Cục thủy sản

Dự án “Bảo vệ hệ sinh thái ven biển vùng đồng bằng sông Cửu Long” (MDC) là một sáng kiến hợp tác giữa Cục Thủy sản Việt Nam và Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), với nguồn tài trợ từ Chính phủ Hoa Kỳ. Dự án được triển khai từ năm 2023, hướng đến mục tiêu bảo vệ các hệ sinh thái ven biển quan trọng của khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), đặc biệt tại các tỉnh Kiên Giang và Sóc Trăng. Với vai trò là trung tâm kinh tế - sinh thái quan trọng của Việt Nam, ĐBSCL là khu vực có hệ sinh thái rừng ngập mặn phong phú, đóng vai trò trong bảo vệ bờ biển, điều hòa khí hậu, và là sinh kế quan trọng cho cộng đồng ngư dân địa phương.

Dự án MDC bao gồm ba hợp phần chính, mỗi hợp phần đều hướng đến các mục tiêu cụ thể nhằm tăng cường công tác bảo tồn và phát triển bền vững: Hợp phần 1 -Tăng cường hiệu quả bảo tồn biển tại Phú Quốc; Hợp phần 2: Thúc đẩy quản lý và sử dụng bền vững nguồn lợi thủy sản ven biển và hợp phần 3: Bảo vệ đa dạng sinh học và phục hồi rừng ngập mặn tại Sóc Trăng. Riêng hợp phần 3 này tập trung vào việc phục hồi, trồng mới rừng ngập mặn tại Sóc Trăng, và áp dụng các giải pháp quản lý chất thải nuôi trồng thủy sản. Rừng ngập mặn không chỉ là “lá chắn xanh” bảo vệ bờ biển mà còn cung cấp môi trường sống cho nhiều loài thủy sinh quý giá. Đồng thời, dự án triển khai các mô hình quản lý chất thải, xử lý ô nhiễm trong nuôi tôm, và các sáng kiến cộng đồng nhằm phục hồi sinh kế dựa vào thiên nhiên (Nature-based Solutions - NbS). Thông qua các hoạt động giáo dục và truyền thông cộng đồng, dự án hy vọng nâng cao nhận thức và thúc đẩy sự tham gia của ngư dân vào công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Cục Thủy sản tổ chức đoàn kiểm tra đánh giá và giảm sát việc thực hiện dự án hợp phần 3

Tại Sóc Trăng ngày 30-31/10/2024 vừa qua Cục Thủy sản (Ban quản lý dự án) tổ chức Đoàn kiểm tra, giám sát việc thực hiện Dự án MDC tại địa phương (Sóc Trăng) năm 2024, nhiều tiến bộ của dự án đã được ghi nhận. Đồng thời, Cục Thủy sản cũng tổ chức Hội thảo Bàn giải pháp triển khai Dự án MDC tải tỉnh Sóc Trăng để mời các chuyên gia, Bộ, Ban ngành và các cá nhân tổ chức liên quan tham vấn, chỉ ra những tồn tại và thách thức đang đặt ra yêu cầu cấp bách cho các giải pháp bổ sung trong thời gian còn lại. Hội thảo diễn ra với sự chủ trì của ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và ông Trần Tấn Phương, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Sóc Trăng.

Trong năm 2024, dự án MDC đã đạt một số tiến bộ nhất định trong hợp phần trồng rừng ngập mặn và quản lý chất thải nuôi tôm tại Sóc Trăng. Với mục tiêu bảo vệ hệ sinh thái biển và ngăn chặn biến đổi khí hậu, các hoạt động trồng, làm giàu rừng ngập mặn đã được triển khai tại thị xã Vĩnh Châu. Theo kết quả kiểm tra của đoàn công tác, dự án đã đạt kết quả khả quan khi trồng mới và phục hồi nhiều diện tích rừng ngập mặn, tạo lớp chắn bảo vệ ven biển, giảm thiểu xói mòn và tác động của triều cường.

Song song với việc phục hồi rừng ngập mặn, dự án MDC còn triển khai mô hình quản lý chất thải trong nuôi tôm nhằm bảo vệ môi trường ven biển và giảm thiểu ô nhiễm. Ngành nuôi tôm ở Sóc Trăng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh, nhưng hoạt động này thường gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh và sức khỏe của người dân. Nhận thức được điều này, dự án đã tiến hành triển khai các giải pháp tiên tiến nhằm kiểm soát chất thải từ nuôi tôm, đặc biệt là chất thải rắn và nước thải. Đoàn công tác đã ghi nhận nhiều tiến bộ trong kiểm soát và giảm thiểu tác động tiêu cực của nước thải nuôi tôm, đồng thời tiến hành thử nghiệm một số công nghệ mới giúp xử lý chất thải hiệu quả hơn.

Mặc dù vậy, theo đánh giá của đoàn kiểm tra, thời gian thực hiện dự án còn lại trong năm 2024 không nhiều, trong khi tiến độ của nhiều hoạt động vẫn chưa đạt yêu cầu. Nhiều nội dung trong kế hoạch năm 2024 vẫn đang bị chậm trễ, gây ảnh hưởng đến mục tiêu dài hạn. Tình trạng thiếu nhân lực và nguồn lực cho các hoạt động giám sát, bảo trì cây ngập mặn là vấn đề đáng lo ngại. Trong điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cây ngập mặn tại một số khu vực có nguy cơ bị chết nếu không có nguồn nước đến, đặc biệt tại các vùng chưa có hệ thống dẫn nước đầy đủ. Đây là thách thức lớn đòi hỏi có những giải pháp kịp thời để bảo vệ diện tích rừng đã trồng.

