Trung Quốc không chỉ là một thị trường tiềm năng mà còn là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam về xuất khẩu thủy sản. Bên cạnh các hiệp định thương mại tự do và hợp tác giữa hai nước, nhu cầu tăng cao từ thị trường Trung Quốc đã tạo điều kiện cho ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, một số mặt hàng thủy sản chủ lực đang có đóng góp quan trọng vào thành công này.
Cá tra và cá basa: “Át chủ bài” trong xuất khẩu thủy sản
Trong nhiều năm qua, cá tra và cá basa là hai sản phẩm thủy sản mang tính chiến lược của Việt Nam trong xuất khẩu sang Trung Quốc. Tính đến hết tháng 8/2024, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc chiếm tới 40% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường này, mang về 350 triệu USD. Trung Quốc đã vươn lên trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam, vượt qua các thị trường khác như Mỹ và EU.
Sự hấp dẫn của cá tra và cá basa Việt Nam trên thị trường Trung Quốc đến từ chất lượng ổn định, giá cả cạnh tranh, và khả năng đáp ứng nhu cầu tiêu thụ lớn của người dân Trung Quốc. Đồng thời, với việc thực hiện nghiêm ngặt các tiêu chuẩn kiểm dịch và chất lượng theo quy định từ hai phía, xuất khẩu cá tra của Việt Nam đã đáp ứng tốt các yêu cầu kiểm soát an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.
Ngoài ra, các sản phẩm từ cá tra, như cá fillet, cá nguyên con đông lạnh, và các sản phẩm chế biến từ cá tra cũng đã tăng trưởng mạnh mẽ. Sự đa dạng hóa trong sản phẩm giúp nâng cao giá trị xuất khẩu và mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng tại Trung Quốc.
Tôm: Động lực quan trọng trong kim ngạch xuất khẩu
Tôm cũng là một mặt hàng xuất khẩu chiến lược của Việt Nam tại thị trường Trung Quốc. Trong 8 tháng đầu năm, tôm xuất khẩu đạt con số 180 triệu USD, đã đóng góp một phần không nhỏ vào tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, chiếm gần 30%. Các sản phẩm tôm chủ yếu xuất khẩu bao gồm tôm thẻ chân trắng, tôm sú và các loại tôm chế biến.
Nhu cầu tiêu thụ tôm của Trung Quốc luôn ở mức cao, đặc biệt là vào các dịp lễ Tết, khi người dân có xu hướng tiêu thụ nhiều hải sản hơn. Sự gia tăng các chuỗi nhà hàng hải sản và dịch vụ ăn uống tại Trung Quốc cũng góp phần làm tăng mạnh nhu cầu nhập khẩu tôm từ Việt Nam. Với ưu thế về giá cả cạnh tranh và chất lượng tốt, tôm Việt Nam đang ngày càng khẳng định vị thế tại thị trường Trung Quốc.
Mực và bạch tuộc: Thị trường tiềm năng phát triển mạnh
Mực và bạch tuộc là hai sản phẩm thủy sản khác đang chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng trong xuất khẩu sang Trung Quốc. Trong 8 tháng đầu năm, xuất khẩu mực và bạch tuộc sang Trung Quốc đã tăng gần 15% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh nhu cầu tiêu thụ gia tăng của thị trường này. Đặc biệt, mực và bạch tuộc Việt Nam được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng nhờ vào hương vị đặc trưng, tươi ngon và đảm bảo an toàn thực phẩm.
Các sản phẩm từ mực và bạch tuộc như mực tươi, mực khô, bạch tuộc đông lạnh cũng được xuất khẩu với số lượng lớn. Ngoài ra, các sản phẩm chế biến từ mực và bạch tuộc, như mực nhồi, mực cắt khúc đóng gói sẵn, cũng đang thu hút sự quan tâm từ phía người tiêu dùng Trung Quốc. Sự phát triển của ngành du lịch tại Trung Quốc cũng góp phần tăng nhu cầu sử dụng các loại hải sản này trong các nhà hàng, khách sạn.
Sự đột phá của các sản phẩm thủy sản khác: Tôm hùm, cua, ốc, nghêu
Ngoài các sản phẩm thủy sản chủ lực, một số sản phẩm khác cũng ghi nhận mức tăng trưởng đột phá trong xuất khẩu sang Trung Quốc. Trong đó, tôm hùm, cua, ốc và nghêu là những mặt hàng có mức tăng trưởng đáng kinh ngạc:
Tôm hùm: Xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc tăng 139% so với cùng kỳ năm trước. Với ưu thế về chất lượng, tôm hùm Việt Nam được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng, đặc biệt là trong phân khúc cao cấp.
Cua: Kim ngạch xuất khẩu cua tăng gấp 16 lần, một con số ấn tượng, cho thấy sự bùng nổ về nhu cầu tiêu thụ sản phẩm này từ phía Trung Quốc.
