Đối với Peru, mùa đánh bắt đầu tiên năm 2024 của tại vùng trung tâm phía Bắc cực kỳ quan trọng. Cuối tháng 6 năm 2024, vụ mùa khép lại với gần như toàn bộ hạn ngạch được phân bổ là 2.475.000 tấn đã được đưa vào khai thác. Điều này đã mang lại sự cứu trợ đáng kể cho nguồn cung bột cá và dầu cá toàn cầu vốn đang bị hạn chế nghiêm trọng do sản lượng đánh bắt kém vào năm trước. Tuy nhiên, vẫn cần một thời gian để thị trường bình ổn trở lại. Nhu cầu vẫn ổn định và mặc dù giá đã bắt đầu giảm, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mức trước đây, đặc biệt là đối với dầu cá dùng làm thức ăn chăn nuôi. Áp lực tăng đối với nhu cầu tiêu thụ, song, ở một mức độ nào đó, đã được kiềm chế bởi tăng trưởng chậm trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi lợn ở Trung Quốc.
Sản xuất
Nguồn cung bột cá toàn cầu tính đến tháng 6 năm 2024 đạt 1,178 triệu tấn, tăng 52%, trong khi dầu cá là 227.000 tấn, tăng 16%. Sự trở lại của sản lượng đánh bắt tại Peru đã thúc đẩy tính khả dụng của hai mặt hàng này.
Sản lượng đánh bắt tăng ở khu vực trung tâm phía Bắc của Peru, trung tâm của nghề cá nổi nhỏ, đã hỗ trợ sự phục hồi phi thường về khối lượng sản xuất. Kể từ năm 2018 đến nay, nguồn cung toàn cầu trong 5 tháng đầu năm 2024 đã tăng lên mức cao nhất và gấp hơn 3 lần so với mức cùng kỳ năm ngoái. Điều này tương đương với mức tăng 40% so với cùng kỳ năm ngoái về sản lượng bột cá, trong khi sản lượng dầu cá tăng 11%. Mùa khai thác đầu tiên năm 2024 ở khu vực trung tâm phía Bắc đã mở vào ngày 16 tháng 4 với hạn ngạch 2.475.000 tấn. Đây là sự trở lại bình thường đáng hoan nghênh sau khi tác động của hiện tượng thời tiết El Niño dẫn đến tỷ lệ đánh bắt cá con cực kỳ cao trong quá trình đánh bắt thăm dò, điều này khiến các công ty đánh bắt cá tự nguyện đình chỉ hoạt động trước khi chính thức hủy bỏ mùa đánh bắt đầu tiên trong năm 2023. Đối với mùa đánh bắt năm 2024, có tới 98% hạn ngạch đã được thực hiện vào ngày 19 tháng 6, đánh dấu một vụ mùa bội thu.
Như đã đề cập ở trên, tỷ lệ đánh bắt cá con cao đã gây đau đầu cho các công ty khai thác trong suốt năm 2023, với sự lo lắng lan rộng trong ngành về việc duy trì nguồn lợi thủy sản. Mùa đánh bắt đã kết thúc sớm, với một nửa hạn ngạch vẫn chưa được hoàn thành. Ngoài các mối đe dọa đối với nguồn lợi thủy sản, tỷ lệ đánh bắt cá con cao còn kéo theo thực trạng đáng buồn là giảm sản lượng dầu cá, làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt và dẫn đến giá dầu cá tăng vọt. Trong khi khối lượng đánh bắt đã có sự cải thiện rõ rệt, sản lượng dầu cũng đã thay đổi rất nhiều. Nhìn chung, sản lượng dầu cá thấp hơn mức dự kiến, dẫn đến sự phục hồi nguồn cung có phần chậm chạp.
Nguồn cung bột cá và dầu cá từ các nhà sản xuất thứ cấp đã giảm trên diện rộng. Việc giảm hạn ngạch đối với các loài thủy sản chính đã ảnh hưởng đáng kể đến sản lượng đánh bắt, dẫn tới sản lượng giảm ở hầu hết các nhà sản xuất lớn tại Châu Âu và Bắc Mỹ. Việc giảm hạn ngạch mạnh nhất đã xảy ra với các loài cá mú Na Uy, cá trích Scandic, cá thu và cá trình cát... Tại Châu Âu và Bắc Mỹ, sản lượng tính đến tháng 6 năm 2024 đạt tổng cộng 310.000 tấn bột cá, giảm 17% so với cùng kỳ năm ngoái và 52.000 tấn dầu cá, giảm 40%. Mặc dù những mức giảm này tương đối nhỏ so với mức tăng sản lượng của Peru, nhưng chúng vẫn sẽ làm chậm quá trình phục hồi nguồn cung bột cá và dầu cá toàn cầu.
Thương mại
Nhu cầu vẫn ổn định, phần lớn được kiểm soát bởi sự tăng trưởng chậm lại trong ngành cá hồi Na Uy, cùng với sự tăng trưởng trì trệ trong ngành nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi lợn của Trung Quốc. Những diễn biến này có khả năng dẫn đến một thị trường có phần ảm đạm hơn trong trung hạn, cùng với việc ngày càng có nhiều nguồn cung chuyển sang các ngành khác, đáng chú ý là dược phẩm và thức ăn cho thú cưng.
