và sông. Mưa lũ không chỉ làm hư hại ao hồ, mà còn mang theo nhiều loại tạp chất ô nhiễm gây suy giảm nghiêm trọng chất lượng nguồn nước, đe dọa sự sống của đàn cá còn sót lại.
Vấn đề thiếu hụt con giống – Nguy cơ lớn cho tái đàn
Một trong những vấn đề cấp bách nhất mà Tuyên Quang phải đối mặt là tình trạng thiếu hụt con giống nghiêm trọng. Theo nhu cầu dự tính từ nay đến cuối năm 2024, tỉnh cần gần 12 triệu con giống, trong đó có hơn 11,3 triệu con cá giống truyền thống và 0,54 triệu con giống cá đặc sản. Tuy nhiên, Trung tâm Thủy sản tỉnh hiện chỉ có thể cung cấp khoảng 8,5 triệu con, gây thiếu hụt khoảng 3,42 triệu con.
Sự thiếu hụt con giống này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tái đàn của người dân. Tại Trại cá giống thành phố Tuyên Quang, thiệt hại từ bão đã làm hư hại hơn 3ha ao nuôi ương giống cá trắm, chép, rô phi và một số loại cá khác. Điều này đã khiến việc tái đàn không thể tiến hành kịp thời. Thay vào đó, các hộ nuôi sẽ phải chờ đến sau Tết Nguyên đán mới có đủ con giống để khôi phục sản xuất. Đây là một thách thức lớn khi khung thời vụ chuẩn đã qua, và mùa đông sắp tới có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tỷ lệ sống của cá giống.
Môi trường nước và dịch bệnh sau lũ - Mối lo hàng đầu
Ngoài vấn đề thiếu hụt con giống, môi trường nước bị ô nhiễm nặng nề sau lũ cũng là một thách thức lớn. Lượng lớn bùn đất, tạp chất và vi khuẩn từ nước lũ đã xâm nhập vào các khu vực nuôi trồng, làm giảm chất lượng nước và khiến đàn cá dễ nhiễm bệnh. Đây là nguyên nhân gây ra tình trạng dịch bệnh bùng phát trong các lồng nuôi cá.
Tại HTX nông nghiệp thủy sản sông Gâm, xã Tân Long, huyện Yên Sơn, 23 lồng cá của HTX bị thiệt hại nặng, trong đó có 14 lồng bị nước lũ cuốn trôi và 9 lồng còn lại bị dịch bệnh sau lũ. Các hộ gia đình phải khẩn trương thực hiện các biện pháp vệ sinh lồng nuôi và khử trùng bằng vôi bột để bảo vệ đàn cá còn sót lại. Tuy nhiên, tình hình vẫn rất khó khăn do môi trường nước vẫn chưa được cải thiện hoàn toàn.
Ông Phạm Thanh Tân, Giám đốc HTX, chia sẻ rằng các hộ nuôi trồng vẫn rất thận trọng trong việc tái đàn vì sợ rằng môi trường nước ô nhiễm và dịch bệnh tiếp tục phát sinh. Đây là một mối đe dọa lớn không chỉ cho vụ nuôi hiện tại mà còn ảnh hưởng đến sản lượng thủy sản trong tương lai.
Nỗ lực khôi phục sản xuất và những biện pháp khắc phục
Trước những thách thức trên, ngành thủy sản Tuyên Quang đang nỗ lực triển khai các biện pháp khôi phục sản xuất. Trung tâm Thủy sản tỉnh đã phối hợp với các cơ quan chức năng và người dân thực hiện khôi phục lại các ao hồ bị hư hại, đồng thời sử dụng các chế phẩm sinh học để xử lý môi trường nước.
Tuy nhiên, công tác khôi phục gặp không ít khó khăn do thời tiết bất lợi và khung thời vụ không còn phù hợp. Để khắc phục tình trạng thiếu con giống, Trung tâm Thủy sản đã đẩy mạnh nuôi ương giống cá truyền thống như cá trắm, chép, mè và trôi, nhằm cung cấp con giống cho thị trường vào đầu năm 2025. Tuy nhiên, việc phải ương nuôi muộn và thiếu con giống chất lượng cao đang làm giảm năng suất và tỷ lệ sống của đàn cá.
Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản cũng đã khuyến cáo người dân không vội vàng tái đàn mà phải kiểm tra kỹ môi trường nước. Đây là biện pháp cần thiết nhằm giảm thiểu rủi ro dịch bệnh và thiệt hại trong tương lai.
Để vượt qua khó khăn, sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan là rất cần thiết. Các chương trình hỗ trợ tài chính và kỹ thuật đã được triển khai nhằm giúp đỡ các hộ nuôi trồng khôi phục sản xuất. Chính quyền tỉnh Tuyên Quang cũng đang phối hợp với các trung tâm giống thủy sản để đảm bảo cung cấp đủ con giống cho người dân, đặc biệt là các giống cá có giá trị kinh tế cao.
Bên cạnh đó, việc thúc đẩy sử dụng công nghệ hiện đại trong nuôi trồng cũng đang được xem xét. Việc áp dụng hệ thống tuần hoàn nước (RAS) và các biện pháp kiểm soát môi trường chặt chẽ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro dịch bệnh và nâng cao năng suất sản xuất thủy sản trong tương lai.
Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng với sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng và nỗ lực từ phía người dân, ngành thủy sản Tuyên Quang vẫn có cơ hội phục hồi. Trong những tháng tới, việc tập trung vào cải tạo môi trường, tăng cường kiểm soát dịch bệnh, và đảm bảo nguồn con giống chất lượng sẽ là những yếu tố quyết định giúp ngành thủy sản của tỉnh vượt qua khủng hoảng sau bão.
Về lâu dài, Tuyên Quang cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghệ nuôi trồng hiện đại và xây dựng hệ thống kiểm soát môi trường nước hiệu quả. Những biện pháp này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro từ thiên tai và biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm thủy sản trên thị trường.
Hải Đăng