Cơn bão số 7, được đặt tên quốc tế là Tapah, đã hình thành trên Bắc Biển Đông và đang tăng cường độ nhanh chóng, với sức gió cấp 10, giật cấp 13 gần tâm bão. Theo bản tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (NCHMF) lúc 23h00 ngày 07/09, vị trí tâm bão ở khoảng 20,2 độ Vĩ Bắc, 113,4 độ Kinh Đông, di chuyển theo hướng Bắc Tây Bắc với tốc độ 20km/giờ. Dự báo đến 10h00 ngày 08/09, bão sẽ vào đất liền phía Nam tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) với cấp 8, giật cấp 10, và tiếp tục di chuyển Tây Bắc đến Quảng Tây. Mặc dù không đổ bộ trực tiếp vào Việt Nam, hoàn lưu bão sẽ gây mưa lớn ở Bắc Bộ, trọng tâm là Đông Bắc Bộ, từ ngày mai 09/09.
Bản đồ dự báo đường đi của bão từ NCHMF cho thấy vùng nguy hiểm phía Bắc vĩ tuyến 18,5N, kinh tuyến 110,5 - 115,5E, với cấp độ rủi ro thiên tai cấp 3 ở vùng biển Tây Bắc Bắc Biển Đông. Trên biển, gió mạnh cấp 7 - 8, gần tâm bão cấp 9 - 10, sóng cao 4 - 6m. Lưu ý quan trọng là dù không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ hoàn lưu bão, các khu vực rìa xa như Vịnh Bắc Bộ và ven biển phía Đông Bắc Bộ có thể xuất hiện dông, lốc và gió giật mạnh. Bản tin dự báo gió mạnh, sóng lớn lúc 16h00 ngày 07/9 cũng nhấn mạnh mưa bão ở Bắc Biển Đông và mưa rào dông rải rác ở nhiều vùng, với khả năng lốc xoáy và gió giật cấp 6 - 7.
Đối với ngành thủy sản, đây là mối đe dọa lớn, đặc biệt ở vùng núi phía Bắc – nơi phát triển mạnh nuôi cá nước lạnh như cá tầm và cá hồi. Việt Nam hiện có nhiều khu vực nuôi cá nước lạnh, tập trung tại miền núi Bắc và Tây Nguyên, với sản lượng hàng nghìn tấn/năm. Tại Lào Cai, đặc biệt huyện Sa Pa và thị xã Sa Pa, có hơn 1.100 cơ sở nuôi với thể tích 360.000 m³, sản lượng 1.200 tấn/năm. Các tỉnh khác như Yên Bái, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La cũng là trung tâm, với hàng trăm hộ dân nuôi cá tầm, cá hồi trong ao, lồng bè tại suối thượng nguồn. Những loài cá này đòi hỏi nước sạch, lạnh (dưới 20°C), thường được nuôi ở độ cao trên 1.000m so với mực nước biển, tận dụng nguồn nước suối tự nhiên.
Hậu quả tiềm ẩn từ bão số 7 đối với lĩnh vực này là vô cùng nghiêm trọng, không chỉ trong bão mà còn kéo dài sau đó. Mưa lớn dự báo lên đến 100 - 200mm ở Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, có thể gây lũ quét và sạt lở đất ở thượng nguồn sông Hồng, sông Chảy, sông Đà – những khu vực có nhiều hồ chứa và vùng nuôi. Lũ quét có thể làm tràn ao, cuốn trôi cá, phá hủy lồng bè, dẫn đến mất trắng sản lượng. Ví dụ, ở Lào Cai, các thôn Can Hồ Mông, Suối Thầu thường xuyên chịu lũ ống do địa hình dốc. Nước lũ mang theo bùn đất sẽ làm ô nhiễm nguồn nước, tăng độ đục, giảm oxy hòa tan, gây stress và chết hàng loạt cho cá nước lạnh – loài nhạy cảm với thay đổi nhiệt độ và chất lượng nước.
Hơn nữa, hồ chứa thượng nguồn như hồ Thủy điện Sơn La, Hòa Bình, nếu phải xả lũ khẩn cấp do mưa vượt ngưỡng, sẽ làm mực nước sông dâng cao, ảnh hưởng lan tỏa đến các vùng nuôi hạ lưu. Sạt lở đất có thể chôn vùi cơ sở hạ tầng như đường vào trại nuôi, hệ thống ống dẫn nước, dẫn đến gián đoạn cung cấp thức ăn và oxy. Sau bão, nguy cơ dịch bệnh tăng cao do nước ô nhiễm, vi khuẩn phát triển, đặc biệt với cá tầm – loài dễ mắc bệnh nấm và ký sinh trùng khi nhiệt độ nước tăng đột ngột.
