Kinh tế Mỹ và chính sách thương mại có ý nghĩa rất lớn đối với ngành thủy sản và nuôi trồng thủy sản. Mặc dù áp lực lạm phát tại Mỹ đã giảm bớt so với mức đỉnh điểm năm 2022 và 2023, nhưng các số liệu gần đây cho thấy mức tăng trưởng giá tiêu dùng vẫn ở mức trên 3%, vẫn ở mức cao và trì hoãn việc cắt giảm lãi suất từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Những mức lãi suất cao hơn này tiếp tục gây áp lực lên tiêu dùng, với doanh số bán hải sản cho thấy sự trì trệ trong các kênh bán lẻ mặc dù bức tranh nguồn cung ổn định hơn. Có lẽ quan trọng hơn, kỳ vọng của người tiêu dùng về lạm phát phần lớn là tự ứng nghiệm, với sức mua trong tương lai dự kiến sẽ giảm dẫn đến hành vi chi tiêu thận trọng hơn, nhu cầu giảm và chuyển sang các lựa chọn thay thế có chi phí thấp hơn, càng củng cố thêm tình trạng trì trệ kinh tế trên thị trường hải sản quan trọng này.
Hơn nữa, sức mạnh của đồng USD, một phần do lãi suất cao hơn, đang ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của xuất khẩu hải sản vào thị trường Mỹ, làm tăng chi phí nhập khẩu và làm tăng lạm phát. Trong những tháng gần đây, chính sách thương mại của Mỹ đã chứng kiến sự thúc đẩy mới đối với thuế quan và các biện pháp bảo hộ. Các đề xuất thương mại của chính quyền bao gồm mức thuế chung 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu, cùng với các loại thuế cụ thể theo quốc gia và ngành có thể lên tới 60% đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Quốc gia này vẫn là một trong những nguồn cung cấp hải sản lớn nhất cho thị trường Mỹ, đặc biệt là cá trắng, tôm và các sản phẩm chế biến. Việc tăng thuế mạnh đối với hải sản Trung Quốc có thể thúc đẩy sự chuyển dịch sang các nhà cung cấp thay thế, bao gồm Ecuador, Ấn Độ và Việt Nam, đồng thời làm tăng chi phí cho các nhà nhập khẩu và người tiêu dùng Mỹ.
Triển vọng toàn cầu
Từ ngày 1 tháng 1 năm 2025, tại Trung Quốc, một loạt các điều chỉnh thuế nhập khẩu có hiệu lực đã tăng thuế nhập khẩu đối với các loài hải sản chính, bao gồm tôm, cá minh thái Alaska và bào ngư, thuế suất đã tăng từ 2% lên 5%. Động thái này là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm bảo vệ các nhà sản xuất trong nước trong khi quản lý chiến lược các mối quan hệ đối tác thương mại. Đáng chú ý, các hiệp định thương mại tự do của Trung Quốc với ASEAN, Ecuador và Peru đảm bảo rằng các nhà cung cấp từ các khu vực này tiếp tục được hưởng lợi từ quyền tiếp cận ưu đãi, cho phép họ duy trì hoặc mở rộng thị phần của mình với cái giá phải trả là các đối thủ cạnh tranh từ các quốc gia không có thỏa thuận tương tự.
Đối với chuỗi cung ứng hải sản toàn cầu, về cơ bản, dịch vụ hậu cần đã ổn định sau sự biến động của năm 2021–2022, mặc dù chi phí vận chuyển container vẫn cao hơn đáng kể so với mức trước đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, những gián đoạn gần đây làm nổi bật những lỗ hổng đang diễn ra. Các cuộc đình công của công nhân tại các cảng lớn của Mỹ vào cuối năm 2024 đã gây ra sự chậm trễ tạm thời trong các chuyến hàng, khiến một số nhà nhập khẩu phải định tuyến lại hàng hóa thông qua các điểm nhập cảnh thay thế. Nghiêm trọng hơn là các rủi ro về an ninh trên các tuyến đường vận chuyển toàn cầu, đặc biệt là ở Biển Đỏ, nơi các cuộc tấn công vào các tàu thương mại đã buộc phần lớn các chuyến vận chuyển thường sử dụng Kênh đào Suez phải tiếp tục định tuyến lại quanh Mũi Hảo Vọng, đồng thời làm tăng đáng kể thời gian vận chuyển và chi phí nhiên liệu.
Đối với các nhà xuất khẩu hải sản phụ thuộc vào lịch trình giao hàng có thể dự đoán trước, những gián đoạn này đã gây ra những thách thức đáng kể về hoạt động, cũng như chi phí tăng thêm. Trong thời gian tới, ngành thủy sản phải đối mặt với môi trường thương mại ngày càng phức tạp, được hình thành bởi các điều kiện kinh tế thay đổi; sở thích của người tiêu dùng cũng đang thay đổi; và những bất ổn về địa chính trị.
Cùng với đó, lạm phát vẫn là mối lo ngại dai dẳng; ở các thị trường phát triển, kỳ vọng của người tiêu dùng về lạm phát cao hơn có thể tự ứng nghiệm ở một mức độ lớn, trong khi ở các nước đang phát triển, nơi thu nhập hộ gia đình được phân bổ nhiều hơn cho các nhu cầu thiết yếu, giá cả tăng (đặc biệt là đối với hàng hóa nhập khẩu) đã và đang làm gia tăng căng thẳng tài chính, đặc biệt là đối với những người tiêu dùng có thu nhập thấp, những người dễ bị tổn thương nhất trước những biến động giá cả.
Các chính sách thương mại mới của Mỹ có thể tạo ra những rủi ro lớn cho các nhà sản xuất, chế biến, xuất khẩu... Trước mắt, việc tăng thuế quan đối với hàng nhập khẩu đang làm tăng thêm sự bất ổn đối với các nhà xuất khẩu thủy sản vào quốc gia này.
Ngọc Thúy (theo FAO)