Đặc biệt là tâm lý lo lắng bất an này đã, đang và sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm thủy sản, nhất là tôm. Tuy nhiên, giá tôm trên thị trường thế giới hiện đang tăng lên do nguồn cung hạn chế, đặc biệt là các sản phẩm tôm nuôi. Ngược lại, động vật thân mềm, vốn có nguồn cung rất khan hiếm trong năm ngoái, thì hiện tại đang cho thấy tình trạng cung vượt cầu, dẫn đến giá thấp hơn ở hầu hết các thị trường.
Cuối tháng 4/2024, ngành thủy sản châu Âu đã tổ chức Triển lãm thủy sản ở Barcelona (Seafood Expo). Các thương nhân đã rất mong đợi sự kiện quan trọng này để tìm kiếm các nhà cung cấp mới, vì tình hình đánh bắt thủy sản ở châu Âu hiện rất ảm đạm. Vào tháng 3 năm 2024, tỷ lệ lạm phát ở châu Âu được xác nhận là 2,4% - bằng mức thấp nhất trong vòng 28 tháng (vào tháng 11 năm 2023). Giá cả được điều chỉnh đối với thực phẩm, rượu và thuốc lá (2,6% so với 3,9% vào tháng 2 năm 2024). Tuy nhiên, giá thủy sản đã tăng mạnh trong tháng 4 vừa qua. Trong Báo cáo giá thủy sản châu Âu (European Fish Price Report): Tổng cộng 52% giá thủy sản ổn định; trong khi có 16% giá giảm và 32% giá tăng (đây là mức tăng cao nhất trong những tháng gần đây).
Ở thị trường thủy sản Châu Âu, các thương nhân đã tích trữ hàng hóa, vì lượng dự trữ đông lạnh ở Châu Âu đang ở mức thấp đối với tất cả các sản phẩm chính. Nhu cầu tiêu thụ mạnh đã dẫn đến giá cao hơn ở tất cả các thị trường hàng đầu. Đáng chú ý, tôm đột nhiên lấy lại được sự ưa chuộng, sau quãng thời gian có nhu cầu ảm đạm (đặc trưng của toàn bộ năm 2023); theo đó, giá của tôm tăng mạnh. Đối với cá ngừ, giá nguyên liệu thô giảm đã kích thích nhu cầu sản xuất và tiêu thụ cá ngừ đóng hộp, vì các nhà chế biến có thể đưa ra mức giá thấp hơn.
Trong khi đó, các vấn đề về dịch vụ hậu cần thủy sản vẫn tiếp tục xảy ra đối với các lô hàng qua Kênh đào Panama và Kênh đào Suez. Cần lưu ý rằng Chỉ số Container Thế giới (the World Container Index - WCI) đã giảm 20% trong các tháng 2 năm 2024 đến tháng 3 năm 2024 xuống còn 3.160 đô la Mỹ, cao hơn 1.300 đô la Mỹ so với mức của tháng 3 năm 2023. Về lâu dài, điều này sẽ dẫn đến giá thủy sản như cá rô phi, cá tra, cá tuyết và tôm tăng lên.
Ngay trong tháng đầu tiên của năm 2024, tỷ lệ lạm phát hàng năm của Khu vực đồng tiền chung châu Âu (the Euro area annual inflation rate) đã có dấu hiệu giảm – cụ thể là 2,8% so với mức 2,9% vào tháng 12 năm 2023. So sánh với một năm trước đó, tỷ lệ này thậm chí đã lên tới 8,6%. Cũng tại thời điểm này, lạm phát hàng năm của Liên minh châu Âu (European Union annual inflation) là 3,1% - giảm so với mức 3,4% của tháng trước đó.
CÁ ĐÁY
Các nhà sản xuất cá tuyết sơ chế (cured cod) đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguyên liệu thô để sản xuất cá tuyết muối (salted cod). Do đó, giá tăng cao và người tiêu dùng không sẵn sàng trả tiền cho mức giá này. Ngoài ra, những tháng mùa hè không phải là thời điểm tiêu thụ quan trọng đối với các sản phẩm cá tuyết sơ chế, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ thấp. FAO dự đoán tình hình sẽ không cải thiện trong tương lai gần. Trong khi đó, tại thị trường bán buôn Rungis (tại Paris), cá tuyết tươi nguyên con đang được bán với giá thấp 0,4-0,5 EUR/kg.
Mùa cá hake của Mỹ đã bắt đầu khá khả quan, nhưng trên thị trường thủy sản thì giá cá hake vẫn đang ở mức thấp do nguồn cung cá minh thái Alaska dồi dào. Trên thực tế, giá cá hake Mỹ tại thị trường Tây Ban Nha đã giảm 0,1 USD/kg trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5/2024. Ngược lại, cá hake của Namibia vẫn ổn định tại thị trường Tây Ban Nha.
