DIRECTORATE OF FISHERIES

Việt Nam là một trong những quốc gia có ngành thủy sản phát triển mạnh, đóng góp lớn vào kinh tế và sinh kế của hàng triệu người dân ven biển. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất mà ngành này đang đối mặt là tình trạng khai thác IUU. Hiện tượng này không chỉ làm suy giảm nguồn lợi thủy sản mà còn ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, đặc biệt khi EU áp dụng "thẻ vàng" cảnh báo đối với sản phẩm thủy sản Việt Nam từ năm 2017.

Để gỡ "thẻ vàng" và đảm bảo phát triển bền vững, Việt Nam đã triển khai hàng loạt biện pháp. Trong đó, việc phối hợp với các tổ chức quốc tế như IMCS là bước đi quan trọng nhằm cải thiện năng lực quản lý và thực thi pháp luật trong lĩnh vực thủy sản.

Hiện trạng quản lý tàu cá tại Việt Nam

Tại cuộc họp, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản, ông Vũ Duyên Hải, đã trình bày về các hệ thống hiện có mà Việt Nam đang triển khai để quản lý và giám sát tàu cá bao gồm: Hệ thống giám sát hành trình tàu cá (VMS), đây là công cụ quan trọng giúp theo dõi vị trí và hành trình của tàu cá, đảm bảo các hoạt động khai thác tuân thủ quy định. Tuy nhiên, một số ngư dân vẫn cố ý tắt thiết bị hoặc chuyển đổi máy VMS sang tàu khác để tránh bị kiểm tra. Những hành vi này gây khó khăn lớn cho cơ quan chức năng trong việc giám sát.

Phần mềm Vnfishbase, hệ thống cơ sở dữ liệu tổng hợp này lưu trữ thông tin về toàn bộ tàu cá trên cả nước. Với sự hỗ trợ từ Công ty VTC, dự án KC01 đang được triển khai để tích hợp dữ liệu từ các địa phương, tạo nên một nền tảng quản lý đồng bộ và hiệu quả hơn. Còn hệ thống nhật ký điện tử (eCDT) đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khâu khai thác đến xuất khẩu, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế. Ngoài ra còn có hệ thống xử phạt hành chính là công cụ hỗ trợ cơ quan chức năng xử lý các vi phạm trong khai thác thủy sản một cách minh bạch và nhanh chóng.

Vai trò của mạng lưới IMCS

Mạng lưới IMCS, được thành lập vào năm 2001, là một tổ chức liên chính phủ có nhiệm vụ thúc đẩy hợp tác quốc tế trong giám sát, kiểm soát và thực thi các quy định về khai thác thủy sản. Với sự tài trợ từ chính phủ Canada, IMCS đã hỗ trợ nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, cải thiện năng lực quản lý và thực thi pháp luật trong lĩnh vực này.

Tại cuộc họp, bà Sara Lenel, Phó Giám đốc điều phối IMCS, đã chia sẻ những kinh nghiệm quản lý quốc tế và nhấn mạnh rằng IMCS không yêu cầu dữ liệu chi tiết từ Việt Nam, mà chỉ cần các xu hướng chung để đảm bảo quyền bảo mật. Bà cũng cam kết hỗ trợ Việt Nam trong các lĩnh vực phát triển công cụ phân tích dữ liệu, IMCS sẽ cung cấp các giải pháp phân tích tiên tiến, giúp Việt Nam phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, như tắt kết nối VMS hay khai thác bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài. Bên cạnh đó còn đào tạo và trao đổi chuyên gia, IMCS đề xuất cử chuyên gia quốc tế đến Việt Nam để hỗ trợ kỹ thuật. Đồng thời, các chuyên gia Việt Nam cũng sẽ được tạo điều kiện tham gia các chuyến học tập thực tế tại Canada hoặc các nước trong khu vực, như Úc hay các quốc đảo trong khu vực để nâng cao kỹ năng quản lý và giám sát.

Cuộc họp đã thảo luận sâu về những thách thức lớn mà Việt Nam đang đối mặt trong việc chống khai thác IUU. Một số vấn đề nổi bật gồm các hành vi vi phạm phức tạp như tàu cá tắt thiết bị VMS, vi phạm vùng biển nước ngoài và sử dụng các thủ đoạn tinh vi để tránh bị phát hiện. Trong khi đó Việt Nam vẫn còn hạn chế về nguồn lực, hệ thống giám sát hiện tại chưa đủ mạnh để xử lý các tình huống phức tạp, trong khi đội ngũ quản lý còn mỏng và thiếu công cụ phân tích.

Ông Hải đã đưa ra một số giải pháp đề xuất bao gồm: hoàn thiện khung pháp lý, rà soát và bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến xử phạt vi phạm, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, tích hợp các hệ thống hiện có, như VNfishbase và eCDT, để tạo nên một nền tảng quản lý tập trung, giúp theo dõi và xử lý vi phạm nhanh chóng. Phối hợp với IMCS và các tổ chức quốc tế khác để nâng cao năng lực quản lý, từ cung cấp công cụ đến đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm.

Kết thúc cuộc họp, hai bên đã thống nhất sẽ hoàn thiện biên bản ghi nhớ và kế hoạch hợp tác trong vòng hai tuần tới. Phía Việt Nam cam kết chia sẻ các văn bản pháp lý hiện hành để IMCS nghiên cứu và đưa ra khuyến nghị tư vấn. Đồng thời, IMCS sẽ hỗ trợ xây dựng các công cụ phân tích và cải thiện hệ thống quản lý tàu cá, góp phần nâng cao năng lực thực thi pháp luật của Việt Nam.

Sự hợp tác giữa Cục Thủy sản và mạng lưới IMCS đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam. Với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và quyết tâm trong nước, Việt Nam đang tiến gần hơn đến mục tiêu phát triển ngành thủy sản bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu và bảo vệ nguồn lợi biển cho các thế hệ mai sau.

Hải Đăng