Trung Quốc, quốc gia nhập khẩu bột cá lớn nhất toàn cầu, cũng là quốc gia chăn nuôi và nhập khẩu lợn lớn nhất, chiếm khoảng 37% đàn lợn của thế giới và 50% lượng tiêu thụ. Các hướng dẫn do Bộ Nông nghiệp ban hành đã đưa ra một số biện pháp nhằm mục đích giảm đàn lợn của nước này. Việc thả nuôi tăng mạnh sau đợt tiêu hủy trên diện rộng được thực hiện để ứng phó với dịch tả lợn châu Phi bùng phát trong giai đoạn 2018–2021, khiến đàn lợn của Trung Quốc tăng lên 41 triệu con nái giống và dư thừa thịt lợn trên thị trường. Tình trạng cung vượt cầu này đã khiến giá thịt lợn giảm xuống mức cực thấp. Nhiều nhà sản xuất đã bán với mức lỗ đáng kể trong phần lớn năm 2023, thúc đẩy chính quyền các tỉnh vào cuộc và cung cấp trợ cấp cho các hoạt động thua lỗ. Các hướng dẫn do Bộ ban hành là một nỗ lực nhằm kiểm soát tình trạng cung vượt cầu, với mục đích là việc giảm quy mô đàn sẽ được hỗ trợ giá. Tất cả những điều này có tác động trực tiếp đến bột cá; khoảng 40% lượng nhập khẩu hàng năm của Trung Quốc được dùng làm thức ăn cho lợn và cùng với sự sụt giảm trong hoạt động nuôi trồng thủy sản trong nước, nhu cầu dự kiến sẽ rất yếu.
 |
Cùng với đó, sự sụt giảm trong sản lượng cá hồi của Na Uy đã tiếp tục kìm hãm nhu cầu dầu cá. Tổng lượng nhập khẩu trong quý đầu tiên của năm thấp hơn nhiều so với mức gần đây, chỉ đạt 30.500 tấn. Đây là mức thấp nhất kể từ năm 2018. Trong khi khối lượng thương mại đã giảm, thì cơ cấu thương mại cũng thay đổi. Các nhà cung cấp trước đây chỉ đạt ở mức thấp như Đan Mạch, Iceland và Mexico hiện đã chứng kiến thị phần thương mại của họ tăng lên đáng kể, lấp đầy khoảng trống do tình trạng thiếu hụt dầu omega-3 cao từ Peru. Lượng nhập khẩu từ ba quốc gia này chiếm 50% tổng lượng nhập khẩu dầu cá hàng năm của Na Uy trong năm 2024, tăng so với mức 38% vào năm 2022.
Giá cả
Nguồn cung cao hơn đã dẫn đến việc giá giảm trong nửa đầu năm 2024. Gần đây, dầu cá có giá trung bình hơn 10.000 đô la Mỹ một tấn (FOB Peru) đối với loại dầu có hàm lượng omega-3 cao, thì hiện tại đã giảm xuống còn 6.300 đô la Mỹ/tấn. Trong khi đó, giá dầu thức ăn chăn nuôi đã giảm xuống còn 5.200 đô la Mỹ một tấn, so với mức 7.200 đô la Mỹ một tấn vào tháng 3 năm 2024. Con số này vẫn cao hơn đáng kể so với giá trong những năm gần đây (dầu cá dùng cho thức ăn chăn nuôi có giá khoảng 3.000 đô la Mỹ/tấn vào tháng 1 năm 2022). Giá bột cá đã giảm phần nào kể từ cuối năm 2023, từ 1.900 đô la Mỹ/tấn vào tháng 10 xuống còn 1.600 đô la Mỹ/tấn đối với bột cá có hàm lượng 65% protein.
Dự báo
Đã có tác động tức thời đến thị trường khi nguồn cung Peru phục hồi. Sản lượng đánh bắt kém thường đi kèm với những năm El Niño, sẽ được đáp ứng bằng hạn ngạch và sản lượng đánh bắt cao hơn trong những năm tiếp theo, cho thấy khả năng nguồn cung sẽ giảm trong thời gian tới. Mặc dù giá đã giảm phần nào so với mức cao gần đây, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với những năm trước. Việc tiếp tục đánh bắt tốt ở khu vực trung tâm phía Bắc Peru trong mùa thứ hai năm 2024 sẽ hỗ trợ ổn định thị trường và mở đường cho việc bình thường hóa cung cầu vào đầu năm 2025. Tỷ lệ đánh bắt cá con cao chắc chắn là nguyên nhân đáng lo ngại, vì nó làm hạn chế sản lượng dầu; đồng thời, có thể dẫn đến sản lượng thu hoạch thấp trong mùa thứ hai nếu nhiều nơi đóng cửa nghề cá.
Ngọc Thúy (theo FAO)