Nguồn cung tại tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc vẫn ổn định, nhưng tình trạng cung ứng nói chung vẫn hạn chế. Trong khi đó, các nhà cung cấp cá rô phi đã tìm hiểu khả năng chuyển sản xuất sang Việt Nam, nhưng thấy rằng lựa chọn này không khả thi do lợi thế về chuỗi cung ứng đã được thiết lập của Trung Quốc.
Thị trường và thương mại
Các nhà xuất khẩu thủy sản Trung Quốc đang chuẩn bị cho khả năng áp thuế mới của Mỹ đối với thủy sản. Tuy nhiên, về lâu dài, ngành cá rô phi sẽ vẫn kiên cường, không có khả năng bị ảnh hưởng lớn bởi các mức thuế được đề xuất vì nhiều quốc gia khác đã nổi lên như những người mua quan trọng. Điều thú vị là khi chuyển đổi sang USD/kg, giá xuất khẩu đã tăng nhẹ sau khi giảm nhẹ vào tháng 11. Điều này nhấn mạnh ảnh hưởng của biến động tiền tệ đến động lực thị trường toàn cầu.
Côte d’Ivoire tiếp tục là nước mua cá rô phi nguyên con đông lạnh lớn nhất của Trung Quốc; trong khi khối lượng giao dịch trong chín tháng đầu năm 2024 đã giảm 4%, giá trị đã tăng 7% so với cùng kỳ năm 2023. Các nước châu Phi khác đang nổi lên như những người mua đáng kể, với Burkina Faso và Mali tăng lượng cá rô phi nhập khẩu từ Trung Quốc lần lượt là 31% và 76% theo năm. Giá tăng đặc biệt rõ rệt đối với các loại phi lê cỡ lớn trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024. Do đó, phân khúc cá rô phi đông lạnh đã được hưởng lợi từ xu hướng này, với cả Trung Quốc và Indonesia đều tăng lượng hàng xuất khẩu và mở rộng thị phần toàn cầu. Mỹ đã chứng kiến mức tăng 27% theo năm về giá trị của cá rô phi nguyên con đông lạnh từ Indonesia, trong khi tổng giá trị của cá rô phi nguyên con đông lạnh từ Trung Quốc đã tăng 31% theo năm.
Mỹ
Lượng nhập khẩu phi lê cá rô phi tươi và đông lạnh vào Mỹ đã giảm trong chín tháng đầu năm 2024. Sự suy giảm này có thể là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm nhu cầu tiêu dùng giảm, chi phí hoạt động cao hơn, khó khăn tài chính trong ngành và những thay đổi về quy định đang diễn ra đã gây thêm căng thẳng cho thị trường. Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), tổng lượng cá rô phi nhập khẩu của Mỹ trong chín tháng đầu năm 2024 đạt 128.731 tấn, trị giá 530 triệu USD. Con số này cho thấy khối lượng giảm 0,7% nhưng giá trị tăng 8,38% so với cùng kỳ năm 2023.
Trung Quốc, nhà cung cấp lớn nhất, đã xuất khẩu 84.747 tấn trị giá 269 triệu USD, phản ánh mức giảm 2,4% về khối lượng nhưng tăng 11,6% về giá trị. Colombia đứng thứ hai, xuất khẩu 11.322 tấn trị giá 84 triệu USD, cho thấy mức giảm 13% về khối lượng và giảm 2,5% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý, phân khúc phi lê tươi, với 14.506 tấn trị giá 115 triệu USD, đã giảm 17% về khối lượng và giảm 6,5% về giá trị so với năm trước.
Châu Mỹ Latinh
Theo dữ liệu từ Hiệp hội nghề cá Brazil (PEIXE BR), từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, xuất khẩu cá rô phi của Brazil đạt tổng cộng 8.583 tấn trị giá 40,1 triệu USD. Phân khúc phi lê tươi dẫn đầu xuất khẩu trong giai đoạn này, với 3.548 tấn trị giá 27,8 triệu USD. Điều này đánh dấu sự tăng trưởng liên tục kể từ năm 2022, củng cố thêm vị thế là sản phẩm hàng đầu, đặc biệt là đối với thị trường Mỹ. Giá trị mỗi kg phi lê cá rô phi đạt 7,89 USD trong quý 3 năm 2024, tăng so với mức 6,99 USD trong cùng kỳ năm trước. Sản phẩm lớn thứ hai là cá rô phi nguyên con đông lạnh, với 3.489 tấn có giá trị 9,5 triệu USD. Thị trường Mỹ đã hấp thụ 83% khối lượng và 93% giá trị các sản phẩm cá rô phi từ Brazil, vượt xa các nước mua khác như Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản và Canada.
Ở những nơi khác tại Mỹ Latinh, ngành công nghiệp cá rô phi Costa Rica đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi cảnh báo nhập khẩu của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, theo đó cấm các lô hàng trong những tháng cao điểm của mùa hè. Sự cản trở về quy định này càng làm trầm trọng thêm những thách thức mà các nhà cung cấp phải đối mặt, làm giảm khả năng đáp ứng nhu cầu của họ trong giai đoạn bán hàng quan trọng đó. Tại Peru, Bộ Sản xuất (PRODUCE) đã có động thái đáng kể hướng tới việc tăng cường nuôi trồng thủy sản bền vững bằng cách phê duyệt một nghị quyết mới mở rộng kế hoạch quản lý nuôi cá rô phi trong môi trường được kiểm soát
Giá cả
Giá cá rô phi tại Trung Quốc vẫn tương đối ổn định trong chín tháng đầu năm 2024. Từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2024, giá trung bình của cá rô phi sống nguyên con (300–500 g) tại Quảng Đông là 8,84 CNY (1,24 USD)/kg, giảm 4% so với quý trước nhưng tăng 35% so với cùng kỳ năm 2023. Ở những nơi khác, giá cá rô phi Brazil giảm nhẹ. Tại Grandes Lagos, Brazil, giá đơn vị của cá rô phi sống nguyên con trong quý 3 năm 2024 là 8,03 BRL (1,45 USD)/kg, giảm 13% so với quý trước. Tại thị trường Brazil, giá cá rô phi giảm chủ yếu do sự kết hợp giữa mức cung cao và nhu cầu yếu đối với loại cá này
Dự báo
Mặc dù cá rô phi liên tục phải đối mặt với áp lực giá do chi phí tăng cao và nguồn cung eo hẹp, nhưng nhìn chung thị trường cá rô phi toàn cầu vẫn ổn định với đặc trưng là nhu cầu tiêu thụ mạnh (đặc biệt là ở thị trường các nước châu Phi). Ngành công nghiệp cá rô phi của Trung Quốc được dự đoán sẽ duy trì khả năng phục hồi trong dài hạn.
Tại Mỹ, ngành công nghiệp cá rô phi hiện đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể gây ra sự thiếu chắc chắn về triển vọng của ngành hàng này trong năm 2025. Trong khi đó, nhiều nhà sản xuất ở Châu Á và Châu Mỹ Latinh đang áp dụng các biện pháp bền vững để nâng cao khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường thủy sản thế giới.
Ngọc Thúy (theo FAO)