Việt Nam là một trong những quốc gia có ngành thủy sản phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực nuôi trồng và xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ như nghêu, hàu, ốc, và sò điệp. Các sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa mà còn được xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, và châu Âu. Theo số liệu thống kê của Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam - VASEP), năm 2023, kim ngạch xuất khẩu nhuyễn thể đạt xấp xỉ 1 tỷ USD, đóng góp quan trọng vào tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước. Trong 5 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu 17,7 triệu USD nhuyễn thể có vỏ, tăng 10,6% so với tháng trước đó. Tính đến hết tháng 5/2024, xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ của Việt Nam đạt 63,7 triệu USD, tiếp tục tăng so với cùng kỳ năm 2023.
Nhìn lại năm 2023, ngành xuất khẩu nhuyễn thể của Việt Nam đã gặp phải một số khó khăn như biến đổi khí hậu, dịch bệnh trong nuôi trồng, và sự cạnh tranh khốc liệt từ các nước khác. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực cải tiến kỹ thuật, quản lý chất lượng, và mở rộng thị trường, ngành này đã dần ổn định và có nhiều triển vọng tích cực trong năm 2024.
Tiềm năng xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ, nổi bật là nghêu, hàu, ốc và sò điệp.
Trong những năm gần đây, nghêu đang dần trở thành sinh kế quan trọng của người dân ven biển, đặc biệt là tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nơi được coi là "vựa nghêu" lớn nhất cả nước. Nhiều sản phẩm nghêu được xuất khẩu như nghêu nâu, nghêu trắng, nghêu lụa dưới dạng luộc, hấp, nguyên con. Hiện có hơn 20 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu nghêu sang thị trường EU, trong đó HASUVIMEX, Lenger Seafoods Vietnam và Minh Dang Co., Ltd là ba doanh nghiệp xuất khẩu nhiều nhất, chiếm 58% tổng xuất khẩu nghêu của cả nước. Trong 5 tháng đầu năm 2024, nghêu là sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất trong các sản phẩm nhuyễn thể có vỏ với 35 triệu USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm trước. Nhật Bản và Hàn Quốc là hai thị trường lớn nhất nhập khẩu nghêu từ Việt Nam. Nhu cầu tiêu thụ nghêu tại các nước này vẫn đang tăng trưởng, đặc biệt là trong các món ăn truyền thống và sushi. Việt Nam có lợi thế về điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc nuôi trồng nghêu. Chính phủ cũng đã và đang hỗ trợ người dân thông qua các chương trình cải tiến kỹ thuật và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Sò điệp là mặt hàng có mức tăng trưởng cao nhất trong 5 tháng đầu năm 2024, đạt 9 triệu USD, tăng 42% so với cùng kỳ năm trước. Việc áp dụng các công nghệ mới trong nuôi trồng và chế biến đã giúp tăng sản lượng và chất lượng sò điệp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường quốc tế.
Nhật Bản và Hàn Quốc tiếp tục là hai thị trường lớn của sò điệp Việt Nam. Đây là những thị trường có yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm. Theo trang tin NNA Asia thuộc Hãng thông tấn Kyodo News của Nhật Bản, gần 30% sản lượng sò điệp của Nhật Bản trước đây được xuất khẩu sang Trung Quốc, nơi chế biến và tái xuất sang các nước khác như Mỹ. Tuy nhiên, vào tháng 8/2023, Trung Quốc đã ngừng hoàn toàn nhập khẩu thủy sản Nhật Bản sau sự cố xả nước thải đã xử lý từ nhà máy điện hạt nhân TEPCO Fukushima Daiichi. Điều này buộc ngành thủy sản Nhật Bản phải tìm kiếm thị trường mới và Việt Nam nổi lên như một điểm đến triển vọng nhờ chi phí lao động thấp, kinh nghiệm chế biến thủy sản phong phú và ít rào cản trong lĩnh vực gia công xuất khẩu. Đầu năm nay, đã có 12 doanh nghiệp chế biến và thương mại hải sản từ Hokkaido (vùng sản xuất sò điệp) đến các nhà máy chế biến thủy hải sản Việt Nam để kết nối hợp tác.
