Hải Phòng từ lâu đã được xác định là một trong những địa phương có vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế biển của Việt Nam. Với vị trí cửa ngõ hàng hải quan trọng, Hải Phòng không chỉ là trung tâm logistics và xuất nhập khẩu lớn nhất miền Bắc mà còn là một trong những khu vực có tiềm năng phát triển thủy sản mạnh mẽ. Theo Quyết định số 582/QĐ-TTg ngày 03/7/2024 của Thủ tướng Chính phủ, Hải Phòng được chọn là một trong năm trung tâm nghề cá cấp quốc gia, cùng với Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bà Rịa Vũng Tàu (nay là TP. Hồ Chí Minh) và Kiên Giang (nay là An Giang), đóng vai trò hạt nhân trong phát triển ngành thủy sản vùng duyên hải phía Bắc.
Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng, được phê duyệt trong Quyết định số 2390/QĐ-BNNMT ngày 27/6/2025, không chỉ là một cảng cá truyền thống mà còn là một tổ hợp hạ tầng hiện đại, tích hợp nhiều chức năng như tiếp nhận, sơ chế, bảo quản, phân phối thủy sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, trung tâm thông tin nghề cá, cơ sở đào tạo nghề, khu neo đậu an toàn, nhà máy nước đá và khu xử lý chất thải. Với mô hình cảng cá tổng hợp đạt chuẩn quốc tế, trung tâm này sẽ trở thành động lực thúc đẩy khai thác hải sản xa bờ, giảm tổn thất sau thu hoạch, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường biển và khẳng định chủ quyền quốc gia trên các vùng biển.
Trung tâm này được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của các tàu cá công suất lớn, với chiều dài tối đa lên đến 35m, phục vụ khai thác xa bờ hiệu quả. Ngoài ra, trung tâm sẽ tích hợp các công nghệ tiên tiến trong quản lý, giám sát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.
Tích hợp đồng bộ với hệ sinh thái nghề cá khu vực
Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng không vận hành độc lập mà được tích hợp đồng bộ trong hệ sinh thái nghề cá khu vực phía Bắc. Cụ thể, trong giai đoạn 1 của Dự án Phát triển thủy sản bền vững, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đầu tư nâng cấp khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá tại khu vực Tây Nam đảo Bạch Long Vĩ, Hải Phòng. Khu neo đậu này được thiết kế để đảm bảo an toàn cho khoảng 400 tàu cá với chiều dài tối đa 35m, đóng vai trò vừa là nơi trú bão, vừa là khu kỹ thuật hậu cần cho các đội tàu xa bờ hoạt động tại Vịnh Bắc Bộ và các vùng biển giáp ranh.
Song song với đó, Bộ cũng phê duyệt đầu tư cơ sở hạ tầng cho Chi cục Kiểm ngư Vùng I tại Hải Phòng, nhằm tăng cường năng lực giám sát, kiểm tra và xử lý các vi phạm liên quan đến khai thác IUU. Cơ sở hạ tầng kiểm ngư sẽ được trang bị các thiết bị hiện đại, hỗ trợ theo dõi và quản lý đội tàu cá, đảm bảo tuân thủ các quy định quốc tế về khai thác thủy sản bền vững.
Sự kết nối giữa Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng, khu neo đậu Bạch Long Vĩ và cơ sở hạ tầng kiểm ngư Vùng I tạo thành một hệ sinh thái nghề cá đồng bộ, hiện đại, đáp ứng nhu cầu khai thác, quản lý và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Hệ thống này không chỉ hỗ trợ ngư dân trong việc tiếp cận các dịch vụ hậu cần mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và thực thi pháp luật trên biển.
Đảm bảo của WB và các nhà tài trợ quốc tế
Dự án Phát triển thủy sản bền vững được triển khai với sự hỗ trợ tài chính từ Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH) và Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF). Theo Quyết định số 2390/QĐ-BNNMT, tổng mức đầu tư giai đoạn 1 của dự án gần 2.500 tỉ đồng (tương đương hơn 100 triệu USD), với toàn bộ vốn vay và vốn đối ứng được ngân sách nhà nước cấp phát 100%. Riêng Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng, thuộc giai đoạn 2, được kỳ vọng sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ tài chính mạnh mẽ từ các nhà tài trợ quốc tế.
Ngoài việc đầu tư xây dựng hạ tầng, dự án còn tập trung vào các hoạt động phi công trình như nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất giống nuôi biển, tôm giống, nuôi tôm thương phẩm, hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về thủy sản, và triển khai các giải pháp giảm rác thải nhựa trong khai thác và nuôi trồng thủy sản. Các hoạt động này nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành, đồng thời đáp ứng các yêu cầu của thị trường xuất khẩu quốc tế, đặc biệt là thị trường châu Âu.
