Đỉnh lũ vào ngày 20/10 năm 2024 được dự báo sẽ mang lại cơ hội to lớn cho nghề hạ bạc, một nghề đánh bắt thủy sản truyền thống của người dân Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Theo dự báo của Đài khí tượng thủy văn tỉnh Đồng Tháp, mực nước khu vực đầu nguồn Đồng Tháp Mười sẽ đạt đỉnh triều vào ngày 20/10, với mức nước cao nhất tại Hồng Ngự là 3,5m, báo động cấp I. So với năm 2023, đỉnh lũ năm nay dự kiến sẽ cao hơn từ 0,1 đến 0,4m, điều này đồng nghĩa với việc các khu vực đồng bằng có nguy cơ ngập úng cao, đặc biệt là những vùng có hệ thống đê bao chưa hoàn thiện. Không chỉ dừng lại ở Đồng Tháp, các tỉnh khác trong khu vực ĐBSCL cũng đang chuẩn bị cho đợt lũ lớn này.
Tại các huyện phía nam tỉnh Đồng Tháp, mực nước dự kiến sẽ vượt báo động cấp III từ 0,1 đến 0,2m, với mức nước cao nhất tại Cao Lãnh đạt 2,55m. Điều này đã khiến chính quyền địa phương phải họp Ban Chỉ đạo ứng phó thiên tai để lập kế hoạch đối phó, bao gồm việc bảo vệ những điểm xung yếu và đảm bảo không để phá vỡ quy hoạch sản xuất nông nghiệp. Các địa phương có nguy cơ cao phải đối mặt với nguy cơ tràn đê bao khi mực nước lũ kết hợp với mưa lớn cục bộ, đặc biệt là ở các ô bao thuộc xã Hưng Thạnh, Thạnh Lợi (huyện Tháp Mười) và xã Phú Cường (huyện Tam Nông).
Mặc dù tình hình thiên tai có vẻ đáng lo ngại, đối với nhiều người dân miền Tây, đỉnh lũ là cơ hội để nghề hạ bạc - nghề đánh bắt thủy sản truyền thống – phát triển. Đây là thời điểm các loài cá tôm sinh sôi nảy nở nhiều nhất, giúp bà con ngư dân tận dụng tối đa nguồn lợi từ thiên nhiên.
Nghề hạ bạc và vai trò của nó trong đời sống kinh tế ĐBSCL
Nghề hạ bạc, hay còn gọi là nghề đánh bắt thủy sản, là một phần không thể thiếu trong đời sống kinh tế của người dân ĐBSCL. Đặc biệt, mùa nước nổi là khoảng thời gian vàng để ngư dân thả lưới, đặt bẫy, và thu hoạch cá tôm. Với dòng nước từ sông Mekong đổ về, các loài thủy sản như cá linh, cá bông lau, tôm càng xanh… xuất hiện rất nhiều, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con.
Mùa nước nổi không chỉ giúp bổ sung nguồn nước ngọt cho đồng bằng mà còn mang theo nhiều chất dinh dưỡng từ thượng nguồn về, giúp các loài thủy sản sinh sôi mạnh mẽ. Điều này tạo ra điều kiện lý tưởng cho nghề hạ bạc phát triển, đặc biệt là tại các vùng như Đồng Tháp, An Giang và Long An. Cá linh, một loài cá chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi, trở thành mặt hàng được săn đón. Giá trị kinh tế từ việc đánh bắt cá linh mang lại không nhỏ, khi chúng không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang các thị trường lân cận.
Cá linh là một trong những loài thủy sản chủ lực trong mùa lũ, chúng xuất hiện nhiều khi mực nước lũ dâng cao, đặc biệt là trong thời điểm từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch. Đối với người dân ĐBSCL, việc đánh bắt cá linh không chỉ là một hoạt động kinh tế, mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc, gắn liền với phong tục tập quán từ bao đời nay. Mỗi năm, khi nước lũ dâng cao, hàng ngàn ngư dân từ các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, và Long An lại chuẩn bị thuyền, lưới để ra khơi đánh bắt cá.
Việc đánh bắt cá linh mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân, đặc biệt trong bối cảnh các ngành sản xuất khác như nông nghiệp thường bị ảnh hưởng bởi thiên tai và biến đổi khí hậu. Với giá bán trung bình từ 100.000 đến 150.000 đồng/kg, cá linh trở thành nguồn thu lớn cho các hộ gia đình. Đặc biệt, cá linh còn là nguyên liệu chính trong nhiều món ăn truyền thống của người miền Tây, từ lẩu cá linh, cá linh kho lạt đến mắm cá linh - một đặc sản nổi tiếng khắp cả nước.
