Thương mại cá ngừ thế giới đã phục hồi trong giai đoạn tháng 1 đến tháng 9 năm 2024 với mức tăng 20% về lượng nhập khẩu so với cùng kỳ năm trước, đạt 3 triệu tấn trị giá 11,86 tỷ USD. Sản lượng đánh bắt cá ngừ biến động và nhu cầu cải thiện đối với mặt hàng cá ngừ chế biến sẵn giúp thương mại cá ngừ toàn cầu duy trì hoạt động khá tích cực trong nửa cuối năm 2024. Lượng nhập khẩu nguyên liệu cá ngừ đông lạnh và thăn cá ngừ hấp chín-đông lạnh tăng lên tại các thị trường Châu Á và Châu Âu. Trong hoạt động thương mại, cá ngừ không đóng hộp có giá trị cao hơn, nhu cầu của người tiêu dùng đã chuyển sang phi lê cá ngừ đông lạnh.
Nguồn cung toàn cầu
Lượng đánh bắt cá ngừ trên toàn thế giới không hề ổn định trong nửa cuối năm 2024. Lượng đánh bắt cá ngừ vằn không cải thiện nhiều ở Tây và Trung Thái Bình Dương sau khi mùa đánh bắt FAD bắt đầu vào tháng 10. Ở Đông Thái Bình Dương, lệnh “veda” (lệnh cấm) 72 ngày của IATTC có hiệu lực đến ngày 19 tháng 1 năm 2025. Chỉ có 23% đội tàu đánh cá hoạt động trong thời gian đóng cửa do sự kết hợp của lệnh veda và kỳ nghỉ cuối năm. Các tàu đánh bắt cá được báo cáo có sản lượng đánh bắt vừa phải. Giá nguyên liệu thô ổn định tại Manta, Ecuador, vì các tàu vận tải từ Tây và Trung Thái Bình Dương gửi hàng tiếp tế để bổ sung cho các chuyến cập cảng tại địa phương. Hầu hết các tàu ở Ấn Độ Dương đã tiếp tục đánh bắt và sản lượng đánh bắt ở mức vừa phải. Nhu cầu về nguyên liệu thô vẫn chưa được cải thiện, khiến giá cá ngừ vằn vẫn ở mức thấp trong khi giá cá ngừ vây vàng ổn định. Có rất ít biến động sản phẩm trên thị trường châu Âu trong kỳ nghỉ cuối năm.
Đầu tháng 1, hạn ngạch miễn thuế năm 2025 đối với nhập khẩu thăn cá ngừ từ các nước thứ ba đã cạn kiệt rất nhanh. Tính đến tháng 1 năm 2025, mức đánh bắt chung ở Đại Tây Dương ở mức vừa phải nhưng có tỷ lệ cao các loài cá ngừ vằn cỡ nhỏ và không phải cá ngừ, không phù hợp để đóng hộp. Do đó, nguyên liệu thô cho các nhà đóng hộp cá ngừ đang thiếu hụt và giá cả đang tăng đối với cả cá ngừ vằn và cá ngừ vây vàng.
Thương mại và thị trường
Được hỗ trợ bởi nhu cầu tăng từ người tiêu dùng cuối cùng, lượng nhập khẩu nguyên liệu thô toàn cầu đã tăng lên để sản xuất thăn cá ngừ hấp chín và các sản phẩm ăn liền. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, thương mại cá ngừ thế giới (tươi, đông lạnh và đóng hộp) ước tính đạt 3,07 triệu tấn với giá trị 11,86 tỷ USD, tăng lần lượt 20% và 1,28% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu cá ngừ tươi là 80.765 tấn với giá trị 656,96 triệu USD (so với 772,59 triệu USD cùng kỳ năm trước); nhập khẩu cá ngừ đông lạnh thô tăng 32% lên 1,68 triệu tấn với giá trị 4,72 tỷ USD; trong khi nhập khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp chiếm 38% trong tổng thương mại cá ngừ, đạt 1,17 triệu tấn (+8,58%) trị giá 6,5 tỷ USD. Trong thương mại cá ngừ không đóng hộp có giá trị cao hơn, nhập khẩu cá ngừ tươi tiếp tục suy yếu. Mặt khác, thăn cá ngừ đông lạnh sâu, phi lê và các sản phẩm sơ chế (chưa hấp chín) chứng kiến nhu cầu và nhập khẩu tăng lên ở các thị trường lớn và thông thường do Nhật Bản, Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ dẫn đầu.
