Bình Định là một trong những địa phương có số lượng tàu cá lớn, đặc biệt là nhóm tàu có nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài. Hiện nay, tỉnh có 215 tàu cá dài từ 12m đến dưới 15m, trong đó 178 tàu đã được trang bị thiết bị giám sát hành trình. Tuy nhiên, việc ngăn chặn khai thác IUU không chỉ dừng lại ở việc trang bị thiết bị, mà quan trọng hơn cả là tuyên truyền để ngư dân nhận thức rõ về tác hại và hậu quả của hành vi vi phạm.
UBND tỉnh đã yêu cầu Sở NN&PTNT phối hợp với Cục Thủy sản và các cơ quan chức năng để rà soát, lập danh sách những tàu cá có nguy cơ cao vi phạm. Đồng thời, tỉnh cũng chú trọng đến việc phối hợp với các tỉnh phía Nam để giám sát tàu cá, đặc biệt là nhóm tàu dưới 15m thường xuyên di chuyển đến các ngư trường xa. Đối với những trường hợp tái phạm nhiều lần, chính quyền địa phương đang xem xét áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm khắc hơn nhằm răn đe và hạn chế hành vi vi phạm.
Trong thời gian gần đây, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều chương trình truyền thông mạnh mẽ như tổ chức hội nghị tuyên truyền tại các xã có nhiều tàu cá hoạt động xa bờ, phát tờ rơi đến từng hộ dân, và tổ chức các buổi gặp mặt trực tiếp với chủ tàu, thuyền trưởng để ký cam kết không vi phạm IUU. Những biện pháp này giúp nâng cao ý thức của ngư dân, đồng thời tạo sức ép từ cộng đồng để hạn chế hành vi vi phạm.
Quyết tâm xóa bỏ nguy cơ vi phạm trong và sau Tết
Với những kinh nghiệm trong những năm trước, UBND tỉnh đã yêu cầu lực lượng Bộ Đội Biên phòng tăng cường kiểm tra trước khi tàu xuất bến, nhắc nhở ngư dân về những quy định của pháp luật, cũng như những hình phạt nghiêm khắc đối với vi phạm. Để đảm bảo hiệu quả tuyên truyền, chính quyền địa phương còn tổ chức đến tận nhà ngư dân, để giáo dục, nhắc nhở tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định khai thác hải sản.
Riêng tại huyện Phù Cát, chính quyền địa phương đang tập trung vào nhóm tàu dưới 15m chưa lắp thiết bị giám sát hành trình, nhằm ngăn chặn nguy cơ vi phạm vùng biển nước ngoài. Theo ông Đỗ Xuân Thắng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Phù Cát, dịp Tết Nguyên Đán là thời điểm nguy cơ vi phạm IUU tăng cao. Để phòng ngừa xảy ra vi phạm, UBND huyện đã yêu cầu các địa phương có nhiều tàu cá đang hoạt động như xã Cát Minh, xã Cát Thành, xã Cát Hải, xã Cát Khánh và thị trấn Cát Tiến nỗ lực tuyên truyền công tác chống đánh bắt thủy sản vi phạm IUU trước, trong và sau Tết, đặc biệt là nhắc nhở để ngư dân hiểu những hành vi vi phạm sẽ bị xử lý theo Nghị quyết số 04 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao, trong đó có xử lý hình sự. Ngoài ra, lực lượng chức năng cũng siết chặt quản lý đối với tàu cá có dấu hiệu cải hoán, hoán đổi công suất máy móc để lách luật, nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong khai thác.
 |
“UBND huyện Phù Cát yêu cầu các xã, thị trấn rà soát, chốt danh sách tàu cá có nguy cơ vi phạm IUU để vận động, nhắc nhở, nhất là số tàu có nguy cơ vi phạm vùng biển nước ngoài dịp Tết để cơ quan chức năng phối hợp theo dõi. Đồng thời tổ chức gặp gỡ chủ tàu, thuyền trưởng tàu dài dưới 15m hoạt động ở vùng biển phía Nam để tuyên truyền, vận động ký cam kết không vi phạm”, ông Thắng cho hay.
Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ cũng được xem xét để giúp ngư dân có phương án chuyển đổi sinh kế, tránh tình trạng vi phạm vì áp lực kinh tế. Việc xây dựng mô hình đánh bắt bền vững, kết hợp giữa khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản đang là một trong những hướng đi lâu dài mà tỉnh Bình Định đang hướng tới.