Ốc, nghêu: Xuất khẩu ốc tăng mạnh 603%, nghêu cũng ghi nhận mức tăng trưởng 215%, chủ yếu là nhờ nhu cầu ẩm thực phong phú và các món ăn truyền thống từ ốc, nghêu tại Trung Quốc.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của các sản phẩm này phản ánh nhu cầu tiêu thụ đa dạng của thị trường Trung Quốc và khả năng đáp ứng của ngành thủy sản Việt Nam. Đặc biệt, cua và ốc là hai mặt hàng nhận được sự quan tâm đặc biệt từ phía người tiêu dùng Trung Quốc.
Có nhiều lý do giải thích vì sao cua và ốc của Việt Nam được Trung Quốc ưa chuộng và có sự tăng trưởng mạnh trong xuất khẩu: Trung Quốc tuy là nước sản xuất thủy sản lớn nhất thế giới, nhưng phần lớn sản lượng của nước này đến từ nuôi trồng. Các loại hải sản địa phương có hạn và người tiêu dùng vẫn tiếp tục tìm kiếm các sản phẩm thực phẩm được dán nhãn là chất lượng cao và được quốc tế công nhận, nhất là thủy sản tươi sống. Chưa kể, sự phát triển của thương mại điện tử và hệ thống chuỗi cung ứng lạnh tiến tiến đã giúp cho các sản phẩm tươi sống được tiêu thụ nhiều hơn, đến gần hơn với người dùng nước này. Đây là lý do 8 tháng đầu năm, Trung Quốc đã nhập khẩu hơn 2,8 triệu tấn thủy sản từ các nước, trong đó Việt Nam là nguồn cung cấp lớn thứ 3 cho thị trường này. Cua sống, tôm hùm là những mặt hàng chiếm một lượng lớn trong sản lượng hải sản sống nhập khẩu của Trung Quốc.
Bên cạnh đó, người dân Trung Quốc có truyền thống ăn uống phong phú, với các món ăn đa dạng từ hải sản. Các món ăn từ cua và ốc, như cua hấp, cua rang me, ốc xào cay, luôn là những món ăn phổ biến trong các bữa tiệc và dịp lễ. Việc ẩm thực này trở nên thịnh hành hơn đã thúc đẩy nhu cầu nhập khẩu cua và ốc từ các nước lân cận, trong đó Việt Nam là nguồn cung cấp chính. Bên cạnh đó, cua và ốc Việt Nam nổi tiếng với chất lượng cao, thịt ngọt, dai, và giàu dinh dưỡng. Điều này làm cho các sản phẩm thủy sản Việt Nam trở thành lựa chọn hàng đầu của các nhà hàng và khách sạn cao cấp tại Trung Quốc.
Việt Nam có lợi thế về chi phí sản xuất thấp, giúp các sản phẩm cua và ốc có giá cả cạnh tranh so với các nguồn cung cấp khác. Đồng thời, việc giao thương thuận lợi giữa hai quốc gia giúp giảm chi phí vận chuyển và thời gian nhập khẩu, làm cho sản phẩm nhanh chóng đến tay người tiêu dùng Trung Quốc. Thêm vào đó là nhu cầu tiêu thụ của tầng lớp trung lưu và giàu có tại Trung Quốc ngày càng tăng mạnh, kéo theo nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm thủy sản cao cấp. Cua và ốc là những món ăn có giá trị dinh dưỡng cao và được ưa chuộng trong các dịp lễ, tiệc.
Ngoài các mặt hàng kể trên, Việt Nam còn xuất khẩu nhiều loại thủy sản khác sang Trung Quốc như cá thu, cá ngừ, và các loại cá biển khác. Những sản phẩm này chiếm một phần quan trọng trong tổng kim ngạch xuất khẩu, giúp đa dạng hóa danh mục sản phẩm và tạo điều kiện cho ngành thủy sản phát triển bền vững.
Thách thức và cơ hội từ thị trường Trung Quốc
Có thể thấy sản phẩm tươi sống của Việt Nam đang có dư địa tốt bởi nhu cầu tiêu thụ cao hơn, so với sản phẩm đông lạnh tại thị trường Trung Quốc. Các mặt hàng đông lạnh hiện đang gặp khó vì áp lực cạnh tranh và sự sụt giảm giá nhập khẩu. Mặc dù thị trường Trung Quốc mang đến nhiều cơ hội cho ngành thủy sản Việt Nam như vậy, song cũng tiềm ẩn không ít thách thức. Các quy định về kiểm dịch, kiểm tra chất lượng và an toàn thực phẩm của Trung Quốc ngày càng khắt khe. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam phải nâng cao chất lượng sản phẩm, tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn quốc tế và quốc gia để duy trì uy tín và vị thế tại thị trường này. Các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển sản phẩm có chất lượng cao, đa dạng hóa mẫu mã và tìm kiếm các phương thức xuất khẩu mới nhằm duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường Trung Quốc.
Với kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 1 tỉ USD trong 8 tháng đầu năm 2024, Trung Quốc tiếp tục là một trong những thị trường chiến lược của Việt Nam. Cá tra, tôm, mực và bạch tuộc là những sản phẩm chủ lực đóng góp lớn vào thành công này, đồng thời tạo điều kiện cho ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội và vượt qua thách thức từ thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp cần không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Hải Đăng