Tham dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Văn phòng Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên Phòng, Cảnh sát biển Việt Nam, các đơn vị trực thuộc Bộ Tổng cục Thủy sản, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Thủy sản các tỉnh thành phố ven biển, đại diện các khu bảo tồn biển, các chuyên gia, các tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế, cùng các phóng viên báo đài đến đưa tin về Hội nghị. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đã chủ trì Hội nghị.
Trong những năm qua, Ngành thủy sản đã có những bước tiến mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đứng đầu về xuất khẩu thủy sản trên thế giới. Trong giai đoạn, 2010-2020, kinh ngạch xuất khẩu có tốc độ tăng trưởng trung bình 6,1%/năm. Năm 2019, tổng sản lượng thủy sản đạt 8,15 triệu tấn, trong đó khai thác thủy sản đạt 3,77 triệu tấn, sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt 4,38 triệu tấn. Kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành Thủy sản đạt 8,6 tỷ USD đưa Việt Nam lên vị trí thứ ba trên trên toàn thế giới, chỉ đứng sau Trung Quốc và Na Uy. Kết quả này đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, cải thiện sinh kế ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm cho hơn 4 triệu người dân, đặc biệt là đối với cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào nguồn lợi thủy sản ở các tỉnh ven biển và trong nội địa.
 |
Tuy nhiên, ngành Thủy sản đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức, trong đó có sự suy giảm nguồn lợi thủy sản trên các thủy vực nội địa, vùng biển và ven biển, nguyên nhân chủ yếu là do số lượng tàu cá khai thác thủy sản quá nhiều, đặc biệt tàu cá công suất nhỏ khai thác ven bờ với nghề khai thác thiếu thân thiện với nguồn lợi; khai thác thuỷ sản sử dụng xung điện, chất nổ, chất độc; khai thác sai vùng của tàu cá có chiều dài lớn hoạt động ở vùng biển ven bờ; kích thước mắt lưới của ngư cụ khai thác nhỏ hơn so với quy định (nghề đăng đáy, nghề lồng xếp…); ô nhiễm môi trường do phát triển của một số ngành kinh tế khác như công nghiệp, du lịch…
Để từng bước phục hồi và tái tạo nguồn lợi thủy sản, ngày 13 tháng 02 năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 188/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2020 với mục tiêu bảo tồn, bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản nhằm phục hồi nguồn lợi thủy sản, các loài thủy sản có giá trị kinh tế và nghiên cứu khoa học, đặc biệt là nguồn lợi thủy sản vùng ven bờ, gắn với quản lý có hiệu quả các hoạt động khai thác thủy sản nhằm phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, đồng thời giữ gìn tính đa dạng sinh học của tài nguyên sinh vật biển Việt Nam.
Tại Hội nghị, ông Lê Trần Nguyên Hùng – Phó Vụ trưởng phụ trách Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản, cho biết, trong những năm qua, công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản đã từng bước nâng cao được nhận thức của người dân, công tác tái tạo nguồn lợi thủy sản đã được các cấp các ngành từ Trung ương đến địa phương thực hiện thường xuyên và có hiệu quả. Đặc biệt, trong những năm trở lại đây công tác tái tạo phát triển nguồn lợi thủy sản được Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam phối hợp với Tổng cục Thủy sản và các địa phương thực hiện nhiều đợt thả giống tại các địa phương được người dân rất hưởng ứng. Công tác thực thi pháp luật đã được các lực lượng chức năng vào cuộc quyết liệt, góp phần vào giảm thiểu và chấm dứt tình trạng sử dụng các ngư lưới cụ, dụng cụ cấm trong quá trình khai thác thủy sản.
 |
Đến nay, Bộ Nông nghiệp và PTNT cùng với các địa phương đã thành lập và đưa vào hoạt động 12 khu bảo tồn biển: Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Cồn Cỏ (Quảng Trị), Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Lý Sơn (Quảng Ngãi), Vịnh Nha Trang (Hòn Mun) - Khánh Hòa, Hòn Cau (Bình Thuận); Phú Quốc (Kiên Giang) (khu bảo tồn Phú Quốc hiện nay thuộc Vườn Quốc gia Phú Quốc), Cô Tô - Đảo Trần (Quảng Ninh); Vườn quốc gia Bái Tử Long (Quảng Ninh), Cát Bà (Hải Phòng), Núi Chúa (Ninh Thuận), Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu).
Thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã xây dựng quy hoạch chi tiết, bàn giao cho UBND các tỉnh để phê duyệt thành lập 4 khu bảo tồn: Hòn Mê (Thanh Hóa), Nam Yết (Khánh Hòa), Phú Quý (Bình Thuận), Hải Vân - Sơn Trà (Đà Nẵng – Thừa Thiên Huế).