Tháng 5/2024, cá bơn (sole) và cá bơn đuôi dài (turbot) được khai thác trong tự nhiên có giá rất cao, tăng ít nhất 1,00 EUR/kg trong vòng một tháng. Cá tuyết sơ chế hiện đang có nhu cầu tiêu thụ thấp. Giá nguyên liệu thô khá cao và khách hàng đang hạn chế mua sản phẩm này.
Giá cá tuyết Đại Tây Dương (Gadus morhua) đã tăng đáng kể do vụ khai thác của Na Uy gặp nhiều khó khăn, sản lượng thu hoạch kém. Hiện tại, nhiệt độ ấm hơn ở miền Nam châu Âu đã dẫn đến việc tiêu thụ cá tuyết sơ chế giảm, loại cá này gắn liền với các công thức nấu ăn truyền thống và thường được coi là sản phẩm của mùa đông. Ngoài ra, chi phí nguyên liệu thô cao (do lượng cá tuyết đánh bắt ở Na Uy thấp) đã dẫn đến giá cá tuyết sơ chế trên thị trường bán lẻ tăng lên, đây cũng là một yếu tố nữa dẫn đến việc tiêu thụ giảm. Điển hình như mặt hàng phi lê cá tuyết ngâm (soaked cod fillets) có thể đạt mức giá vượt quá 20 EUR/kg.
Giá cá tuyết từ Địa Trung Hải cũng tăng do nguồn cung hạn chế, tăng 0,5-1,0 EUR tại thị trường Ý. Cũng do nguồn cung hạn chế nên giá cá bơn tăng tại thị trường Tây Ban Nha. Tùy thuộc vào kích thước, giá tăng trong khoảng từ 0,5-1,0 EUR/kg.
FAO dự đoán sản lượng đánh bắt cá tuyết chấm đen (haddock) năm 2024 đạt 265.000 tấn, ngang bằng với tổng sản lượng của năm 2023, nhưng thấp hơn 30.000 tấn so với năm 2022. Hạn ngạch đánh bắt loài này ở biển Barents giảm sẽ dẫn đến việc giảm sản lượng đánh bắt của Na Uy và Liên bang Nga. Ngược lại, Iceland dự kiến sẽ đánh bắt được nhiều cá tuyết chấm đen hơn trong năm 2024 với tổng sản lượng ước tính 74.000 tấn, nhiều hơn khoảng 12.000 tấn so với năm 2023. Giá cá được dự đoán sẽ ổn định.
Năm 2024, tổng sản lượng đánh bắt được phép (total allowable catch - TAC) cá minh thái của Nga tăng mạnh, tăng khoảng 12% so với những năm trước. Ngoài ra, TAC cá minh thái Alaska của Liên bang Nga là hơn hai triệu tấn, cao hơn khoảng 410.000 tấn so với TAC 2022-2023. Sản lượng đánh bắt của Mỹ được dự đoán sẽ ổn định trong năm 2024, ở mức 1,5 triệu tấn. Cả hai nước đều là những nhà sản xuất chính của đối tượng thủy sản này, nhưng nước chế biến chính lại là Trung Quốc.
Cá minh thái Alaska rất quan trọng đối với châu Âu vì nó cung cấp nguồn thức ăn cho các ngành công nghiệp chế biến sản phẩm giá trị gia tăng của Đức, Vương quốc Anh và Bắc Ireland. Nhu cầu về cá tuyết sơ chế của Na Uy rất lớn. Cũng có thông tin cho biết cá tuyết đã di chuyển đến khu vực Lofoten ở Na Uy, điều này sẽ dẫn đến sản lượng đánh bắt cao hơn và giá của loài này sẽ giảm xuống.
CÁ NGỪ
Hoạt động đánh bắt cá ngừ ở Tây và Trung Thái Bình Dương (the Western and Central Pacific Ocean - WCPO) không đồng đều với một số tàu báo cáo sản lượng đánh bắt đạt mức trung bình trong khi một số khác báo cáo sản lượng đánh bắt kém. Tình trạng tắc nghẽn tại Cảng Bangkok đã giảm và thời gian chờ đợi để cập bến đã được rút ngắn. Khi hoạt động đánh bắt giảm, sản lượng thu hoạch thấp, giá cá ngừ vằn sẽ tăng lên; trong khi sản lượng hàng hóa thành phẩm vẫn duy trì ở mức cao.
