Nguồn cung
Nguồn cung Homarus americanus của Bắc Mỹ, vốn ở mức thấp vào đầu năm 2024 (do sản lượng đánh bắt thấp trong mùa đông năm 2023) nhưng đã tăng lên sau khi hoạt động đánh bắt được nối lại vào cuối tháng 5. Sản lượng đánh bắt từ ngành tôm hùm Nova Scotia không đồng đều: những người đánh bắt tôm hùm ở phía đông của tỉnh đang báo cáo sản lượng thu hoạch cao kỷ lục nhưng những người ở các khu vực khác đang phải đối mặt với tình trạng gián đoạn thời tiết và sản lượng đánh bắt thấp, điều này đã tác động đáng kể đến giá cả. Ngành đánh bắt cá Nova Scotia đóng góp 22% tổng sản lượng đánh bắt tôm hùm của cả nước, đạt 21.405 tấn. Tại Úc, mùa đánh bắt 2024-25 đối với Nghề đánh bắt tôm hùm đá nhiệt đới Torres Strait (Nghề đánh bắt TRL) bắt đầu vào ngày 1 tháng 12 năm 2024, với Tổng sản lượng đánh bắt được phép (TAC) là 200.000 kg.
Bắt đầu từ mùa xuân năm 2025, Bộ Thủy sản và Đại dương, Canada, sẽ cấp giấy phép đánh bắt thăm dò mới để đánh giá khả năng của các đàn cá nhằm hỗ trợ thêm sản lượng đánh bắt và đảm bảo phát triển có trách nhiệm nghề đánh bắt tôm hùm ở khu vực Quebec. Người sở hữu giấy phép sẽ đóng góp vào việc thu thập kiến thức về các đàn cá, bao gồm tìm hiểu thêm về số lượng và phân bố của chúng. Tương đương với 18 giấy phép đánh bắt thăm dò sẽ được cấp tại Khu vực đánh bắt tôm hùm 17 ở Anticosti. Những giấy phép này, đại diện cho tổng nỗ lực đánh bắt là 4.500 bẫy mỗi năm, sẽ được phân bổ cho các Quốc gia Đầu tiên cũng như cho những người đánh bắt cá thương mại ở các vùng Bờ Bắc, Quần đảo Magdalen, Gaspésie và Lower St. Lawrence. Tại Gaspésie, Khu vực đánh bắt tôm hùm 19, tương đương với 31 giấy phép mới sẽ dần được cấp cho Người bản xứ và những người đánh bắt thương mại trong khu vực, với tổng nỗ lực đánh bắt hàng năm là 7.750 bẫy. Để giúp nhiều người đánh bắt hơn, số lượng giấy phép có thể được điều chỉnh tăng lên, với số lượng bẫy ít hơn cho mỗi người đánh bắt, trong khi vẫn tôn trọng tổng nỗ lực đánh bắt đã lên kế hoạch.
Vào năm 2025, Hoa Kỳ đã thực hiện các quy định mới về đánh bắt tôm hùm. Ủy ban nghề cá biển các tiểu bang Đại Tây Dương (ASMFC) đã đưa ra Phụ lục XXVII, bao gồm một số thay đổi về giới hạn và kích thước đánh bắt. Kích thước đánh bắt tối thiểu được phép đối với tôm hùm đã được tăng từ 3¼ inch lên 3 5/16 inch. Thay đổi này nhằm mục đích bảo vệ tôm hùm con và đảm bảo các hoạt động đánh bắt bền vững. Kích thước tối đa của tôm hùm được phép đưa lên bờ đã được giảm từ 6 3/4 inch xuống 6 ½ inch ở một số khu vực. Việc thực hành khía chữ V (cắt một khía vào vây đuôi của tôm hùm đang mang trứng) vẫn là bắt buộc, với độ sâu tiêu chuẩn là 1/8 inch.
Thị trường
Vào ngày 10 tháng 10 tại hội nghị thượng đỉnh Đông Nam Á ở Lào, Trung Quốc và Úc đã nhất trí về một thời gian biểu để dỡ bỏ các hạn chế thương mại đối với việc bán tôm hùm sống của Úc, qua đó chấm dứt lệnh cấm nhập khẩu tôm hùm kéo dài bốn năm vào Trung Quốc từ Úc. Ước tính 97,7% lượng tôm hùm đá xuất khẩu của Úc có giá trị 500.000 đô la một năm đã được bán cho Trung Quốc (hơn 1.600 tấn một năm) trước lệnh cấm. Một số nhà sản xuất Úc kể từ đó đã tìm thấy thị trường mới ở Hoa Kỳ, Châu Âu, Châu Á và Trung Đông; tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng trong thời gian lệnh cấm, khối lượng xuất khẩu sang Đặc khu hành chính Hồng Kông đã tăng vọt lên hơn 6.100%, theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Sydney. Xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc đại lục đã được nối lại từ ngày 20 tháng 12 năm 2024.