Tuy nhiên, hiện nay, tình hình trong nước và bối cảnh quốc tế có nhiều thay đổi, biến đổi khí hậu và nước biển dâng đã tác động sâu sắc đến hoạt động sản xuất kinh doanh thủy sản nói chung và công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản nói riêng. Hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng với nhiều hiệp định thương mại tự do đã được ký kết, tạo nhiều cơ hội cho ngành Thủy sản mở rộng thị trường xuất khẩu, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức, cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Cùng với đó, tình hình an ninh trên Biển Đông diễn biến phức tạp, các nước trong khu vực tăng cường tuần tra trên biển, bắt giữ, xử lý tàu cá nước ngoài xâm phạm trái phép.
Năm 2017, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật Thủy sản với nguyên tắc, khai thác nguồn lợi thủy sản phải căn cứ vào trữ lượng nguồn lợi thủy sản, gắn bảo vệ, tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản, không làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, không ảnh hưởng đến đa dạng sinh học; với cách tiếp cận thận trọng, dựa vào hệ sinh thái và các chỉ số khoa học trong quản lý hoạt động thuỷ sản để bảo đảm phát triển nghề cá bền vững và có trách nhiệm; trong đó có 01 chương quy định về bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản. Cùng với đó, một số Nghị quyết của Đảng và Nhà nước cũng đã đề cập đến tầm quan trọng của công tác bảo vệ, bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản, thể hiện quyết tâm của hệ thống chính trị đối với bảo vệ nguồn lợi thủy sản (như Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Ban chấp hành Trung ương Đảng; Nghị quyết số 26/NQ-CP ngày 05/3/2020 của Chính phủ).
 |
Tại Hội nghị, các đại biểu đã trình bày các tham luận về công tác điều tra nguồn lợi hải sản; vai trò quan trọng và giải pháp mở rộng hệ thống khu bảo tồn biển theo Nghị quyết 36/NQ-TW; Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045; Các kinh nghiệm thực tiễn trong công tác quản lý, bảo tồn, phục hồi và tái tạo nguồn lợi thuỷ sản từ các địa phương.
Các đại biểu đều cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, trong 10 năm qua, việc thực hiện Chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam còn những khó khăn như: Tình trạng vi phạm pháp luật liên quan đến khai thác, bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi thủy sản vẫn diễn ra thường xuyên, ngày càng tinh vi; việc sử dụng các nghề, ngư cụ có tính hủy diệt, tận diệt hoặc xâm hại nguồn lợi thủy sản vẫn tiếp diễn. Công tác điều chỉnh, cơ cấu lại nghề khai thác thủy sản, chuyển đổi nghề cho ngư dân còn chậm, chưa có cơ chế hỗ trợ cho đối tượng bị điều chỉnh. Hiệu quả quản lý tại các khu bảo tồn biển còn hạn chế; tình trạng vi phạm quy định pháp luật tại các khu bảo tồn biển vẫn diễn ra thường xuyên và chưa có biện pháp ngăn chặn kịp thời, đặc biệt, là giao mặt nước, suy giảm hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển, rừng ngập mặn tại các khu bảo tồn biển...
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, những kết quả đạt được trong 10 năm qua đã góp phần không nhỏ duy trì, bảo vệ các hệ sinh thái và nguồn lợi thủy sản, đặc biệt là các loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm, có giá trị kinh tế và khoa học, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững ngành kinh tế thủy sản, góp phần nâng cao thu nhập cộng đồng ngư dân, bảo vệ an ninh chủ quyền biển đảo quốc gia. Nhờ đó, trong giai đoạn 2010-2020, giá trị sản xuất ngành thủy sản tăng trưởng 5,2%/năm; thu nhập bình quân đầu người tăng 2,5 lần; kim ngạch xuất khẩu có tốc độ tăng trung bình 6,1%/ năm. Đưa nước ta trở thành nước có kim ngạch xuất khẩu thủy sản lớn thứ 3 trên toàn thế giới.
 |
Ngành thủy sản chúng ta đang đứng trước những thời điểm quan trọng trong tái cơ cấu phát triển theo hướng bền vững, nâng cao giá trị. Cần đánh giá một cách tổng quát để có cơ sở tổng kết và xây dựng định hướng chiến lược phát triển thủy sản nói chung và Chương trình bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thủy sản và Quy hoạch bảo tồn biển Việt Nam trong thời gian tới.
