Tại Đông Nam Á và Đông Á, nhu cầu rất mạnh trong giai đoạn Tết Nguyên đán năm 2025. Nhìn chung, ngành tôm được dự đoán tăng trưởng chậm trong những tháng tới nhưng vẫn lạc quan về sự phục hồi trong tương lai. Cụ thể năm 2024, nhu cầu tiêu dùng tôm tại Trung Quốc và Hoa Kỳ, hai thị trường lớn nhất, không thay đổi hoặc giảm xuống dưới mức của năm trước. Theo dữ liệu sản xuất sơ bộ, giá tôm thấp trong thương mại quốc tế trong suốt năm 2024 đã giúp sản lượng tôm nuôi toàn cầu duy trì như mức của năm 2023. Người nông dân ở Nam Á và Đông Nam Á (Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia và Việt Nam) đã chuyển từ sản xuất tôm thẻ chân trắng sang tôm sú vì giá thị trường đối với tôm thẻ chân trắng không cải thiện. Nhập khẩu vào Trung Quốc cũng giảm do nguồn cung tôm thẻ chân trắng sản xuất trong nước tăng lên từ ngành nuôi trồng thủy sản nhà kính bắt đầu hoạt động vào năm 2023.
Tại Việt Nam, sản lượng tôm sú và tôm thẻ chân trắng nuôi năm 2024 tăng 3% và 6%, đạt lần lượt 290.000 tấn và 894.900 tấn theo năm. Ngành tôm hướng đến xuất khẩu ở Ecuador đã phải chịu các vấn đề như nguồn cung điện không ổn định; giá thị trường thấp; và đơn đặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và Hoa Kỳ thấp hơn. Dự báo nguồn cung trước đó là 1,5 triệu tấn vào năm 2024 đã không thành hiện thực. Brazil sản xuất từ 210.000 đến 220.000 tấn tôm mỗi năm, một con số khiêm tốn so với Ecuador; phần lớn sản lượng này được tiêu thụ tại địa phương.
Thương mại quốc tế
Ước tính lượng tôm nhập khẩu toàn cầu trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024 đạt 2,6 triệu tấn, giảm 3,4% so với cùng kỳ năm 2023. Nhìn vào cả năm, hoạt động thương mại tôm được đặc trưng bởi việc giảm nhập khẩu ở Trung Quốc và Hoa Kỳ, hai quốc gia có tổng thị phần có thể chiếm một nửa tổng lượng tôm nhập khẩu toàn cầu. Trong khi đó, mặc dù báo cáo thường niên về hoạt động thương mại tôm của Liên minh châu Âu vẫn chưa được công bố, nhưng dữ liệu có sẵn từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2024 cho thấy lượng nhập khẩu giảm ở Tây Ban Nha, Pháp, Đan Mạch và Ý. Ở Châu Á - Thái Bình Dương, lượng tôm nhập khẩu tăng ở các quốc gia không sản xuất, cụ thể là Nhật Bản, Đặc khu hành chính Hồng Kông, Hàn Quốc và Singapore.
Xuất khẩu
Tính đến tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, Ecuador tiếp tục dẫn đầu hoạt động thương mại xuất khẩu thế giới, tiếp theo là Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia, Trung Quốc và Argentina. Trong khi chờ đợi dữ liệu hàng năm cho năm 2024, số liệu xuất khẩu từ tháng 1 đến tháng 11 cho thấy doanh số tăng nhẹ (+0,90%) theo năm tại Ecuador, ở mức 1,12 triệu tấn. Việt Nam, Indonesia, Trung Quốc và Argentina cũng ghi nhận mức xuất khẩu cao hơn; ngược lại, xuất khẩu từ Ấn Độ giảm 6,69% theo năm, ở mức 670.000 tấn.
Nhập khẩu
Dữ liệu nhập khẩu tôm năm 2024 của hầu hết các thị trường vẫn chưa được công bố. Tuy nhiên, các số liệu có sẵn về Trung Quốc và Hoa Kỳ cho thấy xu hướng nhập khẩu tiêu cực so với năm 2023. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu hàng năm của Trung Quốc vẫn ở mức trên một triệu tấn vào năm 2024, giảm 6,54% hoặc 71.000 tấn so với năm trước. Lượng nhập khẩu của Hoa Kỳ giảm xuống còn 763.414 tấn (-3,17% hoặc thấp hơn 25.000 tấn so với cùng kỳ năm trước) là do nhu cầu tiêu dùng ảm đạm đã góp phần làm tăng lượng hàng tồn kho trong nước. Trong khi đó, lượng nhập khẩu tăng ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Malaysia và Đặc khu hành chính Hồng Kông, chủ yếu để tiêu dùng trong nước. Lượng nhập khẩu trong tháng 1–10 năm 2024 tại các thị trường hàng đầu của Liên minh châu Âu (Tây Ban Nha, Pháp và Vương quốc Hà Lan) và tại Vương quốc Anh và Bắc Ireland đã tăng so với cùng kỳ năm 2023.
