Tổng sản lượng tôm nuôi của châu Á trong nửa đầu năm 2024 giảm so với cùng kỳ năm 2023 do mật độ thả giống thấp. Nguồn cung tôm thẻ chân trắng giảm khi người nuôi quyết định chuyển sang tôm sú. Trong năm 2024, Trung Quốc tiếp tục nhập khẩu ít tôm hơn do sản lượng trong nước tăng. Trong khi đó, lượng tôm nhập khẩu vào các thị trường phương Tây dự kiến sẽ ở mức vừa phải.
Nguồn cung
Việc giá tôm xuất khẩu và giá tôm tại trại chưa phục hồi trong vụ nuôi đầu tiên năm 2024 khiến người nuôi tôm ở Nam Á và Đông Nam Á phải giảm mật độ thả giống; do đó, sản lượng tôm nói chung của khu vực này không cải thiện nhiều trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2024 so với cùng kỳ năm ngoái. Bước vào giai đoạn thứ hai của mùa nuôi trồng thủy sản từ tháng 7 đến tháng 9, người nuôi tôm ở Andhra Pradesh, vùng sản xuất tôm thẻ chân trắng lớn nhất của Ấn Độ, vẫn tiếp tục lựa chọn mật độ thả giống thấp hơn. Tại Gujarat, tiểu bang nuôi tôm lớn thứ hai ở Ấn Độ, hầu hết nông dân đã chuyển sang nuôi tôm sú trong mùa vụ từ tháng 4 đến tháng 6. Tuy nhiên, sản lượng chung được báo cáo là rất thất vọng do dịch bệnh bùng phát và nguồn cung cấp giống chất lượng thấp. Trong khi đó, nguồn cung tôm thẻ chân trắng Ecuador ổn định với giá rẻ hơn so với các sản phẩm của châu Á cũng buộc người nuôi tôm ở Ấn Độ, Việt Nam và Indonesia phải tập trung vào sản xuất tôm sú do lợi nhuận tài chính tốt hơn. So với năm ngoái, sản lượng tôm nuôi đã cải thiện ở Việt Nam trong nửa đầu năm 2024; điều này được phản ánh trong việc xuất khẩu tăng và nhập khẩu nguyên liệu đông lạnh giảm.
Ngành tôm ở Bangladesh tiếp tục chịu ảnh hưởng vì hầu hết các trang trại nuôi trồng thủy sản ở khu vực phía Nam đã bị phá hủy hoặc cuốn trôi bởi một cơn bão mạnh vào tháng 6. Ngành này cũng bị ảnh hưởng bởi tình hình bất ổn chính trị vào tháng 7 và tháng 8. Tôm sú là loài chính được nuôi ở Bangladesh. Tại Trung Quốc, sản lượng tôm nuôi thông qua phương pháp nuôi trong nhà kính hoặc trong nhà có mái che đã cung cấp gần một triệu tấn tôm thẻ chân trắng vào năm 2023; Kỹ thuật này dự kiến sẽ được lặp lại vào năm 2024. Theo đó, Trung Quốc đã làm chậm lại việc nhập khẩu tôm trong nửa đầu năm 2024. Ngành tôm nuôi hướng đến xuất khẩu ở Ecuador vẫn là nguồn cung cấp hàng đầu cho thị trường tôm toàn cầu. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng đang chậm lại đáng kể, từ mức rất cao xuống mức bình thường. Hạn hán kéo dài liên quan đến thời tiết bất lợi (El Niño), giá xuất khẩu thấp và nhu cầu giảm từ thị trường hàng đầu (Trung Quốc), đã góp phần làm giảm tổng thể sản lượng tôm nuôi của Ecuador trong nửa đầu năm 2024. Về sản lượng đánh bắt tự nhiên, nghề khai thác tôm ở Argentina được báo cáo khá tốt với hầu hết tôm đánh bắt đạt cỡ trung bình.
Thương mại quốc tế
Nhập khẩu
Nhập khẩu tôm toàn cầu suy yếu trong quý đầu tiên của năm 2024 do ảnh hưởng bởi việc nhập khẩu giảm vào thị trường hàng đầu là Trung Quốc (nơi có sản lượng trong nước tăng). Nhập khẩu vào thị trường lớn thứ hai là Hoa Kỳ, tăng nhẹ (+1,15%) trong tháng 1–tháng 3 năm 2024. Tuy nhiên, xét về nhập khẩu tôm toàn cầu, mức tăng này không đủ lớn để bù đắp cho tình trạng thiếu hụt nhập khẩu ở Trung Quốc. Trong số các thị trường lớn khác, nhập khẩu tăng ở Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Canada. Theo truyền thống, nhu cầu tiêu dùng tôm tăng ở Đông Nam Á và Viễn Đông trong dịp Tết Nguyên đán vào tháng 1 hoặc tháng 2 và năm nay cũng không ngoại lệ. Nhu cầu tôm, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ ăn uống và nhà hàng đã tăng mạnh ở các quốc gia và vùng lãnh thổ trong lễ hội năm 2024. Tại thị trường lớn nhất (Trung Quốc), nguồn cung cho giai đoạn tiêu thụ cao này đã được đảm bảo khi lượng nhập khẩu hàng tháng vượt quá 100.000 tấn. Tại Đông Nam Á, hoạt động kinh doanh tôm diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là trong ngành nhà hàng và dịch vụ ăn uống, được hỗ trợ bởi nguồn cung dồi dào hơn và giá rẻ hơn so với những năm trước.
