Tìm đường ở các thị trường lớn
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 8/2025 cho thấy tín hiệu khởi sắc với kim ngạch xuất khẩu cá ngừ tăng nhẹ (+1,4%) sau nhiều tháng giảm tốc. Ngành cá ngừ Việt Nam đang tìm đường ở các thị trường lớn. Trong đó, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ chiếm tỷ trong lớn nhất; tháng 8 mặc dù xuất khẩu vẫn giảm nhưng tốc độ sụt giảm đã chậm lại. Cá ngừ Việt Nam phải chịu áp lực lớn bởi chính sách thuế mới, khiến đơn hàng của doanh nghiệp chững lại. So với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%), cá ngừ Việt Nam đang dần mất lợi thế với mức thuế đối ứng 20%.
EU giữ vững vị trí thứ hai sau Mỹ. Xuất khẩu cá ngừ sang thị trường EU tiếp tục duy trì đà tăng trưởng trong tháng 8 với mức tăng 6%. Trong số các nước EU, Hà Lan và Italy nổi bật với mức tăng trưởng lần lượt 40% và 43%. Xuất khẩu sang Đức cũng tăng với mức 26%.
Tại khối thị trường các nước tham gia Hiệp định CPTPP, xuất khẩu sang các thị trường lớn trong khối đang khởi sắc. Xuất khẩu cá ngừ sang Nhật Bản bất ngờ tăng cao trong tháng 8 với mức tăng 88%. Cùng với đó, xuất khẩu sang Canada cũng vẫn giữ được đà tăng trưởng tốt. Trái lại xuất khẩu sang Mexico mặc dù vẫn tăng nhưng đang chậm lại.
Ngoài các thị trường truyền thống, một số thị trường mới nổi cũng có tín hiệu tích cực như Nga (+17,8%), Philippines (+72,4%) và đặc biệt Thái Lan (+248%), đưa quốc gia này trở thành điểm đến đáng chú ý. Ngược lại, xuất khẩu sang Israel giảm 13,2%, phản ánh sự biến động nhu cầu nhập khẩu tại thị trường này. Những bất ổn về địa chính trị tại khu vực thị trường Trung Đông đang tác động mạnh tới xuất khẩu cá ngừ sang khu vực này.
Dự báo 2025, xu hướng xuất khẩu cá ngừ sẽ có hội phục hồi nhờ nhu cầu cuối năm tăng. Tuy nhiên, ngành vẫn đối diện thách thức như chi phí logistics tăng và cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất lớn…
Biến động tại thị trường Trung Đông
Theo VASEP, năm 2025 xuất khẩu cá ngừ Việt Nam sang Trung Đông biến động mạnh với các yếu tố như xung đột địa chính trị, chi phí logistics tăng, cùng các yêu cầu về tiêu chuẩn Halal và chuỗi truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Trước đó, năm 2024, thị trường cá ngừ chế biến và đóng hộp của Trung Đông đã đạt quy mô 328.000 tấn, tương ứng giá trị 1,3 tỷ USD. Trung Đông là khu vực nhập khẩu ròng (trong đó, Saudi Arabia, UAE và Israel là các nước dẫn đầu về giá trị nhập khẩu). Tuy nhiên, năm 2025 chứng kiến những cú sốc từ phía nhập khẩu (nhập khẩu cá ngừ của phần lớn các thị trường lớn trong khối này đều giảm sâu).
Xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Trung Đông trong 8 tháng đầu năm 2025 giảm 23% so với cùng kỳ năm 2024; trong đó, xuất khẩu sang Israel giảm 48%, Libăng giảm 9%, Jodan giảm 37%, Arập Xêut giảm 63%. Những gián đoạn này chịu ảnh hưởng bởi xung đột khu vực, chi phí vận tải tăng cao khi đường biển qua Biển Đỏ trở nên bất ổn. Bên cạnh sự sụt giảm tại các thị trường nêu trên, xuất khẩu sang khối thị trường này cũng có một vài điểm sáng như sự tăng xuất khẩu sang thị trường Ai Cập (tăng 141%) và UAE (tăng 16%).