Nguyên liệu thô (để đóng hộp và các mục đích sử dụng khác)
Hoạt động giao dịch cá ngừ đông lạnh nguyên con trên toàn thế giới đã tăng lên trong nửa cuối năm 2024 khi các nhà đóng gói ở châu Âu và Đông Nam Á tìm kiếm thêm nguyên liệu thô để chế biến thành thăn cá đã hấp chín và các sản phẩm ăn liền. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, ước tính lượng nhập khẩu cá ngừ đông lạnh nguyên con trên thế giới là 1,68 triệu tấn, cao hơn 30,47% so với cùng kỳ năm trước. Thái Lan chiếm 40,50% trong tổng số này với nguồn cung tăng 34% so với cùng kỳ năm trước.
Việt Nam, Trung Quốc và Philippines nhập khẩu nhiều cá ngừ đông lạnh hơn để sản xuất mặt hàng thăn cá ngừ hấp chín-đông lạnh phục vụ cho hoạt động tái xuất. Do chi phí lao động tăng, các nhà đóng hộp cá ngừ ở Thái Lan đang chuyển từ cá sống sang thăn cá hấp chín-đông lạnh. Theo đó, lượng nhập khẩu này đã tăng 30% so với cùng kỳ năm trước, đạt 58.240 tấn trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024.
Việt Nam, Trung Quốc và Indonesia là 03 nhà cung cấp hàng đầu. Trong khi đó, các nhà đóng hộp cá ngừ ở châu Âu, nhóm người dùng thăn cá ngừ hấp chín lớn nhất, đã nhập khẩu 148.495 tấn sản phẩm này trong giai đoạn được đánh giá, cao hơn 7,24% so với cùng kỳ năm trước. Tây Ban Nha là nước nhập khẩu hàng đầu, tiếp theo là Pháp, Ý và Bồ Đào Nha.
Cá ngừ tươi/đông lạnh (không đóng hộp)
Nhìn chung, nhu cầu toàn cầu đối với cá ngừ không đóng hộp có giá trị cao vẫn ổn định trong năm 2024, nhưng doanh số bán cá ngừ tươi giảm và nhu cầu về thăn/phi lê cá ngừ đông lạnh sâu, bít tết, thanh saku, khối và các nhóm sản phẩm tương tự tăng. Nhập khẩu cá ngừ tươi giảm ở châu Âu, Bắc Mỹ và cả ở châu Á (Trung Quốc, Nhật Bản và Thái Lan) trong tháng 1–tháng 9 năm 2024 nhưng tăng đối với thăn/phi lê cá ngừ đông lạnh sâu và các sản phẩm sơ chế (chưa hấp chín) tại Nhật Bản, Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ.
Nhật Bản
Theo INFOFISH Trade News, Chợ cá Toyosu đã tổ chức phiên đấu giá cá ngừ đầu tiên của năm 2025 với 275 kg cá ngừ vây xanh đánh bắt tại địa phương, được bán với giá 207 triệu Yên (1,3 triệu USD). Đây là mức giá cao thứ hai trong thập kỷ qua. Lễ kỷ niệm Tết Dương lịch tiếp tục cho đến tuần đầu tiên của tháng 1 năm 2025 tại Nhật Bản, với doanh số bán hàng tốt trong ngành kinh doanh nhà hàng. Sau đó, hoạt động giao dịch chậm lại; xu hướng này sẽ tiếp tục cho đến mùa tiêu thụ cao điểm vào tháng 3–tháng 5, đánh dấu lễ hội mùa xuân và lễ kỷ niệm Tuần lễ vàng. Mặc dù lượng nhập khẩu cá ngừ tươi và đông lạnh đạt chuẩn sashimi trong tháng 1–tháng 9 năm 2024 giảm so với cùng kỳ năm trước, nhưng ngành kinh doanh khách sạn, nhà hàng và dịch vụ ăn uống (HORECA) của Nhật Bản được báo cáo là đã chuẩn bị tốt cho mùa tiêu thụ sắp tới do lượng nhập khẩu lớn cá ngừ phi lê đông lạnh tăng 36,11% so với cùng kỳ năm trước.