Theo Công thư của WB ngày 18/6/2025 gửi Thủ tướng Chính phủ Việt Nam, dự án này được xác định là một trong những dự án trọng điểm trong năm 2026, thể hiện cam kết mạnh mẽ của WB trong việc hỗ trợ Việt Nam phát triển ngành thủy sản theo hướng hiện đại và bền vững. Tương tự, Công thư của IDH ngày 12/11/2024 cũng nhấn mạnh việc tài trợ các hạng mục phi công trình, bao gồm đào tạo, chuyển giao công nghệ và xây dựng các mô hình sản xuất xanh.
Phát triển bền vững khai thác xa bờ
Theo Báo cáo số 99/BC-BNNMT ngày 27/6/2025, việc xây dựng các trung tâm nghề cá hiện đại như Hải Phòng sẽ giúp tăng cường năng lực giám sát, truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản từ cảng, đảm bảo tuân thủ các quy định quốc tế về khai thác hợp pháp.
Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng sẽ được trang bị hệ thống giám sát hiện đại, cho phép theo dõi hành trình tàu cá, kiểm soát sản lượng khai thác và đảm bảo các sản phẩm thủy sản được khai thác hợp pháp, có nguồn gốc rõ ràng. Điều này không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn nâng cao giá trị thương mại của sản phẩm thủy sản, giảm tổn thất sau thu hoạch và cải thiện sinh kế cho ngư dân.
Ngoài ra, trung tâm sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy khai thác xa bờ, một chiến lược được xác định trong Quyết định số 339/QĐ-TTg ngày 11/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Với cơ sở hạ tầng hiện đại, trung tâm sẽ hỗ trợ các đội tàu xa bờ tiếp cận các dịch vụ hậu cần, bảo quản và chế biến tại chỗ, từ đó nâng cao hiệu quả khai thác và giá trị kinh tế.
Theo Quyết định số 2390/QĐ-BNNMT, Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng sẽ được thiết kế theo mô hình hai bước: thiết kế cơ sở và thiết kế bản vẽ thi công, đảm bảo khả năng giám sát và kiểm soát chất lượng trong từng giai đoạn triển khai. Các tiêu chuẩn thiết kế được áp dụng bao gồm TCVN 11153 về khu neo đậu tránh trú bão, TCVN 12250 về công trình bến cảng nội địa và TCVN 12261 về kết cấu bảo vệ bờ biển. Những tiêu chuẩn này đảm bảo trung tâm không chỉ đáp ứng nhu cầu khai thác mà còn thích ứng với các thách thức từ biến đổi khí hậu, như nước biển dâng và sạt lở ven biển.
Công trình được phân loại là Dự án nhóm A, với cấp công trình chính thuộc loại công trình phục vụ nông nghiệp và phát triển nông thôn. Việc khảo sát và lập Báo cáo nghiên cứu khả thi được thực hiện bởi liên danh Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng Cảng - Đường thủy, Công ty trách nhiệm hữu hạn sở hữu Minh Khai và Viện thủy công, đảm bảo tính chuyên nghiệp và khả thi của dự án.
Hướng tới mô hình quản lý đồng bộ và kết nối vùng
Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng không chỉ là một công trình hạ tầng trọng điểm mà còn là đầu mối kết nối các tỉnh ven biển phía Bắc như Quảng Ninh, Thái Bình - Nam Định (nay là Ninh Bình) và Thanh Hóa, hình thành chuỗi giá trị thủy sản khép kín từ khai thác, thu mua, bảo quản đến chế biến và xuất khẩu. Theo Văn bản số 467/UBND-TL ngày 10/3/2025 của UBND thành phố Hải Phòng, địa phương cam kết phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý các Dự án Nông nghiệp để đảm bảo tiến độ thi công, an toàn và hiệu quả khai thác công trình.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, Trung tâm còn đóng vai trò là điểm điều phối ứng phó khẩn cấp, hỗ trợ sơ tán ngư dân, cung cấp thông tin và cứu hộ trên biển. Điều này đặc biệt quan trọng khi các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ và sạt lở ven biển ngày càng gia tăng.
Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng không chỉ là một cảng cá quy mô lớn mà còn là biểu tượng của tư duy phát triển thủy sản hiện đại, bền vững và có kiểm soát. Khi hoàn thành, công trình này sẽ trở thành đầu mối giao thương thủy sản lớn nhất miền Bắc, lan tỏa các giá trị xanh, trách nhiệm và hội nhập quốc tế. Với sự hỗ trợ từ các nhà tài trợ quốc tế và cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ Việt Nam, Trung tâm nghề cá lớn Hải Phòng hứa hẹn sẽ là động lực quan trọng để đưa ngành thủy sản Việt Nam vươn xa trên trường quốc tế, đồng thời góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản và môi trường biển cho các thế hệ tương lai.
Hải Đăng