Tại Hội nghị, Ông Hoàng Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản An Giang đã chia sẻ kinh nghiệm công tác phục hồi và thả giống tái tạo nguồn lợi thủy sản trên địa bàn tỉnh An Giang trong thời gian qua, tỉnh An Giang đã xây dựng mô hình bảo vệ nguồn lợi thủy sản và thu hút đàn cá tự nhiên trên sông Hậu do người dân tự mua thức ăn thu hút đàn cá và bảo vệ để làm du lịch. Kết quả, đàn cá tự nhiên đã được bảo vệ và ngày càng nhiều cá tập trung vào, khách du lịch rất thích thú từ đó người dân nâng cao thu nhập. Bên cạnh đó, tỉnh An Giang đã phối hợp rất tốt với Giáo hội phật giáo của tỉnh trong thả giống tái tạo nguồn lợi hàng năm và được người dân, các tổ chức doanh nghiệp, tăng nhi phật tử rất ủng hộ tạo hiệu ứng lan tỏa trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
Cũng tại Hội nghị, Ông Nguyễn Văn Công, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT nông thôn tỉnh Quảng Ninh cho biết, để bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản tỉnh Quảng Ninh đã huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc quyết liệt, dẫn chứng cho điều này, Ông Công cho biết, tỉnh đã ban hành Chỉ thị của Ban Thường vụ tỉnh ủy về tăng cường công tác quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, lập đường dây nóng xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm trong khai thác thủy sản. Người đứng đầu Ủy ban nhân dân tỉnh, ủy ban nhân dân các huyện, xã phải vào cuộc xử lý những trường hợp vi phạm. Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh cũng tập trung tuyên truyền đến từng người dân, hướng dẫn cho người dân nắm bắt những quy định và cho người dân ký cam kết trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản. Ngoài ra, hằng năm tỉnh Quảng Ninh đã cấp kinh phí cho các lực lượng thực thi pháp luật, giám sát, tiến hành kiểm tra thường xuyên kịp thời phát hiện những trường hợp vi phạm. Song song với đó, tỉnh Quảng Ninh cũng chú trọng về chuyển đổi sinh kế cho người dân, ban hành chính sách hỗ trợ lãi suất cho người dân chuyển đổi nghề, chuyển đổi sinh kế, tạo công ăn việc làm bền vững.
Phát biểu kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã đánh giá cao một số địa phương như: Quảng Ninh, An Giang,…đã thực hiện quyết liệt có hiệu quả trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.
Thứ trưởng cũng chỉ ra những tồn tại thách thức đối với ngành thủy sản nói chung và công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản nói riêng đó là, nhận thức của đại đa số người dân còn hạn chế, một số địa phương chủ yếu theo đuổi mục tiêu phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch biển và ít chú trọng đến công tác bảo vệ và bảo tồn nguồn lợi thủy sản. Nguồn lợi thủy sản ngày càng suy giảm, tình trạng vi phạm pháp luật trong bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản chưa có dấu hiệu chấm dứt, xung đột lợi lích giữa các ngành nghề rất nghiêm trọng. Hiệu quả trong công tác truyền thông chưa cao. Công tác phát triển, thả tái tạo giống thủy sản các địa phương còn ít. Bộ máy quản lý còn chưa hoàn thiện, nguồn lực tập trung cho các lực lượng thực thi pháp luật còn rất ít, công cụ, dụng cụ để xử lý những trường hợp vi phạm chưa được đầu tư… Công tác thành lập các khu bảo tồn biển chưa hoàn thiện, vướng mắc trong quy hoạch phát triển khu bảo tồn biển và chồng chéo với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội khác.
 |
Trong thời gian tới, Thứ trưởng yêu cầu tập trung sửa đổi, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.
Tập trung triển khai đồng bộ có hiệu quả 02 quy hoạch ngành: Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thuỷ sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch hệ thống cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.
Tập trung nghiên cứu chính sách hỗ trợ dài hạn cho bộ máy quản lý các Khu bảo tồn biển. Thực hiện tốt công tác bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản, đây cũng là nhiệm vụ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nói chung, ngành thủy sản nói riêng để thực hiện tốt các mục tiêu của Nghị quyết 36 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó có mục tiêu tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên của vùng biển quốc gia.
Triển khai có hiệu quả công tác thả giống tái tạo nguồn lợi thủy sản. Phát hiện xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm trong khai thác thủy sản. Ban hành kế hoạch và quy trình thả rạn san hô nhân tạo.
Đối với địa phương:
Thứ trưởng yêu cầu triển khai đầy đủ và có hiệu quả Luật Thủy sản và các văn bản thi hành Luật Thủy sản. Tập trung tuyên truyền cho người dân nắm bắt những quy định trong Luật Thủy sản, Nghị định, Thông tư.
Triển khai kiểm tra, kiểm soát, kịp thời xử những trường hợp vi phạm quy định về khai thác thủy sản. Tăng cường các biện pháp bảo vệ những loài nguy cấp quý hiếm.
Tăng cường công tác truyền thông trong việc bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản. Tổ chức điều tra nguồn lợi thủy sản, quản lý bảo vệ và phát triển nguồn lợi theo hướng tiếp cận đồng quản lý.
Xây dựng tổ chức kế hoạch thả giống tái tạo nguồn lợi thủy sản hằng năm tại địa phương. Ưu tiên nguồn lực trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.
Trong thời gian tới, cần thống nhất và xây dựng lực lượng Kiểm ngư tại địa phương.
Hoàn thiện thủ tục, chính sách giao, cho thuê diện tích mặt nước để phục vụ quản lý và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
Tập trung nghiên cứu Khoa học gắn với Hợp tác quốc tế để huy động tối đa các công nghệ tiên tiến trên thế giới phục vụ cho lĩnh vực thủy sản.
Rà soát hoàn thiện chương trình giống quốc gia, ứng dụng khoa học công nghệ để chủ động trong sản xuất nguồn giống chất lượng cao.
Văn Thọ