Hoa Kỳ
Trong chín tháng đầu năm 2024, nhu cầu của người tiêu dùng đối với cá ngừ đóng hộp và các loại cá ngừ chế biến khác tại thị trường Hoa Kỳ dường như đã đạt đến mức bão hòa, trong khi nhu cầu đối với nhóm cá ngừ không đóng hộp (cả sashimi và không phải sashimi) vẫn đang tăng. Quý 2 năm 2024 chứng kiến một số phục hồi trên thị trường phi lê đông lạnh; tuy nhiên, nhu cầu đối với cá ngừ tươi chỉ giới hạn ở ngành kinh doanh nhà hàng. Nhập khẩu nhóm cá ngừ tươi và đông lạnh không đóng hộp có giá trị cao trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024 đạt 51.326 tấn, trị giá 639 triệu USD, tăng 7,3% so với cùng kỳ năm trước. Nhóm sản phẩm phi lê cá ngừ đông lạnh chịu trách nhiệm cho sự phát triển tích cực này, với lượng nhập khẩu tăng 17,3% (30.811 tấn; 348,70 triệu USD) so với cùng kỳ năm trước. Các nhà cung cấp hàng đầu là Indonesia, Philippines, Thái Lan, Đài Loan và Việt Nam.
Châu Âu
Nhu cầu tại Liên minh Châu Âu đối với cá ngừ tươi/ướp lạnh và thăn/phi lê cá ngừ đông lạnh là tốt trong ngành nhà hàng và dịch vụ ăn uống trong những tháng nghỉ lễ hè. Tổng lượng nhập khẩu các sản phẩm này là 62.117 tấn trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2024, trong đó Pháp, Ý, Malta, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha là những nước nhập khẩu cá ngừ tươi hàng đầu. Lượng nhập khẩu cá ngừ đông lạnh (nguyên con và đã chế biến) là 129.572 tấn; những sản phẩm này thường được dùng để chế biến lại thành các nhóm sản phẩm đóng hộp và các nhóm sản phẩm tương tự (HS 160414). Tại các thị trường châu Âu khác, phi lê cá ngừ đông lạnh là nhóm sản phẩm phổ biến nhất. Lượng nhập khẩu của chúng giảm tại Liên bang Nga ở mức 3.208 tấn (-27%) nhưng tăng tại Na Uy, Thụy Sĩ, Vương quốc Anh và Bắc Ireland và Ukraine.
Trung Quốc
Trước đây, vào năm 2020, lượng cá ngừ tươi nhập khẩu (chủ yếu là cá ngừ vây xanh) từ Nhật Bản vào thị trường Trung Quốc là 474 tấn, tăng lên 1.137 tấn vào năm 2022. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu này đã dừng lại vào tháng 8 năm 2023 do lệnh cấm của Trung Quốc đối với hải sản Nhật Bản liên quan đến việc xả nước đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi vào Thái Bình Dương. Điều này dẫn đến việc tăng nguồn cung từ Úc, Indonesia và Tây Ban Nha vào thị trường Trung Quốc.
Năm 2024, lượng nhập khẩu cá ngừ tươi và đông lạnh giá trị cao đạt 2.616 tấn. Các nhà hàng Nhật Bản tại Trung Quốc (ước tính đạt 78.760 năm 2023) là những người sử dụng chính cá ngừ sashimi tại quốc gia này. Trong lễ hội Tết Nguyên đán vào tháng 1-tháng 2 năm 2025, nhu cầu về cá ngừ sashimi tăng đáng kể trên khắp Trung Quốc, mặc dù sự cạnh tranh với cá hồi vẫn mạnh mẽ trong ngành sushi và sashimi.
Ngọc Thúy (theo FAO)