Trung Quốc
Kỳ nghỉ Tuần lễ vàng kéo dài bảy ngày vào tháng 10 năm 2024 là thời điểm quan trọng để đánh giá nhu cầu trong nước đối với hải sản trong bối cảnh suy thoái kinh tế. Kể từ giữa năm 2024 đến nay, người tiêu dùng ở Trung Quốc dường như đã giảm chi tiêu cho các bữa ăn xa xỉ, ngoại trừ trong lễ mừng Tết Nguyên đán tháng 1–tháng 2 năm 2025 khi tôm vẫn là loại hải sản không thể thiếu trong các bữa tiệc đoàn tụ gia đình. Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng 0,4% vào tháng 1 năm 2025 so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, chi tiêu của hộ gia đình đã tăng lên, do chi tiêu theo mùa tăng lên từ lễ mừng Tết Nguyên đán như đã đề cập ở trên. Đồng thời, nguồn cung tôm trong nước đã tăng lên. Do đó, sau nhiều năm tăng trưởng ổn định, lượng nhập khẩu vào Trung Quốc đã suy yếu vào năm 2024. Trong toàn bộ năm 2024, lượng nhập khẩu giảm 6,65%, từ 1,0 triệu tấn so với 1,071 triệu tấn vào năm 2023. Trong số sáu nguồn hàng đầu, lượng nhập khẩu đã giảm từ tất cả các nguồn trừ Greenland (tôm đánh bắt ở biển) và Việt Nam (tôm sú và tôm thẻ nuôi).
Hoa Kỳ
Nhu cầu tiêu dùng đối với tôm ở Hoa Kỳ đã ảm đạm trong suốt năm 2024. Điều này góp phần làm tăng lượng hàng tồn kho trong nước và giảm lượng nhập khẩu. Trong tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, thị trường đã nhập khẩu 549.673 tấn tôm, giảm 4,5% so với cùng kỳ năm trước. Xu hướng nhập khẩu suy yếu vẫn tiếp diễn cho đến cuối năm. Như đã đề cập trước đó, khối lượng nhập khẩu năm 2024 giảm xuống còn 763.413 tấn, giảm 3,17% hoặc 25.000 tấn so với năm 2023. Ấn Độ, Ecuador và Indonesia là ba nhà cung cấp hàng đầu trong bảng xếp hạng nhưng nguồn cung giảm. Trong số 5 nguồn cung đứng đầu, lượng nhập khẩu đã giảm từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia và Thái Lan nhưng trái lại nguồn cung tăng từ Việt Nam.
Tỷ trọng tôm lột vỏ thô trong tổng lượng nhập khẩu đạt mức cao là 48% (337.790 tấn) với nguồn cung tăng 1,6%. Tỷ trọng tôm chế biến (HS 160521 & 160529) trong tổng lượng tôm nhập khẩu chiếm 23% ở mức 177.846 tấn. Một diễn biến quan trọng đã xảy ra vào ngày 1 tháng 2 năm 2025 khi Hoa Kỳ công bố thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm từ Canada, Mexico và Trung Quốc. Trong khi thuế quan đối với Canada và Mexico đã tạm dừng trong một tháng, phán quyết mới có hiệu lực vào ngày 4 tháng 2 đối với trường hợp của Trung Quốc, nơi thuế nhập khẩu đã tăng từ 25% lên 35%. Có thể dự kiến tác động đáng kể đến ngành thủy sản toàn cầu.
Loại trừ lệnh trừng phạt đối với tôm Ecuador
Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã kết luận rằng lệnh trừng phạt sẽ không được áp dụng đối với tôm Ecuador sau cuộc điều tra về cáo buộc bán phá giá được khởi xướng vào năm 2023. Tuy nhiên, về vấn đề chống trợ cấp, một số công ty hiện phải chịu mức thuế bổ sung từ 3,57–4,41%. Theo Bộ Sản xuất, Ngoại thương, Đầu tư và Thủy sản Ecuador, ngoài việc đảm bảo tính liên tục của hoạt động xuất khẩu tôm Ecuador sang thị trường Hoa Kỳ, quyết định của Bộ Thương mại còn nhấn mạnh sự hợp tác giữa khu vực công và tư trong việc bảo vệ lợi ích của ngành.