Bên cạnh nghêu và sò điệp, hàu Việt Nam cũng rất được ưa chuộng tại các thị trường cao cấp như Hoa Kỳ và châu Âu. Người tiêu dùng Hoa Kỳ đánh giá cao chất lượng và hương vị của hàu Việt Nam. Hàu đạt kim ngạch xuất khẩu 7 triệu USD trong 5 tháng đầu năm 2024, tăng 31% so với cùng kỳ năm trước. Còn ốc Việt Nam lại được các nước ASEAN và Trung Quốc đặc biệt yêu thích. Người tiêu dùng tại đây ưa chuộng các món ăn chế biến từ ốc nhờ vào hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao. Việt Nam có nhiều loại ốc phong phú, đa dạng. Trong 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu ốc đạt 10 triệu USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước. Với việc ứng dụng các công nghệ nuôi trồng tiên tiến và mở rộng diện tích nuôi trồng, sản lượng hàu và ốc của Việt Nam dự kiến sẽ tăng mạnh trong năm 2024.
|
Ảnh 2: Hàu là sản phẩm được ưa chuộng tại thị trường Châu Âu và Hoa Kỳ
|
Còn tiềm ẩn những khó khăn, thách thức.
Tuy có tiềm năng tăng trưởng lớn, nhưng ngành xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ vẫn còn gặp nhiều những thách thức và khó khăn. Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường nuôi trồng nhuyễn thể, gây ra hiện tượng nước biển dâng, thay đổi nhiệt độ và độ mặn của nước. Dịch bệnh cũng là một trong những thách thức lớn đối với ngành nuôi trồng nhuyễn thể. Việc phát triển các giống nuôi kháng bệnh, kết hợp với các biện pháp quản lý dịch bệnh hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và thiệt hại cho người nuôi. Để đối phó với vấn đề này, Việt Nam cần tập trung vào nghiên cứu và ứng dụng các biện pháp thích nghi, đồng thời nâng cao nhận thức của người nuôi trồng về các biện pháp bảo vệ môi trường.
VASEP đánh giá, thị trường đang được thúc đẩy bởi một số yếu tố, bao gồm nhu cầu ngày càng tăng về loài hai mảnh vỏ như một nguồn thực phẩm nguyên vẹn. Ngoài ra, nhu cầu đối với nhuyễn thể tại thị trường EU đang có xu hướng hồi phục sau lạm phát. Do đó, cơ hội thúc đẩy xuất khẩu các loài nhuyễn thể có vỏ của Việt Nam sẽ ngày càng cao, nếu Việt Nam có đủ nguyên liệu. Việt Nam đang có trên 41.500 ha nuôi nhuyễn thể (chủ yếu là nhuyễn thể hai mảnh vỏ) với sản lượng khoảng 265.000 tấn/năm, trong đó nghêu (ngao) đạt 179.000 tấn/năm. Chuỗi giá trị ngành hàng nhuyễn thể đang tạo công ăn việc làm cho khoảng 200.000 lao động. Với những nỗ lực và chiến lược phát triển phù hợp, ngành xuất khẩu nhuyễn thể của Việt Nam có triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2024. Các chuyên gia dự báo, kim ngạch xuất khẩu nhuyễn thể có thể đạt mức 1,2 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm 2023. Đặc biệt, các sản phẩm như nghêu, hàu, và sò điệp sẽ tiếp tục giữ vững vị thế và tăng trưởng tốt trên thị trường quốc tế.
Xuất khẩu nhuyễn thể là một ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam, mang lại nhiều lợi ích về kinh tế và tạo việc làm cho người dân. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự hỗ trợ từ chính phủ, sự nỗ lực của người nuôi trồng và các doanh nghiệp, ngành này đang có nhiều triển vọng tích cực trong năm 2024. Việc nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường và ứng dụng công nghệ tiên tiến sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam phát triển bền vững và cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế.
Hải Đăng