Giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp
Quyết định 1671/QĐ-TTg tập trung vào việc rà soát, bãi bỏ, sửa đổi và hợp nhất nhiều thủ tục hành chính đang được áp dụng trên các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường như bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu, biển và hải đảo, chăn nuôi – thú y,... Nhiều thủ tục đã được xác định là không còn phù hợp thực tiễn, gây trùng lặp hoặc làm phát sinh chi phí không cần thiết cho tổ chức, cá nhân. Trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, thủ tục đăng ký tiếp cận nguồn gen đã bị bãi bỏ do đã được tích hợp trong thủ tục cấp giấy phép tiếp cận nguồn gen, giúp tránh lặp lại các bước thẩm định, đăng ký. Để thực hiện, khoản 1 Điều 57, khoản 1 Điều 58 và điểm a khoản 1 Điều 59 của Luật Đa dạng sinh học sẽ được sửa đổi, đồng thời điều chỉnh Điều 9 Nghị định 59/2017/NĐ-CP.
Một thay đổi quan trọng khác là việc bãi bỏ thủ tục xác nhận hợp đồng tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích, vốn chỉ mang tính chất hình thức và được thực hiện ở cấp xã, không phù hợp với năng lực chuyên môn về đa dạng sinh học của cán bộ cơ sở. Thay đổi này yêu cầu sửa đổi Điều 15 Nghị định 59/2017/NĐ-CP và bãi bỏ khoản 2 Điều 58 Luật Đa dạng sinh học. Trong khi đó, thời gian xử lý một số thủ tục quan trọng cũng được rút ngắn đáng kể. Như thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn sinh học đối với cây trồng biến đổi gen sẽ giảm thời gian trả lời tính hợp lệ hồ sơ từ 7 xuống 5 ngày làm việc và rút gọn thời gian thẩm định từ 210 ngày xuống còn 135 ngày.
Chuyển hướng từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” để nâng cao hiệu quả quản lý
Quyết định 1671/QĐ-TTg thể hiện sự thay đổi về phương thức quản lý hành chính khi nhiều thủ tục được chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm. Điều này đặc biệt thể hiện rõ trong lĩnh vực thủy sản, khi thủ tục cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện nuôi trồng thủy sản được đơn giản hóa đáng kể. Trước đây, cơ sở phải trải qua hàng loạt yêu cầu về cơ sở vật chất như khu chứa thiết bị, khu vệ sinh, hệ thống xử lý bùn thải đạt chuẩn, đồng thời phải được kiểm tra thực địa trước khi cấp phép. Nay, các yêu cầu này được rút gọn, thay thế bằng việc hậu kiểm sau khi cấp giấy chứng nhận, giúp rút thời gian xử lý từ 10 ngày xuống 7 ngày làm việc.
Tương tự, nhiều thủ tục cấp lại giấy phép hoặc giấy chứng nhận trong các lĩnh vực thủy sản, biển và hải đảo, chăn nuôi – thú y đã được loại bỏ hoàn toàn đối với trường hợp giấy tờ bị mất hoặc hư hỏng. Nguyên nhân là kết quả xử lý đã được số hóa và lưu trữ trực tuyến, cho phép tổ chức, cá nhân tra cứu bất kỳ lúc nào mà không cần xin cấp lại. Đây là điểm cải cách quan trọng, vừa tiết kiệm thời gian, chi phí, vừa phù hợp xu hướng chuyển đổi số trong quản lý hành chính.
Đặc biệt, đối với lĩnh vực biển và hải đảo, thủ tục cấp giấy phép nhận chìm ở biển được rút ngắn thời gian xử lý từ 107 ngày xuống còn 78 ngày, đồng thời bỏ bớt nhiều thành phần hồ sơ và nội dung kê khai không cần thiết. Các thay đổi này được thực hiện thông qua sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 59 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo cùng các điều khoản liên quan trong Nghị định 40/2016/NĐ-CP và Nghị định 65/2025/NĐ-CP.
Ứng dụng công nghệ số, tích hợp dữ liệu và giảm giấy tờ bản cứng
Một điểm mới của phương án cắt giảm là việc áp dụng mạnh mẽ chuyển đổi số để rút ngắn quy trình, giảm yêu cầu giấy tờ bản cứng. Các thủ tục hành chính được tích hợp vào hệ thống dịch vụ công trực tuyến, cho phép cơ quan xử lý hồ sơ khai thác dữ liệu từ cơ sở dữ liệu chuyên ngành thay vì yêu cầu doanh nghiệp, người dân nộp lại các giấy tờ đã có.
Chẳng hạn, khi thực hiện thủ tục giao khu vực biển cho cá nhân nuôi trồng thủy sản, không còn yêu cầu nộp bản sao chứng minh nhân dân hoặc thẻ căn cước công dân; thông tin cá nhân sẽ được bổ sung trực tiếp vào mẫu đơn. Các văn bản như quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường hoặc các văn bản cho phép sử dụng tài nguyên biển cũng không cần nộp lại nếu đã được tích hợp, số hóa và có thể tái sử dụng. Việc này không chỉ giảm khối lượng hồ sơ giấy mà còn tăng tính minh bạch, giảm rủi ro thất lạc giấy tờ.