Liên minh Châu Âu
Kể từ khi kết thúc mùa nghỉ lễ hè, thị trường vẫn bình lặng, kể cả trong dịp Giáng sinh và Năm mới, vốn là thời điểm tiêu thụ cao theo truyền thống. Tính đến tháng 1 năm 2025, các thương nhân Liên minh Châu Âu đã nắm giữ đủ lượng hàng dự trữ vì lượng nhập khẩu trong tháng 1–tháng 10 năm 2024 tăng 2,6% so với cùng kỳ năm trước ở mức 695.473 tấn. Trong số những người mua hàng đầu, lượng nhập khẩu tăng nhẹ ở Tây Ban Nha, Vương quốc Hà Lan, Đức và Bồ Đào Nha, nhưng lại yếu đi ở Bỉ, Đan Mạch, Pháp và Ý.
Châu Á - Thái Bình Dương
Nhu cầu tiêu dùng đối với tôm vẫn mạnh ở Đông Nam Á và Đông Á, trải dài từ Nhật Bản đến Thái Lan, đặc biệt là trong lĩnh vực nhà hàng, khách sạn và dịch vụ ăn uống (HORECA). Xu hướng này bắt đầu vào tháng 12 năm 2024 và tiếp tục cho đến giữa tháng 2 để chào mừng Tết Nguyên đán từ ngày 29 tháng 1 đến ngày 15 tháng 2 năm 2025. Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan và Hồng Kông là những thị trường mục tiêu của các nhà xuất khẩu tôm toàn cầu. Nhật Bản vẫn là thị trường hấp dẫn đối với tôm có giá trị gia tăng. Trong chín tháng đầu năm 2024, lượng tôm nhập khẩu vào Nhật Bản tăng 8,33% lên 195.506 tấn, trong đó 28% hoặc 56.000 tấn bao gồm tôm chế biến có giá trị cao chủ yếu do Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam cung cấp. Trong thời gian lễ hội cuối năm, nhu cầu về tôm tăng trong ngành kinh doanh nhà hàng Nhật Bản; mùa tiêu thụ cao tiếp theo sẽ là kỳ nghỉ lễ hội mùa xuân vào tháng 4–tháng 5/2025.
Giá cả
Trong lễ hội Tết Nguyên đán, giá tôm tăng ở các thị trường bán lẻ và dịch vụ ăn uống Châu Á - Thái Bình Dương, nhưng ở mức hợp lý. Người tiêu dùng ở Trung Quốc và các thị trường Đông Á khác sẵn sàng trả thêm một chút cho loại hải sản ưa thích của họ để chào mừng thời điểm tốt lành này. Tôm đánh bắt ở biển cỡ lớn (tôm sú, tôm hoa và tôm chuối) và tôm nuôi cỡ vừa đến nhỏ (tôm sú đen và tôm thẻ chân trắng) có nhu cầu mạnh và giá cao (tăng 20–30%) trong ngành kinh doanh nhà hàng vào tháng 1 năm 2025, so với tháng 12 năm 2024.
Dự báo
Mùa tôm nuôi ở Châu Á bắt đầu từ cuối tháng 2. Sản lượng sẽ thấp ở Indonesia và miền Nam Thái Lan trong tháng 3 do thời gian lễ Ramadan. Hơn nữa, giá tôm tại trại vẫn chưa tăng lên mức mong muốn. Nhà sản xuất tôm nuôi hàng đầu, Ecuador, đã ghi nhận mức giảm trong tăng trưởng sản lượng trung bình hàng năm từ 14% xuống còn 3% vào năm 2024 do nhu cầu giảm, đặc biệt là ở Trung Quốc. Mặc dù sự phục hồi của thị trường này có thể có tác động tích cực, nhưng các yếu tố như gói kích thích gần đây của Trung Quốc và sự gia tăng tồn kho hải sản trong nước sẽ có tác động trong ngắn hạn. Nguồn cung từ Mexico, một nước xuất khẩu tôm lớn khác sang Hoa Kỳ, có thể bị ảnh hưởng bởi mức thuế nhập khẩu mới là 25%. Hoa Kỳ đã nhập khẩu 13.868 tấn tôm từ Mexico vào năm 2024.
Tại những khu vực khác của Mỹ Latinh, Brazil nổi lên như một đối thủ cạnh tranh tiềm tàng của Ecuador trong năm 2025, dựa trên mức độ tăng trưởng đáng kể 10% của ngành công nghiệp này vào năm 2024. Tại Nhật Bản, nhu cầu về tôm dự kiến sẽ tăng trong lễ hội mùa xuân (bắt đầu từ cuối tháng 3 đến tháng 5 năm 2025). Thị trường này cũng dự kiến sẽ nhận được nhiều nguồn cung có giá trị gia tăng hơn từ Trung Quốc do mức thuế nhập khẩu của Hoa Kỳ đối với sản phẩm của Trung Quốc tăng.
Ngọc Thúy (theo FAO)