Cục thủy sản

Ngành thủy sản và bài toán môi trường trong phát triển bền vững

Ngành thủy sản Việt Nam là một trụ cột kinh tế quan trọng với sự đóng góp lớn vào GDP và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Tuy nhiên, khi mở rộng quy mô sản xuất và khai thác, ngành này cũng đối diện với nhiều thách thức về bảo vệ môi trường. Hoạt động nuôi trồng và chế biến thủy sản, cùng với sự gia tăng của các tàu đánh bắt lớn, đã gây ra những vấn đề nghiêm trọng như ô nhiễm nước, suy giảm nguồn lợi thủy sản, và tác động đến đa dạng sinh học.

Trước thực trạng này, Đảng và Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy phát triển bền vững trong lĩnh vực thủy sản. Một trong số đó là Nghị quyết 36/NQ-TW năm 2018 về phát triển kinh tế biển bền vững, trong đó nhấn mạnh đến việc bảo vệ môi trường biển. Để thực hiện Nghị quyết này cũng như Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Đề án Bảo vệ môi trường trong hoạt động thủy sản giai đoạn 2021 – 2030 (gọi tắt là Đề án 911) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 7 năm 2022 với mục tiêu kiểm soát, ngăn ngừa và xử lý ô nhiễm trong các hoạt động thủy sản từ năm 2021 đến 2030. Đây được coi là khung chính sách quan trọng để đảm bảo bảo vệ môi trường trong sản xuất thủy sản.

Đề án 911 đặt ra những mục tiêu cốt lõi nhằm giảm thiểu tác động môi trường từ hoạt động thủy sản, bao gồm: kiểm soát chất thải, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và môi trường sống, nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu và xây dựng các mô hình sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn. Thông qua Đề án, Chính phủ kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự chuyển đổi từ mô hình kinh tế khai thác sang một mô hình bền vững hơn, trong đó doanh nghiệp và cộng đồng ngư dân có vai trò tích cực và trách nhiệm hơn trong việc bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Đề án 911 không chỉ là một chiến lược bảo vệ môi trường mà còn là một hướng phát triển lâu dài, nhằm đảm bảo sự sống còn và bền vững của ngành thủy sản trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu thị trường quốc tế đòi hỏi các sản phẩm thân thiện với môi trường ngày càng tăng. Hội nghị không chỉ ghi nhận các nỗ lực trong kiểm soát ô nhiễm, mà còn mở ra những định hướng chiến lược để gắn kết các bên liên quan, bao gồm chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng ngư dân.

Đánh giá tình hình thực hiện Đề án 911 tại các địa phương

Trong phiên thảo luận, đánh giá về kết quả của Đề án 911, Cục trưởng Cục Thủy sản, ông Trần Đình Luân, đã chỉ ra những thành tựu và tồn tại trong triển khai đề án tại các địa phương. Tại hội nghị, các đại biểu đã nêu bật những kết quả tích cực từ khi Đề án được triển khai. Đặc biệt, các cơ quan quản lý cấp tỉnh đã lồng ghép Đề án 911 vào các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Một số doanh nghiệp thủy sản tiên phong trong việc chuyển đổi mô hình sản xuất xanh, áp dụng công nghệ giảm phát thải và hạn chế tối đa rác thải. Ngoài ra, các tổ chức nghiên cứu khoa học đã tích cực tham gia nghiên cứu, đưa ra các giải pháp kỹ thuật phù hợp để giảm thiểu ô nhiễm trong hoạt động sản xuất thủy sản.

Hội nghị ghi nhận nhiều thành tựu quan trọng của Đề án 911, bao gồm việc nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường trong cộng đồng ngư dân, sự chuyển đổi của các doanh nghiệp sang mô hình sản xuất thân thiện với môi trường, và các chương trình truyền thông nâng cao ý thức bảo vệ môi trường biển.

Tuy nhiên, ông Trần Đình Luân cũng chỉ ra rằng việc thực hiện Đề án còn gặp nhiều thách thức, bao gồm nguồn lực tài chính hạn chế, nhận thức chưa đồng đều giữa các địa phương và sự phức tạp trong quản lý môi trường biển. Hiện nay có sự khác biệt lớn về tiến độ và hiệu quả thực hiện Đề án 911 giữa các địa phương. Một số địa phương đã có những bước tiến đáng ghi nhận, lồng ghép nội dung của Đề án vào các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và áp dụng các mô hình sản xuất xanh, giảm phát thải. Tuy nhiên, ở nhiều nơi khác, việc thực hiện Đề án mới chỉ dừng ở mức độ lập kế hoạch, chưa triển khai vào thực tế.