Bên cạnh cá linh, cá bông lau cũng là loài cá được đánh bắt nhiều trong mùa nước nổi. Cá bông lau thường di cư từ biển vào sông để sinh sản vào thời điểm mùa lũ, và nhờ đó, ngư dân có cơ hội thu hoạch với số lượng lớn. Loài cá này có giá trị kinh tế cao, dao động từ 250.000 đến 300.000 đồng/kg, và là nguồn thu nhập chính của nhiều ngư dân. Việc đánh bắt cá bông lau yêu cầu kỹ thuật cao hơn so với cá linh, thường sử dụng các loại lưới lớn và thuyền có công suất mạnh để ra xa bờ đánh bắt.
Tôm càng xanh cũng là một loài thủy sản quan trọng trong mùa. Tôm càng xanh thường sinh trưởng nhanh trong môi trường nước ngọt, đặc biệt là trong các dòng nước từ thượng nguồn chảy về. Với giá bán khá cao, từ 200.000 đến 400.000 đồng/kg tùy loại, việc nuôi và đánh bắt tôm càng xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế lớn mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giảm áp lực lên nguồn tài nguyên thủy sản tự nhiên.
Còn đó những lo âu
Mặc dù nghề hạ bạc mang lại nhiều cơ hội kinh tế, nhưng biến đổi khí hậu và tình hình thời tiết cực đoan đang đặt ra nhiều thách thức đối với ngư dân. Mực nước lũ có thể tăng nhanh bất ngờ, gây nguy cơ tràn đê bao và ảnh hưởng đến việc sản xuất nông nghiệp cũng như hoạt động đánh bắt. Nhiều khu vực đồng bằng, đặc biệt là ở phía nam tỉnh Đồng Tháp, đang đối mặt với nguy cơ ngập úng cao khi nước lũ kết hợp với mưa lớn.
Bên cạnh đó, việc đánh bắt quá mức cũng đang gây áp lực lớn lên nguồn tài nguyên thủy sản. Nhiều loài cá, đặc biệt là cá linh và cá bông lau, đang bị khai thác quá mức, dẫn đến nguy cơ cạn kiệt trong tương lai. Để giải quyết vấn đề này, chính quyền địa phương đã và đang triển khai các chương trình quản lý nguồn lợi thủy sản bền vững, nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa khai thác và bảo tồn.
Trước những thách thức từ biến đổi khí hậu và tình hình thời tiết phức tạp, phát triển nghề hạ bạc bền vững là một yêu cầu cấp thiết. Chính quyền các tỉnh ĐBSCL đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ người dân trong việc bảo vệ và phát triển nghề đánh bắt thủy sản, bao gồm việc cung cấp thông tin dự báo kịp thời về tình hình mưa lũ, hỗ trợ kinh phí chống thiên tai và khuyến khích người dân sử dụng các phương pháp khai thác thân thiện với môi trường.
Bên cạnh đó, việc phát triển các mô hình nuôi trồng thủy sản trong mùa lũ cũng đang được khuyến khích. Các dự án nuôi cá linh, cá bông lau và tôm càng xanh theo mô hình lồng bè đã giúp người dân giảm bớt phụ thuộc vào nguồn lợi tự nhiên, đồng thời nâng cao sản lượng thủy sản. Việc này không chỉ giúp bảo vệ nguồn tài nguyên thủy sản, mà còn tạo ra cơ hội kinh tế mới cho người dân.
Đỉnh lũ ngày không chỉ mang đến thách thức từ nguy cơ ngập úng và thiên tai mà còn là cơ hội lớn để phát triển nghề hạ bạc của người dân ĐBSCL. Với các loài thủy sản phong phú như cá linh, cá bông lau, và tôm càng xanh, mùa nước nổi hứa hẹn mang lại thu nhập đáng kể cho bà con ngư dân. Tuy nhiên, để phát triển nghề hạ bạc một cách bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và người dân trong việc bảo vệ nguồn tài nguyên thủy sản, đồng thời ứng phó kịp thời với những thách thức từ biến đổi khí hậu và thiên tai.
Hải Đăng