Nguồn cung
Trong quý đầu năm 2016, sản lượng khai thác cá ngừ tại khu vực Trung Tây Thái Bình Dương đã cải thiện. Tại khu vực Đông Thái Bình Dương, sản lượng khai thác cá ngừ vằn tăng trong khi sản lượng cá ngừ vây vàng vẫn duy trì ở mức ổn định. Tuy nhiên, các tháng cuối năm 2016, sản lượng cá ngừ khá thấp do sản lượng khai thác ở Tây Thái Bình Dương trong tháng 10 giảm và ngư trường ở Đông Thái Bình Dương đóng cửa.
Tại khu vực Ấn Độ Dương, hoạt động khai thác cá ngừ diễn ra ở mức vừa phải, lượng cập cảng chủ yếu là cá ngừ vằn. Do giá cá ngừ vằn giảm, lượng nguyên liệu tồn kho trong suốt quý I tại Thái Lan tăng. Khối lượng cá ngừ đông lạnh cập cảng vào Thái Lan đạt 125.600 tấn, tăng 8% so với mức 120.000 tấn của cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, khối lượng cá ngừ vây vàng và vây dài cập cảng Thái Lan giảm lần lượt là 35% và 28% so với cùng kỳ năm trước, đạt 21.500 và 7.000 tấn.
Sản lượng khai thác cá ngừ tại Đại Tây Dương ở mức vừa phải, trong khi lượng tồn kho nguyên liệu thô tại các nhà máy địa phương ở mức thấp. Giá cá ngừ vây vàng và cá ngừ vằn tiếp tục tăng do nguồn cung từ Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương thấp.
Tại Indonesia, sản lượng khai thác cá ngừ câu cần tăng từ quý đầu năm 2016 do các biện pháp của chính phủ Indonesia trong việc chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) của các tàu cá nước ngoài. Các khu vực khai thác cá ngừ vằn bằng câu cần là khu vực phía đông của Indonesia như khu vực phía Bắc Sulawesi, phía Nam Sulawesi, Maluku và phía đông Flores.
Sản lượng cá ngừ đóng hộp của Ecuador, nhà cung cấp cá ngừ đóng hộp lớn nhất cho thị trường EU giảm do động đất hồi giữa tháng 4/2016.
Các nhà sản xuất cá ngừ đóng hộp tại Manta đã đóng cửa trong 2 tuần và rất nhiều công nhân đã bỏ việc sau trận động đất. Ngoài ra, các cơ sở hạ tầng bến cảng tại Manta đã bị ảnh hưởng trực tiếp, làm cho nước này không thể cho cập cảng nguyên liệu cá ngừ cho các nhà máy đóng hộp hoạt động.
Tại Việt Nam, sản lượng cá ngừ của 3 tỉnh trọng điểm miền trung 11 tháng năm 2016 ước đạt gần 16.000 tấn, trong đó: Bình Định sản lượng đạt trên 8.100 tấn, giảm 7,5% so cùng kỳ 2015; Khánh Hòa ước đạt trên 3.800 tấn giảm 10,3% so với cùng kỳ năm trước; Phú Yên, ước đạt gần 4.000 tấn giảm 5% so với cùng kỳ năm trước.
Thị trường cá ngừ tươi và đông lạnh
Xuất nhập khẩu cá ngừ tươi và đông lạnh của Mỹ vẫn tiếp tục có xu hướng tích cực trong quý I/2016, với mức nhập khẩu cao hơn so với dự báo. Tại Nhật Bản, hoạt động kinh doanh surimi khả quan trong quý I. Kết quả là, sau 4 năm ảm đạm, nhập khẩu cá ngừ qua đường hàng không của Nhật Bản trong 3 tháng đầu năm đã tăng 4% so với cùng kỳ năm trước.
Tại Trung Quốc, nhu cầu nhập khẩu cá ngừ vây xanh và cá ngừ mắt to cho chế biến sashimi giảm mạnh do nhu cầu thu hẹp và đồng nhân dân tệ suy yếu so với đồng đô la Mỹ.