Một mảng sáng trong bức tranh thị trường cá ngừ Trung Đông là nhu cầu với cá ngừ đóng gói – đóng hộp hoặc túi – vẫn được dự báo tăng ổn định. Dự báo khu vực Trung Đông và châu Phi có thể đạt doanh thu lớn hơn khi đến năm 2030.
GCC – nhóm các quốc gia vùng Vịnh – có thị trường cá ngừ riêng đã đạt khoảng 862,6 triệu USD vào năm 2024. Dự báo cho giai đoạn tới sẽ tăng trưởng chậm hơn, khi mức chuyển đổi từ nhập khẩu thuần túy sang đầu tư cơ sở chế biến trong khu vực gia tăng nhằm củng cố chuỗi cung ứng nội địa.
Tuy nhiên, chi phí logistics – đặc biệt chi phí container lạnh, bảo hiểm vận tải khi qua tuyến Biển Đỏ, cũng như chi phí năng lượng – là áp lực không nhỏ. Các doanh nghiệp xuất khẩu buộc phải đầu tư mạnh hơn vào chuỗi lạnh, kho trung chuyển, và hệ thống truy xuất nguồn gốc. Ngoài ra, yêu cầu Halal ngày càng phổ biến, cùng áp lực từ chứng nhận bền vững, càng khiến chi phí gia tăng và đòi hỏi quản lý chất lượng nghiêm ngặt hơn.
Trong năm 2025, kỳ vọng trong khu vực Trung Đông, nhu cầu cá ngừ chế biến vẫn sẽ tăng, đặc biệt ở phân khúc đóng hộp và dạng túi (pouch) tiện dụng. Việt Nam có cơ hội gia tăng thị phần nếu tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang Ai Cập và Ả Rập Xê Út – hai thị trường chiến lược — đồng thời ổn định vị thế tại UAE, Israel.
Trong bối cảnh toàn cầu, thị trường nhập khẩu cá ngừ được dự báo đạt khoảng 1,75 – 1,8 triệu tấn trong năm 2025, với giá trị trên 9 tỷ USD. Trên bình diện khu vực Trung Đông, các dự báo cho giai đoạn 2025–2030 cho thấy mức tăng trưởng khiêm tốn: thị trường cá ngừ đóng gói tại Trung Đông và châu Phi dự kiến tiếp tục mở rộng nhưng tốc độ tăng chậm. Cụ thể, thị trường cá ngừ chế biến Trung Đông được dự báo đạt xấp xỉ 366.000 tấn vào năm 2035, với giá trị xấp xỉ 1,6 tỷ USD. Phần lớn tiềm năng tăng trưởng sẽ đến từ các quốc gia vùng Vịnh – nơi cải thiện hạ tầng, nhập khẩu chiến lược và phát triển chế biến nội địa là ưu tiên.
Những rủi ro lớn khi xuất khẩu sang khu vực thị trường này bao gồm tiếp diễn bất ổn tại khu vực Biển Đỏ – làm tăng chi phí vận chuyển và thời gian giao hàng – cùng khả năng gián đoạn thương mại do xung đột lan rộng hơn.
Năm 2025 là năm thử thách với thị trường cá ngừ Trung Đông khi nhu cầu tiêu thụ mạnh nhưng gián đoạn nhập khẩu và chi phí cao khiến lợi nhuận chịu áp lực. Trong dài hạn, tăng trưởng vẫn có thể tiếp tục, nhưng sẽ ở mức chậm và ổn định. Với vai trò quyết định của hạ tầng logistics, chuỗi lạnh và khả năng tuân thủ tiêu chuẩn cao (Halal, truy xuất nguồn gốc, bền vững), những doanh nghiệp có chiến lược linh hoạt và quản lý rủi ro tốt sẽ có lợi thế hơn trong cuộc đua này.
Chuyển dịch cơ cấu thị trường/sản phẩm
Sau 9 tháng, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam mang về 705 triệu USD, giảm 3% so với cùng kỳ năm 2024. Dù kim ngạch giảm nhẹ, song cơ cấu thị trường và sản phẩm cho thấy nhiều tín hiệu chuyển dịch tích cực theo hướng nâng cao giá trị và mở rộng thị trường mới.