Trung Quốc
Sau hơn năm năm nhập khẩu tôm tăng đều, lượng mua của Trung Quốc đã bắt đầu chậm lại vào năm 2024. So với cùng kỳ năm 2023, lượng nhập khẩu đã giảm nhẹ trong quý đầu tiên năm 2024 ở mức 251.035 tấn (-2,72%), giảm 7.010 tấn so với cùng kỳ năm trước. Nhà cung cấp hàng đầu, Ecuador, đã chứng kiến thị phần của mình giảm từ 69% trong quý 1 năm 2023 xuống còn 67,7% trong cùng kỳ năm 2024. Các nhà cung cấp khác gặp phải sự sụt giảm là Canada, Việt Nam và Argentina. Ngược lại, các quốc gia tăng xuất khẩu sang Trung Quốc trong giai đoạn này là Ấn Độ, Thái Lan, Ả Rập Xê Út, Greenland, Peru và Venezuela. Một số nhà phân tích thị trường cho rằng suy thoái kinh tế và thu nhập khả dụng giảm của người tiêu dùng ở Trung Quốc là những yếu tố khiến lượng nhập khẩu giảm. Tuy nhiên, những lý do quan trọng hơn khiến nguồn cung nhập khẩu giảm trong quý đầu tiên của năm 2024 có vẻ là lượng hàng tồn kho cao được chuyển từ lượng nhập khẩu năm 2023 (một triệu tấn) và sản lượng tôm thẻ nuôi trong nước lớn thông qua hình thức nuôi có mái che.
Bắc Mỹ
Tại Hoa Kỳ, giá tôm đã chạm đáy trong hoạt động nhập khẩu và bắt đầu tăng chậm ở nhiều nguồn cung khác nhau. Nhu cầu từ các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ đối với các sản phẩm châu Á yếu. Ở cấp độ người tiêu dùng cuối cùng, nhu cầu tôm tăng mạnh thường thấy trong mùa hè nhưng năm nay thì không như vậy nữa; lượng nhập khẩu trong quý đầu tiên của năm 2024 chỉ tăng một tỷ lệ rất nhỏ (+1,2% ở mức 182.863 tấn). Trong tổng số này, có tới 50% tôm nguyên liệu đã lột vỏ. Các lô hàng từ Ecuador đã tăng và đang cạnh tranh gay gắt với tôm Ấn Độ, ghi nhận gần 57.000 tấn tôm của Ecuador so với 67.000 tấn từ Ấn Độ. Từ ngày 31 tháng 5, thị trường đã quay trở lại xu hướng tăng trưởng âm ở mức 297.927 tấn (-0,50% so với cùng kỳ năm trước); nguồn cung tăng từ Ấn Độ, Ecuador và Việt Nam nhưng giảm từ Indonesia.
Châu Âu
Tại Liên minh châu Âu, lượng tôm nhập khẩu trong tháng 1–tháng 3 năm 2024 tăng 3,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Sự gia tăng nhập khẩu này là do nguồn cung tôm nuôi từ Ecuador và Việt Nam cũng như tôm đánh bắt ngoài biển từ Argentina tăng. Trong số các thị trường riêng lẻ, lượng nhập khẩu tăng ở Tây Ban Nha, Pháp, Vương quốc Hà Lan và Đức, nhưng giảm xuống dưới mức của năm ngoái ở Đan Mạch và Ý. Trong hoạt động thương mại ngoài EU, các nhà cung cấp hàng đầu là: Ecuador, Argentina, Ấn Độ và Việt Nam. Nhu cầu dường như tốt hơn ở các nước Đông Âu; lượng nhập khẩu tăng được ghi nhận ở Estonia, Tiệp Khắc, Litva và Hungary.
Châu Á - Thái Bình Dương
Nhìn chung, nhu cầu tiêu dùng đối với tôm vẫn ổn định ở Đông Nam Á và Viễn Đông, nơi có nhu cầu lớn đối với tôm tươi trong hoạt động bán lẻ. Nhật Bản là nước nhập khẩu tôm lớn thứ hai sau Trung Quốc ở khu vực này. Mặc dù đồng yên Nhật suy yếu so với đồng đô la Mỹ, lượng tôm nhập khẩu vào Nhật Bản vẫn ổn định trong nửa đầu năm 2024. Nhu cầu của người tiêu dùng đối với tôm chế biến dường như đã ổn định so với tôm sơ chế (tôm còn vỏ và tôm lột vỏ) vốn rất được ưa chuộng trong ngành dịch vụ ăn uống và nhà hàng. Tại thị trường các nước sản xuất tôm ở Đông Nam Á và Viễn Đông, hầu như nhu cầu khá tốt đối với tôm tươi. Nhu cầu đối với tôm tươi nguyên đầu vẫn ở mức vừa phải.
