Một vấn đề nhức nhối là nhiều tàu cá đăng ký dưới danh nghĩa của Bình Định nhưng lại không trở về địa phương, mà hoạt động chủ yếu tại các tỉnh phía Nam và một số đã vi phạm khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Tỉnh Bình Định coi những tàu cá này như "những con sâu làm rầu nồi canh".
Qua thống kê rà soát có 375 tàu cá của tỉnh Bình Định thường xuyên hoạt động tại các tỉnh phía Nam mà không quay về địa phương. Trong số này, 215 tàu có chiều dài từ 12m đến dưới 15m làm nghề câu mực có nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài. Trong số 375 tàu, 177 tàu hoạt động ở Bà Rịa - Vũng Tàu, 7 tàu tại Tiền Giang, 1 tàu tại Ninh Thuận, 3 tàu tại Kiên Giang, 7 tàu tại Khánh Hòa, 2 tàu tại Cà Mau và 18 tàu tại Bình Thuận.
Nguyên nhân của tình trạng này bao gồm ngư dân muốn tìm kiếm vùng khai thác mới có nguồn lợi hải sản phong phú hơn. Tuy nhiên, điều này dẫn đến việc các tàu cá di chuyển ra khỏi khu vực quản lý của tỉnh và khó kiểm soát hoạt động của họ.
Quyết tâm chống khai thác IUU
Để đối phó với tình hình này, các cơ quan chức năng đã thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát và quản lý chặt chẽ hoạt động của các tàu cá. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã yêu cầu các tỉnh, thành phố ven biển rà soát và kiểm tra tình trạng tàu cá mất kết nối qua hệ thống VMS trên 6 tháng. Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Bình Định cũng đã thành lập các đoàn công tác liên ngành để làm việc với các địa phương có nhiều tàu cá Bình Định lưu trú, và phối hợp quản lý tàu cá hoạt động trên địa bàn.
UBND tỉnh Bình Định đã chỉ đạo Sở NN&PTNT phối hợp với chính quyền địa phương rà soát danh sách tàu cá đăng ký, hướng dẫn thủ tục cấp giấy phép khai thác thủy sản và xóa đăng ký tàu cá theo quy định. Đến nay, tỉnh đã xóa đăng ký đối với 468 tàu cá, và tính đến ngày 30/9/2023, số lượng tàu cá đăng ký là 5.360 tàu, với 558 tàu chưa được cấp giấy phép.
Ngoài ra, Bình Định đã ký kết quy chế phối hợp quản lý tàu cá với các tỉnh phía Nam và các tỉnh miền Trung. Tỉnh đã tổ chức nhiều đoàn công tác liên ngành để làm việc với các tỉnh phía Nam và trực tiếp gặp gỡ, tuyên truyền, vận động ngư dân ký cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài. Bình Định cũng triển khai tăng cường giám sát và thực thi pháp luật. Các tàu cá được yêu cầu duy trì kết nối VMS để các cơ quan chức năng có thể theo dõi và kiểm soát hoạt động của chúng. Những tàu cá mất kết nối VMS sẽ bị xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật.
Lực lượng bộ đội biên phòng Bình Định cũng đã tăng cường phối hợp với bộ đội biên phòng các tỉnh ven biển có tàu cá Bình Định lưu trú và cơ quan chức năng của các tỉnh này để phối hợp ngăn chặn những tàu cá không đủ điều kiện hoặc có nguy cơ cao vi phạm IUU xuất bến. Thượng tá Nguyễn Thành Công, Phó Chỉ huy trưởng, Tham mưu trưởng Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Bình Định, cho biết lực lượng BĐBP Bình Định rất chú trọng công tác kiểm tra, giám sát tàu cá mất kết nối giám sát hành trình. Những trường hợp vi phạm sẽ bị điều tra, xác minh và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
Khó khăn vẫn ở phía trước
Những nỗ lực của tỉnh đã mang lại một số kết quả tích cực. Từ tháng 10/2023, Sở NN&PTNT tỉnh đã tổ chức 3 đoàn công tác vào làm việc tại các tỉnh phía Nam để phối hợp quản lý tàu cá, và trực tiếp làm việc với 105 chủ tàu, thuyền trưởng có nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài, yêu cầu ký cam kết không vi phạm. Ngoài ra, tỉnh đã xử lý 8 vụ vi phạm vùng biển nước ngoài trong năm 2024, giảm so với cùng kỳ năm trước.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức lớn. Số lượng tàu cá chưa có giấy phép khai thác vẫn còn cao, với 925 tàu chưa có giấy phép. Việc giám sát sản lượng tàu cá lên bến cũng gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến nỗ lực gỡ "thẻ vàng".
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác chống khai thác IUU, Bình Định đã đặt ra kế hoạch đến năm 2025 với mục tiêu hoàn thành 100% việc đánh dấu tàu cá và lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên. Tỉnh cũng sẽ tiếp tục tổ chức điều tra, đánh giá nguồn lợi thủy sản và tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục cho ngư dân.
Việc 375 tàu cá Bình Định hoạt động ngoài tỉnh mà không quay về địa phương là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế. Để giải quyết vấn đề này, cần có các biện pháp quản lý và giám sát chặt chẽ, cùng với sự tuân thủ nghiêm ngặt của ngư dân đối với các quy định về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản một cách bền vững và hiệu quả, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của ngành thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế.
Bình Định đã và đang nỗ lực không ngừng trong công tác chống khai thác IUU, từ việc tăng cường kiểm tra giám sát tàu cá, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục ngư dân, đến hợp tác với các tỉnh lân cận. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với các biện pháp đồng bộ và quyết tâm của toàn hệ thống chính trị, Bình Định kỳ vọng sẽ gỡ bỏ được "thẻ vàng" của EC và phát triển ngành thủy sản một cách bền vững, hiệu quả hơn trong tương lai.
Hải Đăng