Việt Nam sở hữu đường bờ biển dài hơn 3.260 km và vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, mang đến tiềm năng phát triển kinh tế biển phong phú. Biển không chỉ là nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng mà còn là không gian sinh sống của hàng triệu người dân, nơi diễn ra các hoạt động kinh tế thiết yếu như đánh bắt hải sản, du lịch, giao thông vận tải và khai thác dầu khí. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhanh chóng của khu vực, việc xây dựng và thực hiện quy hoạch không gian biển quốc gia là điều kiện tiên quyết để bảo đảm phát triển bền vững, bảo vệ môi trường biển và củng cố chủ quyền quốc gia.
Quy hoạch Không gian biển Quốc gia đặt ra mục tiêu tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn tài nguyên biển, bảo vệ môi trường biển và đảm bảo an ninh quốc phòng. Để đạt được những mục tiêu này, nghị quyết tập trung vào một số định hướng chủ yếu: Phát triển kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường biển, đảm bảo an ninh quốc phòng
Phát triển kinh tế biển một cách bền vững bao gồm tận dụng tiềm năng từ các ngành kinh tế biển như du lịch, nuôi trồng và đánh bắt thủy sản, khai thác dầu khí, năng lượng tái tạo và vận tải biển. Du lịch biển đang trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm nhờ vào cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và các di sản văn hóa phong phú. Theo Tổng cục Du lịch Việt Nam, năm 2019, du lịch biển chiếm tới 70% tổng lượng khách quốc tế đến Việt Nam, đem lại doanh thu lớn cho nền kinh tế. Việt Nam có tiềm năng phát triển các dự án năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời ngoài khơi, góp phần vào quá trình chuyển đổi năng lượng sạch và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), hiện nay, nhiều dự án điện gió và điện mặt trời đang được triển khai tại các vùng biển từ Bắc tới Nam, với tổng công suất dự kiến lên tới hàng ngàn MW vào năm 2030.
Trong bối cảnh ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, việc bảo vệ hệ sinh thái biển, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm và duy trì đa dạng sinh học là rất cần thiết. Nghị quyết đã đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ các hoạt động kinh tế đến môi trường biển, bao gồm việc xây dựng các khu bảo tồn biển, tăng cường công tác giám sát và quản lý môi trường, cũng như thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học về biển. Theo Báo cáo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, hiện nay Việt Nam đã thành lập 16 khu bảo tồn biển, chiếm khoảng 0,24% diện tích vùng biển và hải đảo. Mục tiêu đến năm 2030, diện tích các khu bảo tồn biển sẽ được nâng lên 3-5% diện tích vùng biển và hải đảo, nhằm bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên biển.
An ninh quốc phòng cũng là một trong những yếu tố then chốt của quy hoạch không gian biển quốc gia. Biển Đông là khu vực có vị trí địa chiến lược quan trọng, nơi tiềm ẩn nhiều thách thức an ninh, bao gồm các hoạt động tranh chấp chủ quyền, khai thác tài nguyên trái phép, và các mối đe dọa từ cướp biển. Việc xây dựng và củng cố khả năng bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển là điều vô cùng cần thiết. Quy hoạch không gian biển quốc gia đã xác định các khu vực chiến lược cần được bảo vệ, phát triển lực lượng bảo vệ biển vững mạnh và tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an ninh hàng hải.
Quy hoạch Không gian biển Quốc gia cũng chú trọng đến việc phát triển hợp tác quốc tế. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc mở rộng hợp tác với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới là rất quan trọng. Việt Nam cam kết tham gia tích cực vào các tổ chức quốc tế về biển, hợp tác trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và bảo vệ môi trường biển. Điều này không chỉ giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho việc phát triển kinh tế biển và bảo vệ môi trường biển. Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, Việt Nam đã tham gia và ký kết nhiều hiệp định, thỏa thuận hợp tác song phương và đa phương về biển, góp phần nâng cao năng lực quản lý và bảo vệ tài nguyên biển.
Nội dung chính của nghị quyết
Nội dung chính của nghị quyết bao gồm việc phân vùng không gian biển thành các khu vực chức năng khác nhau, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường và phát triển cơ sở hạ tầng biển.
Cụ thể, không gian biển được chia thành các khu vực bảo tồn biển, khu vực phát triển kinh tế, khu vực quân sự và khu vực hỗn hợp. Khu vực bảo tồn biển: Được dành cho việc bảo vệ hệ sinh thái biển, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm và duy trì đa dạng sinh học. Khu vực phát triển kinh tế: Tập trung vào các hoạt động như du lịch biển, nuôi trồng và đánh bắt thủy sản, khai thác dầu khí và phát triển các dự án năng lượng tái tạo. Khu vực quân sự: Có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia. Khu vực hỗn hợp: Nơi các hoạt động kinh tế và bảo vệ môi trường diễn ra song song nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển bền vững.
Một trong những biện pháp quan trọng trong việc thực hiện quy hoạch không gian biển là quản lý tài nguyên biển một cách hiệu quả. Để làm được điều này, cần tăng cường công tác giám sát, đánh giá và quản lý tài nguyên biển. Việc sử dụng công nghệ tiên tiến để bảo vệ và khai thác tài nguyên biển cũng được khuyến khích. Việc ứng dụng các công nghệ như vệ tinh, cảm biến và hệ thống thông tin địa lý (GIS) trong giám sát và quản lý tài nguyên biển không chỉ giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên mà còn góp phần bảo vệ môi trường biển và giảm thiểu tác động tiêu cực từ các hoạt động kinh tế.
Bảo vệ môi trường biển là một trong những ưu tiên hàng đầu của quy hoạch. Nghị quyết đã đưa ra các biện pháp cụ thể nhằm bảo vệ môi trường, bao gồm việc thiết lập các khu vực bảo tồn biển, xây dựng các công trình bảo vệ bờ biển và phát triển các dự án nghiên cứu khoa học về môi trường biển. Bên cạnh đó, việc tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của biển và bảo vệ môi trường biển cũng là một phần quan trọng của quy hoạch. Các chiến dịch truyền thông và giáo dục sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về vai trò của biển trong cuộc sống và phát triển bền vững.
Phát triển cơ sở hạ tầng biển cũng là một trong những nội dung quan trọng của quy hoạch không gian biển quốc gia. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng như cảng biển, hệ thống giao thông đường biển và các khu công nghiệp ven biển không chỉ giúp thúc đẩy phát triển kinh tế biển mà còn góp phần bảo vệ môi trường biển và đảm bảo an ninh quốc phòng. Quy hoạch cũng đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường công tác quản lý và bảo vệ cơ sở hạ tầng biển, đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn cho các hoạt động kinh tế trên biển. Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, việc nâng cấp và mở rộng hệ thống cảng biển đang được triển khai mạnh mẽ, nhằm nâng cao năng lực vận chuyển hàng hóa và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia mạnh về kinh tế biển, đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường biển. Các mục tiêu dài hạn bao gồm phát triển kinh tế biển bền vững, bảo vệ môi trường biển, duy trì đa dạng sinh học, và tăng cường khả năng bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia trên biển.
Nghị quyết về Quy hoạch Không gian biển Quốc gia thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 là một bước đi quan trọng của Việt Nam trong việc phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền quốc gia. Việc thực hiện hiệu quả nghị quyết này sẽ mang lại lợi ích kinh tế to lớn và đóng góp quan trọng vào việc bảo vệ môi trường biển và xây dựng một nền kinh tế biển bền vững.
Hải Đăng