Thị trường Mỹ
Nhập khẩu cá ngừ tươi và đông lạnh của Mỹ trong quý I/2016 đạt 12.100 tấn, cao hơn so với mức 11.700 tấn của cùng kỳ năm trước. Các nguồn cung cá ngừ bao gồm cá ngừ tươi qua đường hàng không, cá ngừ đông lạnh nguyên con và cá ngừ philê tươi/đông lạnh. Nhập khẩu cá ngừ vây xanh chất lượng cao từ Mexico và Tây Ban Nha và nhập khẩu cá ngừ vây xanh từ Thái Bình Dương tăng phục vụ cho chế biến sushi và sashimi. Trong suốt quý I, nhập khẩu cá ngừ vây vàng tươi nguyên con và đông lạnh và cá ngừ philê đông lạnh tăng. Trong 3 tháng đầu năm 2016, hơn 6.000 tấn philê cá ngừ đông lạnh đã được nhập khẩu vào thị trường Mỹ, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu cá ngừ từ Philippines, Việt Nam, Sri Lanka, Thái Lan và Maldives tăng, trong khi nhập khẩu từ Indonesia, nguồn cung lớn nhất, giảm.
Nhật Bản
Chợ cá Tsukiji của Tokyo đã chứng kiến cuộc bán đấu giá cá ngừ vây xanh đắt nhất với giá 118.000 đô la Mỹ (cá nặng 200kg) vào đầu năm 2016. Đây là cuộc bán đấu giá cuối cùng tại chợ này vì các hoạt động bán buôn cá của Tokyo sẽ di chuyển tới khu chợ mới được xây dựng Toyosu cuối năm nay.
Nhìn chung, nhập khẩu cá ngừ tươi và cá ngừ đông lạnh để làm sashimi tại Nhật Bản trong 3 tháng đầu năm 2016 tăng. Các nguồn cung cá ngừ vây vàng và cá ngừ vây xanh tươi nguyên con, cá ngừ mắt to và vây vàng đông lạnh nhiều hơn so với cùng kỳ năm trước.
Nhập khẩu philê cá ngừ vây xanh và mắt to đông lạnh vào thị trường Nhật có xu hướng tăng, trong khi tổng lượng nhập khẩu cá ngừ phi lê đông lạnh sâu (ở -60độ C) giảm nhẹ, chỉ đạt 12.300 tấn, giảm 4% do sản lượng khai thác cá ngừ vây xanh và cá ngừ vây vàng giảm. Tuy nhiên, NK philê cá ngừ mắt to phổ biến (loại thịt đỏ) tăng 34%.
Nhu cầu tiêu thụ cá ngừ sashimi tại Nhật Bản tốt hơn trong những tháng lễ hội mùa xuân của năm nay (tháng 4-5/2016), đây là một trong những giai đoạn kinh doanh cá ngừ sashimi sôi động nhất tại nước này.
Thị trường cá ngừ đóng hộp
Xuất khẩu
Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của hầu các nước sản xuất tăng trong những tháng đầu năm 2016. Giá nguyên liệu thấp hơn là nhân tố góp phần cho xu hướng này. Trong số 6 nhà xuất khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp lớn nhất thế giới, xuất khẩu từ Thái Lan tăng nhẹ 1%. Tuy nhiên đến cuối tháng 5, giá cá ngừ vằn đông lạnh từ các nước Đông Thái Bình Dương sang Thái Lan đã ngừng giảm.
Tại Tây Ban Nha, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp tăng mạnh trong quý I/2016, tăng 20% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Tây Ban Nha sang các nước EU cũng như các nước Trung Đông và Bắc Phi tăng. Xuất khẩu cá ngừ đóng hộp từ các thị trường khác như Italy, Bồ Đào Nha, XK cũng tăng lần lượt là 13% và 7,5%, trong khi xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Pháp giảm 4%.
Trong số 6 nhà xuất khẩu cá ngừ đóng hộp/chế biến hàng đầu thế giới, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Ecuador tăng 19% và của Trung Quốc tăng 12% so với cùng kỳ năm trước. Trong 2 tháng đầu năm, xuất khẩu cá ngừ của Indonesia tăng 13%, trong khi xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Philippines giảm 23%.
Nhập khẩu
Nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp tại một số thị trường EU có xu hướng tăng trong khi nhập khẩu tại các thị trường Bắc Mỹ như Mỹ giảm 14,5% và tại Canada giảm 10%.
Tại Châu Á Thái Bình Dương, nhập khẩu cá ngừ đóng hộp và chế biến của Nhật Bản và New Zealand tăng, nhưng nhập khẩu tại Australia giảm. Nhập khẩu cá ngừ của các thị trường Trung Đông và Bắc Phi trong quý I/2016 tăng so với cùng kỳ năm trước.