Thời gian giải quyết nhiều thủ tục cũng được rút ngắn đáng kể. Ví dụ, cấp giấy phép khai thác nước mặt, nước biển giảm từ 45 xuống 40 ngày làm việc; gia hạn quyết định giao khu vực biển giảm từ 68 xuống 48 ngày; cấp giấy chứng nhận thực hành tốt sản xuất thuốc thú y (GMP) giảm từ 40 xuống 28 ngày. Việc tích hợp dữ liệu điện tử cũng hỗ trợ các cơ quan quản lý theo dõi, giám sát hiệu quả hơn, đồng thời tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp khi tiếp cận dịch vụ công.
Hỗ trợ hiện đại hóa đội tàu, thúc đẩy xuất khẩu và bảo vệ nguồn lợi thủy sản
Đóng mới và cải hoán tàu cá là một trong những lĩnh vực hưởng lợi lớn từ quyết định này. Việc bãi bỏ các yêu cầu về bộ phận giám sát chất lượng, số lượng nhân sự tối thiểu và phương án tổ chức sản xuất theo Phụ lục VI Nghị định 26/2019/NĐ-CP giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu, khuyến khích ngư dân và doanh nghiệp mạnh dạn nâng cấp, hiện đại hóa đội tàu. Với hơn 80.000 tàu cá đang hoạt động, những cải cách này không chỉ nâng cao hiệu quả khai thác mà còn hỗ trợ lực lượng kiểm ngư tăng khả năng tuần tra, bảo vệ chủ quyền và ứng phó với tình huống khẩn cấp trên biển.
Ngoài ra, thủ tục quản lý mẫu vật thủy sản thuộc Công ước CITES và danh mục loài nguy cấp, quý hiếm cũng được đơn giản hóa, bỏ yêu cầu cấp phép cho những trường hợp rủi ro thấp. Các doanh nghiệp vì thế có thể tiếp cận nhanh hơn với thị trường quốc tế, đặc biệt là các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao về bảo tồn sinh học như châu Âu và Mỹ. Việc hợp nhất thủ tục khảo nghiệm sinh vật biến đổi gen thành một lần cấp phép và rút gọn thành phần hồ sơ giúp ngành thủy sản tiếp cận nhanh hơn với công nghệ sinh học, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Trong lĩnh vực nhập khẩu thức ăn thủy sản, các thủ tục thừa nhận phương pháp thử nghiệm hoặc quy trình khảo nghiệm của nước xuất khẩu được bãi bỏ, thay vào đó là chấp nhận kết quả từ các phòng thử nghiệm nước ngoài đã được công nhận quốc tế. Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), những thay đổi này có thể giúp kim ngạch xuất khẩu thủy sản tăng 5 – 10% trong năm tới, đồng thời đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định cho các trang trại nuôi tôm, cá tra – những sản phẩm chủ lực của ngành.
Lộ trình triển khai và cơ chế giám sát chặt chẽ
Quyết định 1671/QĐ-TTg quy định rõ lộ trình thực hiện từ năm 2025 đến 2026, giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các bộ, ban ngành, địa phương tổ chức triển khai. Các cơ quan liên quan có trách nhiệm rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ các quy định pháp luật theo hình thức một văn bản sửa nhiều văn bản, áp dụng thủ tục rút gọn để đảm bảo tiến độ. Văn phòng Chính phủ được giao theo dõi, đôn đốc, tổng hợp các khó khăn, vướng mắc và kịp thời báo cáo Thủ tướng để xử lý.
Các địa phương ven biển như Khánh Hòa, Gia Lai, Cà Mau – những trung tâm thủy sản lớn của cả nước – đang chủ động xây dựng kế hoạch triển khai phù hợp điều kiện thực tế, đồng thời tăng cường phổ biến nội dung cải cách đến cộng đồng ngư dân và doanh nghiệp. Mục tiêu là bảo đảm người dân nắm rõ quyền lợi, nghĩa vụ và tận dụng tốt cơ hội từ những thay đổi trong thủ tục hành chính.
Với việc đồng loạt cắt giảm, hợp nhất và bãi bỏ nhiều thủ tục rườm rà, khi kết hợp cải cách thủ tục hành chính với ứng dụng công nghệ số và hậu kiểm, cơ quan quản lý sẽ có điều kiện tập trung vào nhiệm vụ cốt lõi như giám sát an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, quản lý nguồn lợi thủy sản và phòng chống khai thác bất hợp pháp. Đây là những yếu tố then chốt để Việt Nam không chỉ bảo vệ được lợi ích kinh tế trước mắt mà còn hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế biển xanh lâu dài, phù hợp với chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030.
Với sự đồng thuận từ các cấp, ngành và sự hưởng ứng của cộng đồng doanh nghiệp, Quyết định 1671/QĐ-TTg hứa hẹn sẽ tạo ra những thay đổi thực chất, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả, đồng thời khẳng định cam kết của Chính phủ trong việc hỗ trợ doanh nghiệp, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững.
Hải Đăng