Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, lúc 7h ngày 29/9, tâm bão ở khoảng 18,8 độ vĩ Bắc, 105,1 độ kinh Đông, nằm ngay khu vực biên giới Nghệ An - Trung Lào, sức gió mạnh nhất cấp 9, giật cấp 12. Đến 10h, vị trí tâm bão được xác định ở khoảng 19,1 độ vĩ Bắc, 104,5 độ kinh Đông, tiếp tục nằm trên đất liền biên giới Nghệ An - Trung Lào, sức gió giảm xuống còn cấp 8 - 9 (62 - 88 km/h), giật cấp 11, di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ khoảng 20 km/h.
Trong suốt đêm và sáng 29/9, các trạm khí tượng ven biển ghi nhận gió giật mạnh chưa từng có. Tại đảo Bạch Long Vĩ, gió cấp 8 giật cấp 9; tại Hòn Ngư gió mạnh cấp 10 giật cấp 14; ở đảo Cồn Cỏ gió cấp 10 giật cấp 11. Các khu vực ven biển Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh bị gió bão quật ngã hàng loạt cây xanh, cột điện, trong khi mưa lớn khiến nhiều tuyến đường chìm trong biển nước.
Nguy cơ lũ lớn, sạt lở đất và cảnh báo cho nuôi trồng thủy sản
Không chỉ mang theo gió mạnh, bão số 10 còn gây ra đợt lũ lớn trên nhiều con sông miền Trung. Báo cáo của Trung tâm Dự báo Thủy văn cho thấy, sáng 29/9, lũ trên sông Đồng Nai đã đạt đỉnh và đang xuống, trong khi mực nước các sông từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh lên nhanh. Trên sông Chu (Thanh Hóa), mực nước tại trạm Cửa Đạt vượt báo động 3 tới 1,14 m, còn tại Bái Thượng vượt báo động 2 là 0,75 m. Trên sông Cả (Nghệ An), mực nước tại trạm Dừa vượt báo động 1 là 0,6 m. Đặc biệt, trên sông Ngàn Phố (Hà Tĩnh), mực nước tại trạm Sơn Diệm vượt báo động 3 hơn 1,1 m.
Cơ quan khí tượng cảnh báo từ nay đến ngày 1/10, các sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ sẽ tiếp tục xuất hiện lũ, trong đó đỉnh lũ trên sông Bưởi, thượng lưu sông Mã, sông Chu, sông Cả, Ngàn Sâu và Ngàn Phố có thể vượt báo động 3. Nguy cơ ngập lụt nghiêm trọng tại các vùng trũng thấp ven sông, kèm theo lũ quét và sạt lở đất ở khu vực miền núi từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh là rất cao.
Trong bối cảnh này, ngành thủy sản cảnh báo các cơ sở nuôi trồng thủy sản ven biển, trên sông và vùng nội đồng đứng trước rủi ro đặc biệt lớn. Nhiều khu nuôi cá lồng trên sông Lam, sông Mã, sông Cả có nguy cơ bị cuốn trôi do nước lũ dâng cao và dòng chảy xiết. Các hộ nuôi cá lồng bè trên biển tại Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Trị có thể chịu thiệt hại nặng do sóng lớn đánh hỏng hệ thống lồng, bạt, khiến thủy sản thoát ra ngoài. Tại các vùng nuôi tôm ao đầm ven biển, nước mưa và triều cường gây tràn bờ, làm thay đổi đột ngột độ mặn và pH trong ao, dẫn đến nguy cơ tôm chết hàng loạt.
Ở các huyện miền núi, những ao hồ nhỏ nuôi cá nước ngọt cũng bị đe dọa bởi lũ quét, sạt lở đất vùi lấp hoặc phá hỏng hệ thống cấp thoát nước. Các chuyên gia thủy sản nhấn mạnh rằng, thiệt hại có thể không chỉ ở sản lượng mà còn ảnh hưởng đến cung ứng giống và an ninh thực phẩm thủy sản tại chỗ. Do đó, các hộ nuôi cần khẩn trương gia cố bờ bao, hạ thấp mực nước ao hồ, neo chặt lồng bè ở khu vực ít chịu ảnh hưởng, và chủ động thu hoạch sớm trong trường hợp mưa lũ kéo dài.