Một khó khăn nữa được các bên liên quan chỉ ra là vấn đề thiếu vắng các nguồn lực điều tra, kiểm đếm và bảo vệ các bãi nghêu, sò huyết tại khu vực rừng ngập mặn mới được trồng. Với yêu cầu tài chính lớn cho các hoạt động điều tra trữ lượng và giám sát liên tục, dự án hiện vẫn chưa thể đáp ứng đủ nguồn kinh phí để thực hiện các biện pháp bảo tồn tối ưu. Các kiến nghị từ phía Chi cục Kiểm lâm Sóc Trăng nêu rõ rằng để đảm bảo tính bền vững, cần xác định rõ đơn vị hoặc cá nhân sẽ tiếp nhận, quản lý các khu vực sau khi dự án kết thúc. Ngoài ra, phía Chi cục Thủy sản Sóc Trăng cũng cho biết đã có nhiều Dự án, mô hình nuôi trồng thuỷ sản (NTTS) được triển khai ở Sóc Trăng nhưng chưa được nhân rộng. Do đó, mong muốn có các mô hình NTTS công nghệ cao gắn với bảo vệ môi trường; tổ chức tham quan mô hình cho cộng đồng; đồng thời Dự án và đơn vị tư vấn cần có định hướng mô hình phù hợp, gắn với bảo vệ môi trường và giảm thải. Đối với hỗ trợ các sáng kiến cộng đồng ở Cù Lao Dung, mong muốn Dự án có thể hỗ trợ các hoạt động phục hồi bãi nghêu.

Việc dự án gặp khó khăn trong việc nhân rộng mô hình NTTS tại Sóc Trăng không chỉ là bài toán về kinh phí mà còn liên quan đến nhận thức và sự tham gia của cộng đồng. Trên thực tế, nhiều dự án NTTS trước đó tại Sóc Trăng chỉ dừng lại ở phạm vi thử nghiệm mà chưa được nhân rộng. Dự án MDC kỳ vọng sẽ thay đổi điều này thông qua việc xây dựng các mô hình NTTS thân thiện với môi trường, nhằm giảm thiểu ô nhiễm và đảm bảo sinh kế cho người dân. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự hợp tác và cam kết lâu dài từ các tổ chức, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

Dự án MDC không chỉ dừng lại ở các hoạt động bảo vệ rừng ngập mặn và kiểm soát chất thải trong nuôi tôm, mà còn chú trọng vào các sáng kiến dựa vào thiên nhiên (NbS) trong việc bảo tồn hệ sinh thái và phát triển bền vững ngành thủy sản tại Sóc Trăng. Các giải pháp NbS bao gồm việc sử dụng các giải pháp tự nhiên để xử lý chất thải, đồng thời tăng cường các hoạt động giáo dục cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu. Các sáng kiến này được kỳ vọng sẽ giúp nâng cao năng lực quản lý môi trường của các đơn vị địa phương, tạo ra những thay đổi bền vững cho hệ sinh thái biển và cộng đồng ven biển.

Để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của dự án MDC, đoàn kiểm tra cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Cụ thể, các đơn vị như Chi cục Thủy sản, Chi cục Kiểm lâm, Phòng Kinh tế huyện và các đơn vị tư vấn cần làm việc sát sao để giám sát, đánh giá và thúc đẩy tiến độ dự án. Sự tham gia của cộng đồng địa phương, đặc biệt là ngư dân và các hộ nuôi tôm, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì các kết quả của dự án sau khi kết thúc. Tại buổi làm việc, đại diện Cục Thủy sản cũng đã đề nghị chính quyền Sóc Trăng chỉ đạo các đơn vị trực thuộc chủ động phối hợp để tận dụng hiệu quả nguồn lực từ dự án, nhằm đảm bảo hoàn thành các mục tiêu đã đề ra.

Thời gian còn lại trong năm 2024 đang trở nên cấp bách khi nhiều hạng mục công việc của dự án MDC vẫn chưa đạt tiến độ như mong muốn. Đoàn kiểm tra cũng yêu cầu IUCN và các đơn vị tư vấn tăng cường nguồn lực, theo dõi sát sao và phối hợp chặt chẽ hơn với các đơn vị tại Sóc Trăng để thúc đẩy tiến độ, đảm bảo hoàn thành các cam kết về khối lượng công việc và công tác giải ngân với nhà tài trợ. Trong thời gian tới, dự án sẽ tiếp tục rà soát các hoạt động cụ thể, kế thừa và tận dụng bài học kinh nghiệm từ các dự án NTTS và bảo tồn môi trường trước đó để áp dụng vào thực tế tại Sóc Trăng.

Với các tiềm năng và nỗ lực đã và đang được triển khai, dự án MDC không chỉ góp phần vào việc bảo tồn đa dạng sinh học mà còn hướng tới phát triển bền vững cho ngành thủy sản tại Sóc Trăng. Tuy nhiên, để đảm bảo các kết quả đạt được không bị lãng phí sau khi dự án kết thúc, các bên liên quan cần có kế hoạch chi tiết và dài hạn hơn trong việc bàn giao, quản lý và duy trì các khu vực rừng ngập mặn và mô hình NTTS. Đặc biệt, việc gắn kết với cộng đồng, hướng dẫn và hỗ trợ họ tham gia vào công tác bảo tồn và khai thác bền vững là yếu tố then chốt giúp tạo nên sự bền vững cho hệ sinh thái ven biển vùng ĐBSCL.

Dự án MDC là minh chứng cho sự hợp tác hiệu quả giữa các tổ chức trong nước và quốc tế trong nỗ lực bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững. Những thách thức đang đối mặt cũng là động lực để các bên liên quan cùng nhau tìm kiếm các giải pháp, xây dựng nền tảng cho một tương lai bền vững cho Sóc Trăng nói riêng và khu vực ĐBSCL nói chung.

Hải Đăng