Trong khi đó, hoạt động đánh bắt cá ngừ ở Ấn Độ Dương đã cải thiện ở mức trung bình đến tốt. Giá cá ngừ vằn tiếp tục giảm, trong khi giá cá ngừ vây vàng đã tăng do nhu cầu từ người mua châu Âu vẫn cao. Hoạt động đánh bắt ở Đại Tây Dương đã cải thiện ở mức trung bình và các nhà máy sản xuất đồ hộp địa phương báo cáo nguồn cung nguyên liệu thô thấp. Do đó, giá cá ngừ vằn vẫn duy trì ở mức cao so với các thị trường khác như Bangkok hoặc Mahé. Giá cá ngừ vây vàng ổn định.
Tình hình khai thác ở Đông Thái Bình Dương vẫn giống như tháng 4/2024. Hoạt động đánh bắt diễn ra tốt đẹp (đặc biệt là ở vùng biển Peru); hầu hết các nhà máy đồ hộp địa phương có nguồn nguyên liệu thô dồi dào. Mặc dù vậy, nhu cầu về nguyên liệu thô vẫn cao do doanh số bán hàng thành phẩm được cải thiện. Các nhà máy đồ hộp sẽ tiến hành nhập nguyên liệu thô theo năng lực sản xuất, cụ thể là mỗi ngày họ sẽ nhập đủ lượng nguyên liệu để sản xuất trong ngày. Cường lực khai thác đã giảm xuống còn 62% vì các tàu mất nhiều thời gian hơn để dỡ hàng. Giá cá ngừ vằn đã giảm xuống và mặt hàng này đang được hỗ trợ bởi nhu cầu mạnh mẽ đối với hàng hóa thành phẩm. Giá cá ngừ vây vàng vẫn ổn định.
Tại thị trường châu Âu, nhu cầu đối với nguyên liệu thô và thăn cá ngừ đều rất tốt. Giá của hai loài cá ngừ vằn và cá ngừ vây vàng đều tăng, tương tự như vậy, giá thăn cá ngừ vằn hấp chín cũng tăng.
NHUYỄN THỂ CHÂN ĐẦU
Trong những tháng đầu năm 2024, giá mực ống ổn định với nhu cầu cao hơn đối với mực ống cỡ lớn. Sản lượng đánh bắt mực ống ở Nam Phi không cao đã thúc đẩy quyết định thực hiện đóng cửa mùa vụ đối với nghề khai thác này muộn hơn một tháng so với dự kiến. Mực ống cỡ nhỏ chiếm hơn 50% sản lượng đánh bắt.
Tháng 5/2024, mực ống Nam Phi cỡ nhỏ (size S) đang chịu áp lực về giá và giá đã giảm xuống còn 8,4 EUR/kg, thấp hơn gần 1,0 EUR/kg so với giá của tháng 4. Các cỡ lớn hơn vẫn giữ nguyên giá. Thị trường hiện đang cân bằng tốt, nhưng FAO khuyến cáo các doanh nghiệp thủy sản vẫn phải chú ý sát sao mọi diễn biến.
Mực nang được đáp ứng với nhu cầu mạnh mẽ, với nhiều kỳ vọng về doanh số bán hàng trong một mùa hè sôi động. Giá cả đã tăng mạnh ở các nước Địa Trung Hải, giá mực nang cỡ lớn được bán ra thị trường khoảng 2,0 EUR/kg.
Mùa mực Loligo Tây Nam Đại Tây Dương bắt đầu tốt vào đầu tháng 3 và sản lượng được báo cáo là rất tốt. Nhìn chung, thị trường Tây Ban Nha, thị trường chính ở Liên minh châu Âu, có đủ nguồn cung, ngay cả khi mùa nghỉ hè bắt đầu, thường là thời kỳ bán hàng mạnh nhất trong năm.
Mùa bạch tuộc sắp kết thúc ở Indonesia, với các hoạt động thu hoạch đã dừng lại ở một số khu vực ở Java. Tuy nhiên, một số công ty ở Madura và Sulawesi báo cáo sản lượng đánh bắt của họ rất tốt. Nguồn cung nguyên liệu thô chủ yếu đến từ Sulawesi và Sumatera. Do nguồn cung hạn chế nên giá bạch tuộc sẽ tăng trong vài tháng tới. Dự đoán nhu cầu tiêu thụ đang rất tốt và vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao. Các thương nhân đã cố gắng tích trữ nhiều hàng vì đánh giá tương quan giữa hai yếu tố cung-cầu (nhu cầu cao liên tục và khả năng khan hiếm hàng trong tương lai).
Tại thị trường châu Âu, giá bạch tuộc đã ổn định trong suốt quý đầu tiên của năm 2024. Tuy nhiên, xu hướng chung cho thấy giá bạch tuộc có khả năng giảm nếu nhu cầu tiêu thụ bạch tuộc giảm.
Ngọc Thúy (theo FAO)