Tất cả những biện pháp này nhằm hướng đến mục tiêu cuối cùng: xóa bỏ nguy cơ vi phạm IUU, góp phần vào nỗ lực chung của Việt Nam trong việc gỡ "thẻ vàng" của EU trong năm 2025.
Nhiều ngư dân tại Bình Định cho biết họ hiểu rõ tác hại của việc vi phạm vùng biển nước ngoài, nhưng do áp lực kinh tế, một số vẫn cố gắng đánh bắt trái phép. Ông Nguyễn Văn H., một chủ tàu tại Phù Cát, chia sẻ: "Chúng tôi cũng muốn tuân thủ luật, nhưng nếu đánh bắt trong vùng biển Việt Nam thì sản lượng không đủ để trang trải chi phí. Tôi hy vọng Nhà nước sẽ có thêm chính sách hỗ trợ để giúp ngư dân ổn định cuộc sống." Trong khi đó, các chuyên gia nhận định rằng việc siết chặt giám sát và xử lý vi phạm chỉ là một phần của giải pháp. Quan trọng hơn, cần phải tạo ra các mô hình khai thác bền vững, khuyến khích ngư dân chuyển đổi sang những phương thức khai thác thân thiện với môi trường và tuân thủ pháp luật. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro bị xử phạt mà còn tạo ra nguồn lợi thủy sản lâu dài, đảm bảo sinh kế bền vững cho ngư dân.
 |
Theo ông Nguyễn Tuấn Thanh, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bình Định, một trong những thách thức lớn nhất là kiểm soát nhóm tàu nhỏ dưới 15m. "Đây là nhóm có nguy cơ cao, vì không phải tàu nào cũng có điều kiện lắp thiết bị giám sát hành trình. Do đó, việc tuyên truyền trực tiếp, vận động cộng đồng cùng giám sát là điều rất quan trọng. Bài học xương máu là năm ngoái chỉ sơ sẩy trong dịp Tết mà có 10 tàu cá vi phạm. Các lực lượng, nhất là Bộ đội Biên phòng tỉnh, các địa phương ven biển, ngành nông nghiệp, đặc biệt là Chi cục Thủy sản phải vào cuộc quyết liệt, làm việc với các chủ tàu đang ở các tỉnh phía Nam. Nếu làm không chặt, không cụ thể thì không khéo trong lúc ăn Tết ngư dân ở ngoài biển lại vi phạm." ông Thanh nói. Ngoài ra, chính quyền cũng đang nghiên cứu mô hình liên kết giữa ngư dân với doanh nghiệp thu mua, nhằm đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm khai thác hợp pháp, giúp ngư dân giảm bớt động cơ vi phạm.
So sánh với các tỉnh khác và bài học kinh nghiệm
So với một số địa phương khác, Bình Định có nhiều điểm sáng trong công tác chống khai thác IUU, đặc biệt là cách tiếp cận trực tiếp với ngư dân. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức phía trước. Tại các tỉnh như Bà Rịa - Vũng Tàu hay Kiên Giang, việc kiểm soát vi phạm IUU còn gặp khó khăn do địa bàn rộng, nhiều tàu cá hoạt động xa bờ trong thời gian dài. Bài học kinh nghiệm từ các tỉnh này cho thấy, ngoài việc tăng cường kiểm tra, giám sát, chính quyền cần kết hợp với các tổ chức quốc tế để có thêm nguồn lực hỗ trợ. Việc hợp tác với các nước trong khu vực ASEAN để giám sát chéo và chia sẻ dữ liệu cũng là một giải pháp khả thi nhằm hạn chế tình trạng tàu cá xâm phạm vùng biển nước ngoài. Ngoài ra, việc phát triển mô hình hợp tác xã đánh bắt chung, nâng cao giá trị sản phẩm và truy xuất nguồn gốc cũng được xem là một hướng đi bền vững.
Tỉnh Bình Định đang thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn khai thác IUU, đặc biệt là trong và sau Tết Ất Tỵ 2025. Dù còn nhiều khó khăn, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền, lực lượng chức năng và sự đồng thuận của ngư dân, Bình Định có thể trở thành một hình mẫu trong công tác chống khai thác IUU, góp phần quan trọng vào mục tiêu chung của cả nước là gỡ "thẻ vàng" IUU trong năm 2025. Với những nỗ lực không ngừng, đây không chỉ là một bài toán quản lý mà còn là cơ hội để ngành khai thác thủy sản của tỉnh phát triển theo hướng bền vững, hội nhập với thị trường quốc tế.
Hải Đăng