Kinh nghiệm từ các cơn bão trước cho thấy mức độ thiệt hại có thể lên đến hàng trămtỷ đồng. Chẳng hạn, bão số 3 (Yagi) năm 2024 đã gây thiệt hại hơn 6.100 tỷ đồng cho nuôi trồng thủy sản toàn quốc, với 9.474 ha tôm nước lợ, 15.994 ha thủy sản nước ngọt bị ngập, và hàng nghìn lồng bè trôi mất. Riêng vùng núi Bắc, Lào Cai mất 101,73 tấn cá hồi, cá tầm; Yên Bái có 400 m² nuôi cá tầm bị lũ cuốn. Tại Hải Phòng và Quảng Ninh, hàng trăm ha nuôi bị úng ngập, cá chết hàng loạt do thiếu oxy. Bão Mirinae năm 2016 cũng khiến 30 ngôi nhà sập, hàng nghìn ha thủy sản ven biển Bắc Bộ thiệt hại.
Cảnh báo đối với tàu thuyền đánh bắt thủy sản trên biển
Mặc dù trọng tâm ảnh hưởng của bão số 7 là mưa lũ trên đất liền, nhưng ngành thủy sản biển cũng không thể chủ quan, đặc biệt với hàng nghìn tàu thuyền đang hoạt động ở Biển Đông – khu vực trực tiếp chịu tác động từ hoàn lưu bão. Theo bản tin dự báo gió mạnh, sóng lớn lúc 16h00 ngày 07/9 từ NCHMF, trong đêm 07/9 và ngày 08/9, vùng biển phía Bắc khu vực Bắc Biển Đông có gió cấp 7 - 8, gần tâm bão cấp 9 - 10, giật cấp 13, biển động rất mạnh với sóng cao 3,0 - 5,0m. Vùng biển phía Nam Bắc Biển Đông (bao gồm quần đảo Hoàng Sa) gió cấp 6, giật 7 - 8, sóng 2,0 - 4,0m; khu vực Giữa Biển Đông và phía Tây Nam Biển Đông (bao gồm phía Tây Trường Sa), từ Gia Lai đến TP. Hồ Chí Minh gió cấp 5, có lúc cấp 6, giật 7 - 8, sóng 2,0 - 3,0m. Ngoài ra, mưa bão và dông rải rác ở các vùng này có thể kèm lốc xoáy, gió giật cấp 6 - 7 và sóng biển cao trên 2,0m, với cấp độ rủi ro thiên tai cấp 3 ở phía Bắc Bắc Biển Đông và cấp 2 ở khu vực Gia Lai đến TP. Hồ Chí Minh.
Toàn bộ tàu thuyền hoạt động trong các vùng nguy hiểm này đều đối mặt với rủi ro cao từ gió mạnh, sóng lớn và lốc xoáy, có thể dẫn đến chìm tàu, hư hỏng thiết bị hoặc mất mạng. Việt Nam có hơn 80.000 tàu cá, trong đó khoảng 30.000 tàu đánh bắt xa bờ, chủ yếu ở miền Trung và Nam Bộ, nhưng bão số 7 ảnh hưởng trực tiếp đến ngư dân Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đang khai thác ở Vịnh Bắc Bộ hoặc Bắc Biển Đông. Hậu quả có thể nghiêm trọng: tàu bị lật úp do sóng cao, va chạm với các tàu khác khi neo đậu, hoặc lạc hướng do gió giật mạnh, dẫn đến thiếu nhiên liệu và thực phẩm.
Để đối phó, các biện pháp cần được triển khai ngay lập tức. Trước bão: Theo dõi sát dự báo từ NCHMF, thu hoạch sớm cá đạt kích cỡ thương phẩm để giảm mật độ. Gia cố bờ ao, lồng bè bằng cách neo buộc chắc chắn, di chuyển đến vị trí an toàn tránh lũ quét. Kiểm tra hệ thống thoát nước, nạo vét kênh mương, đặt ống xả tràn để tránh ngập úng. Dự trữ thức ăn, thuốc men, máy phát điện để duy trì oxy và nhiệt độ nước. Trong bão: Tránh ra ngoài, giám sát từ xa qua camera nếu có. Sau bão: Kiểm tra chất lượng nước, loại bỏ cá chết để tránh dịch bệnh; khôi phục nguồn nước sạch bằng cách lọc bùn đất. Chính quyền địa phương cần hỗ trợ giống, vốn vay ưu đãi để tái sản xuất.
Về lâu dài, nước ta cần có hệ thống cảnh báo sớm, phát triển rừng phòng hộ thượng nguồn để giảm lũ quét, và áp dụng công nghệ nuôi hiện đại như ao lót bạt chống sạt lở. Ví dụ, ở Lâm Đồng – tỉnh dẫn đầu nuôi cá nước lạnh – đã áp dụng mô hình nuôi trong nhà kính để kiểm soát môi trường, giảm rủi ro thiên tai. Bão số 7 dù không đổ bộ trực tiếp nhưng là lời cảnh tỉnh cho ngành thủy sản vùng núi phía Bắc. Với phân tích từ dữ liệu thực tế và kinh nghiệm quá khứ, việc chuẩn bị kỹ lưỡng không chỉ cứu vãn mùa vụ mà còn bảo vệ sinh kế lâu dài cho bà con. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ, hỗ trợ kịp thời để ngành này tiếp tục phát triển bền vững.
Hải Đăng