Tháng 8/2025, hầu hết các mặt hàng thủy sản đều phải chịu mức thuế tăng, tổng cộng từ 15 đến 25%. Lấy tôm (mặt hàng thủy sản nhập khẩu có giá trị nhất của Mỹ) làm ví dụ, đến cuối tháng 8/2025, sản phẩm từ các nhà cung cấp chính phải chịu mức thuế 50% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, 20% đối với Việt Nam, 19% đối với Indonesia và 15% đối với Ecuador. Do các nhà nhập khẩu đã đặt mua hàng trước khi áp dụng mức thuế này, lượng tôm nhập khẩu vào Mỹ từ tháng 1 đến tháng 6 đạt 414.500 tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, tôm nguyên liệu đông lạnh bóc vỏ sơ chế chiếm gần một nửa tổng lượng nhập khẩu.
Thương mại cá thịt trắng trên toàn thế giới đã cân bằng trở lại. Trong quý đầu tiên của năm 2025, nhập khẩu cá tra đông lạnh toàn cầu đạt khoảng 180.000 tấn, trong đó Việt Nam cung cấp 93% tổng sản lượng toàn cầu. Lượng mua giảm mạnh ở Trung Quốc (giảm 26,2%) và giảm nhẹ ở Mỹ (giảm 6,2%), trong khi Liên minh Châu Âu tăng khối lượng nhập khẩu 13% lên 19.309 tấn, dẫn đầu là Vương quốc Hà Lan (để tái xuất).
Nguồn cung các loài cá nổi nhỏ tương đối đầy đủ. Xuất khẩu cá thu đông lạnh toàn cầu đã tăng trong quý đầu tiên của năm, với sự đóng góp mạnh mẽ từ Chile, Trung Quốc và Na Uy. Xuất khẩu tháng 1 của Na Uy đáng chú ý cả về khối lượng và giá trị. Đầu năm 2025, giá cá thu nguyên con đông lạnh của Na Uy đạt mức cao kỷ lục. Các thị trường châu Á, gồm có Hàn Quốc và Việt Nam, đã tiêu thụ một phần đáng kể mặt hàng này.
Việt Nam vươn lên vị trí nhà cung cấp bạch tuộc hàng đầu. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2025, nhập khẩu bạch tuộc của Nhật Bản đạt 7.831 tấn, tăng 23% so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp bạch tuộc hàng đầu cho Nhật Bản, báo cáo mức tăng 1% lên 2.201 tấn. Nhập khẩu từ Việt Nam và Maroc có mức tăng trưởng đáng kể so với cùng kỳ năm trước: nhập khẩu từ Việt Nam tăng 23% (đạt 1.994 tấn); nhập khẩu từ Maroc tăng mạnh 374% (đạt 1.223 tấn).
Tại Hàn Quốc, nhập khẩu bạch tuộc đạt 15.187 tấn, tăng nhẹ 0,42% so với cùng kỳ năm trước. Việt Nam vượt qua Trung Quốc trở thành nhà cung cấp hàng đầu cho thị trường Hàn Quốc, với 6.563 tấn, tăng 4,13% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 6.485 tấn và Thái Lan 1.058 tấn, lần lượt giảm 0,93% và 3,56%.
6 tháng đầu năm 2025, giá bạch tuộc tại thị trường Nhật Bản vẫn tăng đều đặn; tháng 6 năm 2025, giá đã tăng 8,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhật Bản chủ yếu nhập khẩu bạch tuộc từ Mauritania, Maroc và Trung Quốc. Gần đây, Việt Nam đã nổi lên là một nước xuất khẩu mạnh mặt hàng bạch tuộc tại khu vực châu Á.
Hoạt động thương mại tôm hùm diễn ra mạnh mẽ, che giấu những biến động tiềm ẩn do bối cảnh kinh tế, chính trị phức tạp, thay đổi dòng chảy thương mại thế giới, cạnh tranh gay gắt giữa các nhà cung cấp thủy sản cho thị trường Trung Quốc rộng lớn, thuế quan tăng tại thị trường Mỹ có hiệu lực từ quý II năm 2025, sở thích của người tiêu dùng thay đổi dựa trên tiêu chí giá cả…
Canada, nước xuất khẩu tôm hùm lớn nhất thế giới, đang phải đối mặt với những thách thức mới, bao gồm cả việc Trung Quốc áp thuế. Để ứng phó, ngành công nghiệp tôm hùm của Canada đã chú trọng hơn đến việc đa dạng hóa thị trường, gia tăng giá trị sản phẩm. Các nhà xuất khẩu Úc, mặc dù đã thở phào nhẹ nhõm khi giao thương với Trung Quốc được nối lại (sau 4 năm) cũng đang thực hiện đa dạng hóa thị trường, gia tăng giá trị sản phẩm để giảm thiểu tác động của các lệnh cấm có thể xảy ra trong tương lai. Trong khi đó, xuất khẩu của Việt Nam tăng vọt trong Quý 1 năm 2025.
Từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2025, nhập khẩu tôm hùm toàn cầu đạt 37.050 tấn, với các thị trường hàng đầu là Trung Quốc (+63% so với Quý 1 năm 2024) và Mỹ (+1,8%). Xuất khẩu tôm hùm toàn cầu đạt 32.910 tấn, với nhà cung cấp chính là Canada. Việt Nam đã vươn lên từ vị trí nước xuất khẩu lớn thứ tư trong quý 1 năm 2023, lên vị trí thứ hai trong quý 1 năm 2025.
Trong quý đầu tiên của năm, tổng lượng tôm hùm nhập khẩu từ Canada của Trung Quốc đạt 5.860 tấn, so với 6.440 tấn cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh mức thuế 32% đối với nguồn cung từ Canada, một lý do quan trọng khác dẫn đến sự sụt giảm nhập khẩu là nguồn cung tôm hùm từ các nước Châu Á - Thái Bình Dương (chủ yếu là Việt Nam, Úc và New Zealand) tăng nhờ có giá thấp hơn, sự hỗ trợ từ các hiệp định thương mại cũng như lợi thế về địa lý. Đối với Úc, xuất khẩu tôm hùm đá (chủ yếu là tôm hùm tươi sống) đã tăng vọt 1.500% từ 180 tấn trong quý 1 năm 2024 lên 2.850 tấn trong quý 1 năm 2025 sau khi Trung Quốc dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu tôm hùm từ quốc gia này.
Nhập khẩu tôm hùm từ Việt Nam của Trung Quốc tăng mạnh, gần gấp 8 lần từ 840 tấn trong quý 1 năm 2024 lên 6.660 tấn trong quý 1 năm 2025. Bốn tháng đầu năm 2025, xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam đạt 335 triệu USD. Các nhà phân tích thương mại cho rằng, Việt Nam đang tái xuất tôm hùm Canada sang thị trường Trung Quốc để tránh mức thuế quan cao mà nước này áp dụng đối với hàng nhập khẩu trực tiếp từ Canada. Việt Nam được hưởng lợi từ các hiệp định thương mại như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại Việt Nam - Trung Quốc.
Các đối thủ cạnh tranh tiềm năng của tôm hùm đá từ Úc và New Zealand chính là tôm hùm bông (spiny lobster) được đánh bắt tự nhiên ở vùng biển Caribe (chủ yếu là từ Brazil và Cuba) và Florida (Mỹ), Việt Nam và một số nước châu Á khác. Mặc dù sản lượng từ Úc và New Zealand vẫn ổn định nhờ các biện pháp quản lý tốt nhưng các nhà xuất khẩu nhận thức rõ rằng họ vẫn dễ bị tổn thương trước các cú sốc thương mại, chẳng hạn như lệnh cấm nhập khẩu thủy sản Úc của Chính phủ Trung Quốc (mới được dỡ bỏ gần đây). Điều dễ hiểu là các công ty lớn trong ngành thủy sản tại Úc và New Zealand đang tích cực tìm kiếm các cơ hội xuất khẩu mới ngoài Trung Quốc và khai thác thêm cơ hội cho dòng sản phẩm tôm hùm chế biến.
FAO dự đoán năm 2025, nguồn cung tôm hùm thế giới sẽ tương đối ổn định, trong khi nhu cầu từ thị trường hàng đầu Trung Quốc vẫn mạnh. Việc Trung Quốc dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu tôm hùm Úc đã dẫn đến việc nhập khẩu hơn 4.000 tấn tôm hùm sống/tươi vào thị trường này trong nửa đầu năm 2025.