Xu hướng nhập khẩu cá ngừ đóng hộp và chế biến cũng ghi nhận tăng ở các thị trường Đông Nam Á, Trung Đông và Bắc Mỹ.
Tại Châu Mỹ Latinh, nhập khẩu cá ngừ đóng hộp tăng tại Argerntina, Peru, Chile, nhưng giảm tại Brazil.
Thị trường Mỹ
Nhập khẩu cá ngừ đóng hộp vào thị trường Mỹ giảm do lượng tồn kho vẫn ở mức cao. Cụ thể, tổng nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp tại Mỹ trong 3 tháng đầu năm đã giảm 7% so với cùng kỳ năm trước. Trong 6 nước xuất khẩu nhiều nhất sang thị trường Mỹ, các nguồn cung đều giảm trừ Việt Nam và Mexico. Tổng nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp bao gồm 10.500 tấn cá ngừ đóng túi, 17.120 tấn thăn cá ngừ hấp chín trong đó bao gồm 14.580 tấn cá ngừ đã được chế biến thành cá ngừ đóng hộp. Giá trị nhập khẩu cá ngừ đóng túi cao hơn, tăng 3,7% so với cùng kỳ năm trước, trong khi nhập khẩu thăn cá ngừ hấp chín giảm 12,7%.
Thị trường EU
Nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp vào EU trong những tháng đầu năm 2016 có xu hướng tăng. Tổng lượng nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp của EU trong quý I/2016 đạt 124 nghìn tấn, cao hơn gần 6 % so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chính là do nguồn cung từ Ecuador tăng đáng kể. Xuất khẩu của nước này sang EU tăng 1 %. Tổng khối lượng nhập khẩu của EU từ Ecuador chiếm 26 % trong tổng NK cá ngừ chế biến đóng hộp nhập khẩu từ các nước ngoài EU. Điều này cho thấy sự tăng trưởng nguồn cung ở hầu hết các thị trường quan trọng trong EU.
Cũng trong giai đoạn này, nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp từ Thái Lan tăng 4%, từ Seychelles tăng 20% và từ Ghana tăng 21%. Trong số 10 nguồn cung lớn nhất từ bên ngoài khối cho các nước EU, khối lượng từ Mauritius giảm 3%, Trung Quốc giảm 40%, Philippines giảm 42% và từ Việt Nam giảm 20%.
Trong số các thị trường đơn lẻ trong khối EU, nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp vào Tây Ban Nha tăng, với tổng khối lương cá ngừ nhập khẩu vào nước này hầu hết là thăn cá ngừ hấp chín để tái chế. Đối với tiêu dùng trực tiếp, nhập khẩu cá ngừ của Anh tăng 3,5%, trong khi nhập khẩu của Đức giảm hơn 7%.
Nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm cá ngừ đóng hộp có giá trị cao hơn trong các giao dịch nội khối EU tăng trong quý I/2016. Tây Ban Nha, Pháp, Italy và Bồ Đào Nha là các nước cung cấp chính cho mặt hàng này. Xuất khẩu các sản phẩm có giá trị cao có nguồn gốc từ Tây Ban Nha trong khối EU tăng gần 17 % về khối lượng và hơn 7 % về giá trị với tổng khối lượng đạt 31.200 tấn, trị giá 155,2 triệu đô la Mỹ.
Các thị trường khác
Tại khu vực Châu Á Thái Bình Dương, xu hướng xuất nhập khẩu các sản phẩm cá ngừ đóng hộp trong suốt quý I/2016 bao gồm nhập khẩu của Nhật Bản tăng 14%, tương đương 14.100 tấn, do nguồn cung từ Thái Lan. Philippines, Indonesia, Trung Quốc và Việt Nam tăng. Tại Australia, nhập khẩu cá ngừ giảm 15,5%, tương đương 11.300 tấn, trong đó Thái Lan là nhà cung cấp chính, chiếm 91% thị phần.
Nhập khẩu cá ngừ đóng hộp vào New Zealand, Đài Loan, Malaysia, Singapore và Sri Lanka tăng trong quý I/2016. Dữ liệu xuất khẩu của Thái Lan cho thấy cơ hội xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của nước này sang các thị trường Trung Đông tốt hơn.
Giáng Hương (dịch, tổng hợp)