Ảnh hưởng trên biển và công tác ứng phó khẩn cấp
Theo bản tin dự báo phát lúc 10h ngày 29/9 của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, vùng biển từ Thanh Hóa đến Bắc Quảng Trị, bao gồm đảo Hòn Ngư và Cồn Cỏ, tiếp tục có gió mạnh cấp 6 - 7, gần tâm bão cấp 8, giật cấp 11, biển động mạnh, sóng cao 3 - 5 m. Bắc Vịnh Bắc Bộ có gió cấp 6 - 7, giật cấp 8 - 9, sóng cao 2 - 4 m. Vùng biển từ Gia Lai đến Khánh Hòa gió cấp 5, có lúc cấp 6, giật cấp 7 - 8, sóng cao 2 - 4 m. Trong mưa dông, nguy cơ lốc xoáy và gió giật mạnh cấp 6 - 7 trên biển rất dễ xảy ra.
Cơ quan dự báo khí tượng đã nâng cấp độ rủi ro thiên tai trên biển lên cấp 3 đối với vùng biển Thanh Hóa - Quảng Trị và Bắc Vịnh Bắc Bộ. Toàn bộ tàu thuyền hoạt động trong khu vực này có nguy cơ cao chịu tác động của gió mạnh và sóng lớn, đòi hỏi các địa phương phải khẩn cấp yêu cầu tàu thuyền gia cố tránh trú an toàn, tuyệt đối không để ngư dân còn trên biển.
Tại đất liền, công tác ứng phó khẩn cấp được triển khai trên diện rộng. Trước bão, hơn 28.000 người dân từ Ninh Bình đến Quảng Ngãi đã được sơ tán đến nơi an toàn. Riêng tại Quảng Trị, hơn 2.300 người dân ở vùng thấp trũng và ven biển được di dời; ở Nghệ An, hơn 2.000 người được đưa khỏi các khu tập thể cũ và nhà tạm bợ; tại Hà Tĩnh, nhiều phường xã ven biển được sơ tán khẩn cấp dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà. Đây là một trong những đợt sơ tán dân quy mô lớn nhất tại miền Trung trong những năm gần đây.
Thiệt hại nặng nề và bài học cảnh giác
Thiệt hại do bão số 10 gây ra là vô cùng lớn. Theo thống kê ban đầu của các địa phương, ít nhất 13 người đã chết và mất tích, trong đó có 12 ngư dân mất tích trên biển Quảng Trị, một nam sinh ở Thanh Hóa bị sóng cuốn, cùng nhiều trường hợp thương vong khác. Hơn 28.000 hộ dân phải rời bỏ nhà cửa sơ tán, hàng trăm ngôi nhà bị tốc mái, hàng loạt cột điện bị gãy đổ gây mất điện trên diện rộng. Riêng Hà Tĩnh có tới 64/88 đường dây trung áp bị hỏng, khiến 347.000 hộ dân mất điện.
Cơ sở hạ tầng bị tàn phá nặng nề. Tại Quảng Trị, đê biển xã Vĩnh Hoàng bị sụt lún, nhiều tuyến đường ven sông ngập sâu 20 - 30 cm. Ở Nghệ An, thành phố Vinh và thị xã Cửa Lò chịu cảnh cây cối đổ ngổn ngang, nhiều khu dân cư mất điện hoàn toàn. Hà Tĩnh cũng ghi nhận hàng loạt nhà dân bị tốc mái, một khách sạn 11 tầng ở Thiên Cầm hư hỏng nặng. Nông nghiệp chịu thiệt hại nghiêm trọng với hàng nghìn hecta lúa, hoa màu, cây ăn quả bị ngập úng hoặc gãy đổ. Các khu nuôi trồng thủy sản ven biển cũng chịu ảnh hưởng lớn do sóng biển xâm thực, nhiều lồng bè bị hư hỏng, cá tôm thoát ra ngoài, gây thiệt hại kinh tế hàng trăm tỷ đồng.
Mặc dù bão đã suy yếu sau khi vào đất liền, hoàn lưu vẫn tiếp tục gây mưa lớn kéo dài từ Thanh Hóa đến Quảng Ngãi, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ lũ quét và sạt lở đất. Chính phủ đã chỉ đạo các bộ ngành và lực lượng quân đội, công an huy động hơn 100.000 người tham gia cứu hộ, khắc phục hậu quả. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cùng Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp đã trực tiếp kiểm tra tại hiện trường, Phó thủ tướng yêu cầu ưu tiên bảo vệ tính mạng người dân, đồng thời khẩn trương khôi phục hạ tầng, cấp điện, cung cấp nước sạch và nhu yếu phẩm cho các vùng bị ảnh hưởng nặng.
Hải Đăng