Mỹ tiếp tục là thị trường dẫn đầu, chiếm 37% tổng kim ngạch, đạt 261 triệu USD, song giảm 5% so với cùng kỳ. Riêng tháng 9, kim ngạch giảm tới 17% so với cùng kỳ 2024. Nguyên nhân là do các nhà nhập khẩu Mỹ tăng nhập khẩu cá ngừ trong những tháng đầu năm nhằm tránh bị áp thuế đối ứng mới khiến lượng tồn kho tăng, đồng thời cho thấy áp lực cạnh tranh giá tại thị trường này ngày càng cao.
Ngược lại, EU vẫn duy trì đà tăng, đạt 160 triệu USD, tăng 3%. Một số nước thành viên ghi nhận mức tăng mạnh như Italy (tăng 19%) và Hà Lan (tăng 37%), trong khi Đức giảm 24%. Tín hiệu này cho thấy doanh nghiệp Việt Nam đang từng bước cố gắng thích ứng với các tiêu chuẩn bền vững và chứng nhận nguồn gốc mà thị trường EU yêu cầu.
Khu vực CPTPP đạt 96 triệu USD, tăng 9%, trong đó Nhật Bản tăng 15% và Canada tăng 17%, phản ánh tác động tích cực của các ưu đãi thuế quan trong khối. Tuy nhiên, một số thị trường khác như Mexico và Chile lại đang giảm nhẹ.
Đáng chú ý, Thái Lan – vốn là trung tâm chế biến thủy sản lớn trong khu vực – đang tăng nhập khẩu cá ngừ Việt Nam thêm 83%, đạt 28 triệu USD, cho thấy vai trò ngày càng rõ của Việt Nam trong chuỗi cung ứng loin cá ngừ hấp đông lạnh, nguyên liệu để sản xuất cá ngừ đóng hộp, khu vực. Trong khi đó, Ai Cập tăng mạnh tới 146%, mở ra cơ hội ở các thị trường mới nổi tại khu vực Trung Đông – châu Phi.
Xét theo cơ cấu sản phẩm, cá ngừ tươi,đông lạnh (mã HS 03) đạt 383triệu USD, chiếm 54% tổng kim ngạch, gần tương đương cùng kỳ năm trước. Trong đó, cá ngừ mã HS0304 – sản phẩm chủ lực – tăng nhẹ 2%.
Ngược lại, nhóm cá ngừ chế biến và đóng hộp (mã HS 16) đạt 322 triệu USD, giảm 6%. Đáng lưu ý, cá ngừ đóng hộp – mặt hàng chiếm gần 2/3 trong nhóm HS16 – giảm 9%, do nguồn cung nguyên liệu trong nước thấp phải gia tăng nhập khẩu, trong khi giá cá ngừ nguyên liệu tăng và chi phí logistics tăng, trong khi giá bán ra không tăng tương ứng.
Xu hướng tăng trưởng trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu này phản ánh sự dịch chuyển trong cơ cấu sản phẩm: các doanh nghiệp đang tập trung nhiều hơn vào sản phẩm giá trị gia tăng cao như loin, cá ngừ cắt miếng (steak),…
Năm 2025 chứng kiến nhu cầu nhập khẩu cá ngừ tại Mỹ và châu Âu có xu hướng đần ổn định nhưng cạnh tranh tại các thị trường tăng cao. Các nhà nhập khẩu ưu tiên nguồn cung có chứng nhận MSC, IUU và truy xuất nguồn gốc đầy đủ. Trong khi đó, Nhật Bản tăng nhập khẩu cá ngừ đông lạnh cho sashimi và sản phẩm cao cấp, mở cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam đầu tư nâng cấp dây chuyền chế biến.
Với đà giảm nhẹ trong quý III, nhiều khả năng xuất khẩu cá ngừ cả năm 2025 sẽ đạt khoảng 930–950 triệu USD, giảm nhẹ so với năm 2024. Để duy trì đà tăng trưởng, các doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, mở rộng sang Trung Đông và châu Phi, đồng thời đẩy mạnh sản phẩm GTGT, sản phẩm có giá trị cao và đạt chứng nhận bền vững.
Ngọc Thúy - FICen