Để vượt qua thách thức này, cần có sự xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, huy động sự tham gia của các doanh nghiệp và cộng đồng ngư dân. “Các doanh nghiệp có thể đóng góp thông qua hoạt động du lịch, giải trí, và có ý thức trách nhiệm xã hội cao hơn trong việc bảo vệ môi trường,” ông Luân nói. Ngoài ra, ông cũng kêu gọi các địa phương hợp tác chặt chẽ hơn với các tổ chức quốc tế và các dự án như Dự án Bảo vệ hệ sinh thái ven biển do USAID tài trợ, nhằm tranh thủ nguồn kinh phí và hỗ trợ kỹ thuật từ nước ngoài.

Hội nghị đã đề ra các định hướng phát triển bền vững cho ngành thủy sản, với các ưu tiên cụ thể nhằm tăng cường bảo vệ môi trường. Một trong những giải pháp chính là phát triển và nhân rộng các mô hình kinh tế tuần hoàn trong nuôi trồng thủy sản, giảm tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch, và quản lý chặt chẽ chất lượng môi trường nước, xử lý rác thải.

Ông Luân nhấn mạnh rằng để đạt được các mục tiêu của Đề án 911, các cơ quan quản lý cần đẩy mạnh giám sát và hỗ trợ cho doanh nghiệp, cộng đồng ngư dân. Đồng thời, cần có thêm sự hợp tác giữa các tổ chức quốc tế và địa phương để tăng cường nguồn lực về tài chính, kỹ thuật và chuyên môn nhằm cải thiện hệ thống sản xuất thủy sản theo hướng xanh, thân thiện với môi trường.

Chuỗi sự kiện đào tạo và nâng cao năng lực quản lý môi trường

Một trong những hoạt động nổi bật bên lề hội nghị là chuỗi tập huấn kỹ thuật do Cục Thủy sản phối hợp với IUCN tổ chức từ ngày 19 đến 21 tháng 11 năm 2024. Chuỗi sự kiện này nhằm hỗ trợ và nâng cao năng lực cho mạng lưới các Khu bảo tồn biển (MPA) và các Vườn quốc gia trong cả nước, đặc biệt tập trung vào các khu vực trọng điểm như đồng bằng sông Cửu Long. Thông qua các khóa đào tạo, các đại biểu từ các cơ quan quản lý địa phương đã được nâng cao kiến thức và kỹ năng về bảo vệ môi trường và quản lý bền vững các hệ sinh thái ven biển.

Chuỗi tập huấn là một phần của dự án MDC do USAID tài trợ, triển khai từ năm 2024 tập trung tại các tỉnh Kiên Giang và Sóc Trăng. Dự án này góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành thủy sản xanh, bảo vệ hệ sinh thái ven biển và hỗ trợ Việt Nam đạt được các mục tiêu trong Nghị quyết 36 về phát triển bền vững kinh tế biển.

Các khóa tập huấn không chỉ cung cấp kiến thức và kỹ năng cho các đại biểu mà còn tạo điều kiện để các địa phương có thể áp dụng các công nghệ mới trong quản lý môi trường biển và xây dựng các khu bảo tồn biển bền vững. Theo ông Luân, việc nâng cao năng lực quản lý là một yếu tố then chốt để đảm bảo các kế hoạch bảo vệ môi trường được triển khai hiệu quả.

Vai trò của cộng đồng và doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường ngành thủy sản

Hội nghị nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng ngư dân và doanh nghiệp trong lĩnh vực nuôi, khai thác và chế biến thủy sản. Các đại biểu nhấn mạnh rằng sự cam kết của các doanh nghiệp thủy sản trong việc áp dụng các công nghệ thân thiện với môi trường, cùng với sự hỗ trợ của các nhà tài trợ, là yếu tố quan trọng để xây dựng một ngành thủy sản bền vững.

Hội nghị về bảo vệ môi trường lĩnh vực thủy sản năm 2024 khép lại với sự đồng thuận cao từ các bên liên quan về tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường trong phát triển ngành thủy sản. Để đạt được mục tiêu bền vững, các bên cần phối hợp chặt chẽ, đảm bảo sự tham gia tích cực từ cộng đồng ngư dân, doanh nghiệp, và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế.

Cục trưởng Trần Đình Luân kết luận: “Bảo vệ môi trường ngành thủy sản không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để bảo vệ hình ảnh và thương hiệu của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương và các đối tác để nhân rộng các mô hình xanh, thúc đẩy phát triển bền vững và đảm bảo môi trường biển luôn trong lành, phục vụ cho thế hệ tương lai.”

Hải Đăng