Xuất khẩu
Trong tháng 1–tháng 3 năm 2024, xuất khẩu tôm từ nguồn cung hàng đầu là Ecuador đã giảm xuống còn 276.760 tấn (-7,17% so với cùng kỳ năm 2023) nhưng vẫn cao hơn mức báo cáo năm 2022 và 2021. Mặc dù xuất khẩu của Ecuador sang Bắc Mỹ, Châu Âu và các thị trường khác ở Châu Á tăng, nhưng điều này không bù đắp được cho mức thiếu hụt 50.000 tấn sang thị trường lớn nhất của nước này là Trung Quốc. Việc Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đình chỉ một số công ty xuất khẩu tôm của Ecuador kể từ tháng 2 năm 2024 đã có tác động tiêu cực kéo dài đến tổng kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc.
Ấn Độ và Việt Nam, hai nước xuất khẩu tiếp theo trong bảng xếp hạng, đã duy trì mức tăng trưởng doanh số. Xuất khẩu từ Ấn Độ chủ yếu bao gồm tôm đông lạnh thô (còn vỏ hoặc đã bỏ vỏ) với các thị trường hàng đầu là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam. Tôm từ Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu sang Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản và Úc, trong đó tôm giá trị gia tăng chiếm 21% thị phần. Xuất khẩu tôm cũng tăng từ Trung Quốc và Thái Lan nhưng lại giảm từ Indonesia và Argentina.
Giá cả
Tại châu Á, kể từ tháng 7 năm 2024, giá tôm xuất khẩu và giá tôm tại trại nuôi đã tăng nhẹ. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn chưa đủ để thúc đẩy niềm tin của người nông dân. Tại Indonesia, giá tôm tăng do nguồn cung giảm và tác động của thuế chống bán phá giá của Hoa Kỳ vào khoảng 6%. Đối mặt với tình hình không đủ trang trải chi phí, người nông dân đã quyết định giảm mật độ thả giống trong ao nuôi hoặc không thả giống. Tình hình cũng tương tự ở Ấn Độ. Trong hoàn cảnh này, giá nguyên liệu thô vẫn quá cao đối với các nhà chế biến, vì họ phải vật lộn để có được mức giá bán xứng đáng. Trong khi đó, giá tôm thẻ của Ecuador, rẻ hơn tôm thẻ châu Á, vẫn là thước đo trong thương mại quốc tế. Trong quý 2 của năm 2024, giá tôm thẻ nuôi ở Ecuador đã giảm xuống mức thấp kỷ lục (từ giá xuất trại đến giá xuất khẩu) và có vẻ như xu hướng này vẫn tiếp tục. Tại Argentina, giá tôm đánh bắt ngoài biển đã ổn định ở mức 6,50–7,30 EUR/kg đối với kích cỡ 20–30 và 30–40 con/kg.
Dự báo
Thông thường, nguồn cung tôm thẻ chân trắng nuôi ở Châu Á tăng trong tháng 7–tháng 10 khi mùa nuôi kết thúc. Năm 2024, tổng sản lượng ở Châu Á có thể thấp hơn năm 2023 do nhiều nông dân chuyển sang nuôi tôm sú. Tuy nhiên, Ecuador có thể dễ dàng đáp ứng bất kỳ khoảng cách về cung nào đối với tôm thẻ chân trắng, đặc biệt là ở các thị trường truyền thống. Tại Trung Quốc, chính sách thúc đẩy du lịch trong nước của chính phủ có khả năng sẽ giúp duy trì nhu cầu tôm trong nước ổn định. Hiệp định thương mại tự do giữa Ecuador và Trung Quốc cũng sẽ cho phép nhiều tôm được nkập khẩu vào thị trường này hơn so với các nguồn khác. Nhu cầu tôm ở Đông Nam Á sẽ vẫn ổn định. Trong những tháng tới, Ecuador sẽ đẩy mạnh xuất khẩu nhiều sản phẩm tôm hơn vào thị trường Hoa Kỳ, đặc biệt là tôm nguyên đầu và tôm lột vỏ, vốn đã có nhu cầu rất tốt. Thuế chống trợ cấp (CVD) thấp được điều chỉnh đối với tôm Ecuador cũng sẽ thúc đẩy nhiều nguồn cung hơn từ Ecuador vào thị trường Hoa Kỳ.
Ngọc Thúy (theo FAO)