Theo Bộ Nông nghiệp, Thủy sản và Lâm nghiệp Úc đã báo cáo, việc nối lại này sẽ đại diện cho tiềm năng thương mại trị giá hơn 700 triệu đô la Úc và sẽ cứu 3.000 việc làm trong ngành, trong đó có 2.000 việc làm ở Tây Úc. Singapore đã cấp phép vệ sinh cho việc nhập khẩu tôm hùm sống từ Brazil. Thông báo được đưa ra trong tuyên bố chung của Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Brazil (MAPA) và Bộ Ngoại giao. Hiệp hội Xúc tiến Cá và Hải sản Brazil (ABRAPES) cho biết sự chấp thuận này là một chiến thắng quan trọng đối với ngành tôm hùm sống của Brazil vì Singapore là một trung tâm tài chính và ẩm thực lớn ở Đông Nam Á, coi trọng thực phẩm chất lượng cao. Để đáp ứng các yêu cầu của Singapore, các khoản đầu tư đáng kể đã được thực hiện nhằm cải thiện hệ thống sản xuất, vận chuyển và hậu cần; cũng như nâng cấp các quy trình kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc để đảm bảo an toàn thực phẩm và tính bền vững trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Các công ty Brazil cũng cam kết áp dụng các tiêu chuẩn xử lý tốt để đáp ứng nhu cầu thị trường Singapore, đồng thời cải tiến bao bì và cách trình bày sản phẩm để đảm bảo tôm hùm đến nơi trong điều kiện tối ưu, duy trì độ tươi và hương vị. Việc mở cửa thị trường này dự kiến sẽ tạo ra doanh thu lên tới 100 triệu USD hàng năm cho ngành tôm hùm Brazil.
Thương mại quốc tế
Thương mại tôm hùm toàn cầu trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024 đạt 153.100 tấn, phản ánh mức tăng trưởng ước tính là 7% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9) so với cùng kỳ năm trước. Sự gia tăng chung trong thương mại tôm hùm toàn cầu có thể là do nhu cầu tốt ở Đông Nam Á và Viễn Đông. Trong số ba loài thương mại chính, tôm hùm Bắc Mỹ (Homarus spp.) chiếm phần lớn 47% (67.292 tấn) trong thương mại tôm hùm sống và tươi/ướp lạnh, trong khi tôm hùm đá và tôm hùm gai chiếm 18.556 tấn. Tôm hùm đông lạnh chiếm 40% (61.230 tấn) tổng lượng nhập khẩu toàn cầu trong giai đoạn này. Mặc dù lượng nhập khẩu vào Hoa Kỳ tăng 10,8%, Trung Quốc đã vượt qua trở thành thị trường toàn cầu hàng đầu trong giai đoạn này với mức tăng 16,2% về lượng nhập khẩu. Ngược lại, Liên minh châu Âu và Canada báo cáo lượng nhập khẩu thấp hơn so cùng kỳ năm trước. Trung Quốc đã mua 25.390 tấn Homarus sống do Canada và Hoa Kỳ cung cấp, trước đây là nước xuất khẩu tôm hùm sống ngày càng quan trọng sang châu Âu và châu Á. Nhập khẩu tôm hùm đá và tôm hùm gai tươi sống tăng ở thị trường này, từ 6.405 tấn trong tháng 1 đến tháng 9 năm 2023 lên 11.770 tấn trong cùng kỳ năm 2024.
Lượng nhập khẩu cao hơn cũng được ghi nhận đối với Việt Nam (1.155 tấn), Hồng Kông (4.477 tấn), Macao (1.860 tấn), Đài Loan (1.270 tấn) và Hàn Quốc (1.100 tấn). Ở Đông Nam Á, lượng tôm hùm sống nhập khẩu vào Singapore, Thái Lan, Malaysia và Nhật Bản dao động từ 400 đến 700 tấn trong tháng 1 đến tháng 9 năm 2024. Theo Báo cáo giá cả châu Âu (tháng 12 năm 2024), nhu cầu về tôm hùm ở châu Âu rất mạnh ở hầu hết các thị trường trong mùa nghỉ lễ hè từ tháng 6 đến tháng 8. Tại Ý, giá tôm hùm đá từ Yemen đã tăng 3,00 USD/kg trong khung thời gian này. Tại thị trường bán buôn Paris, giá tôm hùm tăng vào tháng 12 năm 2024 khoảng 20,00 EUR/kg, phản ánh thực tế rằng tôm hùm là mặt hàng lễ hội chính. Tuy nhiên, tổng lượng nhập khẩu vào Liên minh châu Âu trong tháng 1–tháng 9 năm 2024 thấp hơn 4,76% so với cùng kỳ năm ngoái.
Dự báo
Trong những năm qua, nguồn cung tôm hùm Bắc Mỹ trung bình mỗi năm đạt từ 300 đến 350 triệu pound (khoảng 136.000–158.000 tấn). Năm 2025 dự kiến sẽ không có gì khác biệt trừ khi Hoa Kỳ thực hiện các kế hoạch đã nêu (áp thuế 25% đối với các sản phẩm của Canada).
Các chuyên gia tại Hội nghị thị trường thủy sản toàn cầu năm 2025 (the 2025 Global Seafood Market Conference) đã nhất trí rằng, các sản phẩm hải sản trị giá 5,6 tỷ USD (5,3 tỷ euro) có thể bị ảnh hưởng và ngành công nghiệp tôm hùm sẽ bị ảnh hưởng ở cả Hoa Kỳ và Canada. Các quy tắc phúc lợi động vật mới cũng đang được soạn thảo ở một số nước châu Âu, có thể ảnh hưởng đến doanh số bán tôm hùm sống tại các thị trường đó. Việc nối lại hoạt động xuất khẩu tôm hùm đá sống từ Úc sang Trung Quốc đã mang lại sự nhẹ nhõm cho các nhà xuất khẩu tôm hùm. Tuy nhiên, họ đã học được một bài học lớn từ lệnh cấm kéo dài bốn năm, với nhiều người bày tỏ sự sẵn sàng tiếp tục xây dựng hoặc mở rộng các thị trường thay thế để giảm sự phụ thuộc quá mức trước đây của họ vào Trung Quốc. Do đó, luồng thương mại trong lĩnh vực này dự kiến sẽ phát triển để phản ánh mô hình mới.
Ngọc Thúy (theo FAO)