Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong tháng 5/2024 tăng 21% so với cùng kỳ năm trước. Trong 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cá ngừ đạt hơn 386 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhu cầu cao từ các thị trường chính như Mỹ và EU.
Các sản phẩm cá ngừ đóng hộp tăng 41% so với cùng kỳ năm trước, cá ngừ chế biến khác tăng 12%, cá ngừ thịt/loin đông lạnh tăng 7%, và cá ngừ tươi, đông lạnh và khô tăng gấp gần 3 lần so với cùng kỳ năm 2023. Đây là một tín hiệu tích cực cho ngành cá ngừ của Việt Nam trong bối cảnh thị trường quốc tế vẫn còn nhiều biến động.
Mỹ và EU chiếm 60% kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam
Đáng chú ý, sự gia tăng nhu cầu tiêu thụ cá ngừ tại Mỹ và EU đã góp phần không nhỏ vào thành công này. Trong 5 tháng đầu năm 2024, Mỹ chiếm 37% và EU chiếm 23% tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam. Cả hai thị trường này đều ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ, với Mỹ tăng 22% và EU tăng 36% so với cùng kỳ năm trước. Điều này cho thấy nhu cầu tiêu thụ cá ngừ của Việt Nam tại hai thị trường này vẫn rất lớn.
Ngoài Mỹ và EU, các thị trường như Israel, Nga và Hàn Quốc cũng chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong xuất khẩu cá ngừ từ Việt Nam. Theo VASEP, xuất khẩu cá ngừ sang Israel tăng 55% so với cùng kỳ năm trước, sang Nga tăng 70%, và sang Hàn Quốc tăng 76%. Đây là những thị trường tiềm năng mà ngành cá ngừ Việt Nam có thể khai thác thêm trong tương lai.
Ngành cá ngừ của Việt Nam có nhiều cơ hội để phát triển trong năm 2024, đặc biệt khi nhu cầu tiêu thụ cá ngừ trên thế giới đang có xu hướng tăng. Thị trường Mỹ và EU vẫn sẽ là hai thị trường chính, nhưng các thị trường tiềm năng như Israel, Nga và Hàn Quốc cũng đang mở ra nhiều cơ hội mới.
Việc thực hiện các hiệp định thương mại tự do như EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU) sẽ tạo đà cho xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam. Các hiệp định này không chỉ giúp giảm thuế mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong việc xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường lớn.
Vẫn còn nhiều thách thức
Một trong những thách thức lớn nhất đối với ngành cá ngừ Việt Nam hiện nay là vấn đề nguyên liệu. Theo VASEP, hơn 50% giá trị xuất khẩu cá ngừ được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do khai thác trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến xuất khẩu và không ổn định. Nhiều doanh nghiệp phản ánh khó khăn trong việc làm giấy xác nhận nguyên liệu (S/C) do các vấn đề về an toàn thực phẩm tàu cá hoặc khai thác ở vùng biển không đúng quy định.
Hệ thống giám sát hành trình trên các tàu cá cũng gặp nhiều trục trặc, dẫn đến việc mất kết nối giám sát hành trình, ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm giấy S/C của doanh nghiệp. Điều này gây ra nhiều khó khăn trong quá trình xuất khẩu và sản xuất của các doanh nghiệp.
Để khắc phục những thách thức hiện tại, ngành cá ngừ Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng và ổn định nguồn nguyên liệu trong nước. Điều này bao gồm việc đầu tư vào công nghệ khai thác, bảo quản và chế biến cá ngừ, cũng như cải thiện hệ thống giám sát và quản lý tàu cá. Đồng thời, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và ngư dân để đảm bảo việc tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm và bảo vệ nguồn lợi hải sản.
Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và chất lượng của ngành cá ngừ. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ hiện đại để tối ưu hóa quy trình chế biến, bảo quản và vận chuyển cá ngừ. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu chi phí sản xuất mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường quốc tế.
Việc áp dụng các công nghệ mới trong khai thác và chế biến cá ngừ cũng giúp tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, một yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm và xây dựng lòng tin với khách hàng quốc tế. Công nghệ blockchain, chẳng hạn, có thể được sử dụng để theo dõi toàn bộ quá trình từ khai thác đến tiêu thụ, đảm bảo tính minh bạch và tin cậy.
Để ngành cá ngừ Việt Nam tiếp tục phát triển và đạt được những thành tựu ấn tượng, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần tập trung vào một số định hướng chiến lược quan trọng. Việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành cá ngừ là yếu tố then chốt. Các doanh nghiệp cần chú trọng vào việc cải thiện chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Đồng thời, việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tìm ra những phương pháp khai thác và chế biến mới, hiệu quả hơn cũng là một bước đi cần thiết.
Cần đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, tiếp thị sản phẩm cá ngừ Việt Nam trên thị trường quốc tế. Các doanh nghiệp cần tận dụng các triển lãm, hội chợ quốc tế để giới thiệu sản phẩm của mình, đồng thời xây dựng thương hiệu cá ngừ Việt Nam thông qua các chiến dịch quảng cáo và truyền thông.
Ngành cá ngừ cần thiết lập một chuỗi cung ứng bền vững, từ khâu khai thác, chế biến đến vận chuyển và tiêu thụ, là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển lâu dài của ngành cá ngừ. Điều này bao gồm việc hợp tác chặt chẽ với ngư dân, nhà cung cấp nguyên liệu và các đối tác quốc tế để đảm bảo nguồn cung ổn định và bền vững.
Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành cá ngừ. Các doanh nghiệp cần chú trọng đến việc đào tạo, nâng cao kỹ năng cho người lao động, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ, quản lý chất lượng và nghiên cứu phát triển.
Ngoài ra, các doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác quốc tế để mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành cá ngừ Việt Nam. Cần tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế, tham gia vào các hiệp định thương mại tự do và các tổ chức quốc tế để tận dụng các cơ hội phát triển và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang gia tăng, ngành cá ngừ cần chú trọng đến việc bảo vệ môi trường biển. Điều này bao gồm việc giảm thiểu tác động của khai thác cá ngừ đến hệ sinh thái biển, sử dụng các phương pháp khai thác bền vững và bảo vệ các loài cá ngừ khỏi nguy cơ bị tuyệt chủng.
Việc bảo vệ và phát triển nguồn lợi hải sản là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự bền vững của ngành cá ngừ. Các doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường, áp dụng các phương pháp khai thác bền vững và tham gia vào các chương trình bảo vệ nguồn lợi hải sản. Một trong những biện pháp quan trọng là chống khai thác IUU (Illegal, Unreported, and Unregulated fishing). Chống khai thác IUU không chỉ giúp bảo vệ nguồn lợi cá ngừ mà còn đảm bảo sự minh bạch, công bằng trong hoạt động khai thác và thương mại hải sản, góp phần duy trì uy tín của ngành cá ngừ Việt Nam trên thị trường quốc tế. Các doanh nghiệp cần cam kết tuân thủ các quy định và quy chuẩn quốc tế về khai thác và bảo vệ nguồn lợi cá ngừ, đồng thời tham gia vào các sáng kiến toàn cầu về chống khai thác IUU để bảo vệ hệ sinh thái biển và phát triển bền vững ngành cá ngừ.
Nhìn chung, triển vọng của ngành cá ngừ Việt Nam trong năm 2024 là rất tích cực. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng này các thách thức hiện tại cần được giải quyết và các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do được tận dụng tối đa. Việc chú trọng đến công nghệ, bảo vệ môi trường, tuân thủ chống khai thác IUU và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ giúp ngành cá ngừ Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước.
Hải Đăng