Tuy nhiên, việc định hình lại các mô hình thương mại quốc tế sẽ tiếp tục gây ra sự bất ổn do thuế quan, ưu đãi trong các hiệp định thương mại và sự thay đổi của các liên minh địa chính trị. Năm 2025, Canada - nhà xuất khẩu tôm hùm hàng đầu thế giới, dự kiến sẽ mất thêm thị phần tại thị trường Trung Quốc do các nguồn cung tăng mạnh từ Úc, Việt Nam và các nước Châu Á - Thái Bình Dương khác. Xu hướng này thể hiện rõ qua sự sụt giảm (-32,92% xuống còn 9.253 tấn) tôm hùm xuất khẩu từ Canada sang Trung Quốc trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2025.
Quý 1 năm 2025, tổng kim ngạch nhập khẩu cá hồi của châu Á - Thái Bình Dương đạt 157.556 tấn, giảm 8,2% so với cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm này chủ yếu do khối lượng nhập khẩu cá hồi đông lạnh giảm 23,2%, trong khi cá hồi tươi nguyên con ghi nhận mức tăng trưởng mạnh. Trung Quốc vẫn là nước nhập khẩu cá hồi tươi nguyên con hàng đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với khối lượng tăng hơn 33%, vượt mốc 30.000 tấn. Các thị trường nhập khẩu đáng chú ý khác gồm có Hàn Quốc, Thái Lan và Đài Loan. Nhập khẩu cá hồi tươi cũng tăng đáng kể ở Ấn Độ, nhờ việc thủy sản của Na Uy được hưởng mức thuế quan bằng 0.
Nhật Bản vẫn là thị trường thống trị đối với cá hồi đông lạnh, mặc dù khối lượng nhập khẩu giảm gần 16% so với quý 1 năm 2024. Việt Nam đứng thứ hai, ghi nhận mức tăng trưởng vừa phải về nhập khẩu cá hồi đông lạnh, tiếp theo là Trung Quốc và các nước nhập khẩu khác trong khu vực.
Nhu cầu cá thu và cá trích của châu Á ngày càng tăng. Quý đầu tiên của năm 2025, các nước xuất khẩu cá nổi nhỏ đông lạnh hàng đầu thế giới là: Na Uy, Chile, Vương quốc Hà Lan, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, Liên bang Nga. Mặc dù một số thị trường quan trọng nằm ở châu Phi và châu Âu, nhưng các lô hàng lớn nhất lại được chuyển đến châu Á (Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam đứng đầu, Hàn Quốc đang tăng nhanh chóng).
Trong khi đó, nhu cầu cá mòi và cá thu đóng hộp tiếp tục tăng đều đặn, một phần để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực. Quý 1 năm 2025, xuất khẩu cá mòi đông lạnh toàn cầu đã tăng lên 135.449 tấn, so với 111.468 tấn cùng kỳ năm ngoái. Các nước xuất khẩu hàng đầu là Thái Lan, Việt Nam, Hàn Quốc, Trung Quốc và Indonesia.
Tại Peru, sản lượng cá cơm tăng được khai thác ở cả khu vực Bắc Trung Bộ và Nam Bộ cho thấy một năm bội thu nữa cho sản xuất bột cá và dầu cá toàn cầu.
Trong quý đầu tiên của năm 2025, xuất khẩu cá thu đông lạnh toàn cầu tăng, phản ánh sản lượng đánh bắt tăng. Trong số 10 nguồn cung hàng đầu, Chile dẫn đầu, tiếp theo là Trung Quốc, Na Uy, Vương quốc Hà Lan, Hàn Quốc và Vương quốc Anh. Xuất khẩu đều tăng từ tất cả các nước, ngoại trừ Vương quốc Hà Lan và Vương quốc Anh. Cá thu đông lạnh Chile chủ yếu được xuất khẩu sang châu Phi (Côte d’Ivoire, Nigeria, Cameroon, Burkina Faso và Ghana), trong khi đối với Trung Quốc, các thị trường hàng đầu là Ghana, Indonesia, Thái Lan, Philippines, Côte d’Ivoire và Việt Nam. Na Uy tiếp tục tập trung vào Hàn Quốc, Việt Nam, Trung Quốc, Mỹ, Thái Lan và Ukraine.
Na Uy đã xuất khẩu 53.520 tấn cá thu Đại Tây Dương ra thị trường toàn cầu, tăng 16% về khối lượng so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng xuất khẩu hàng tháng lớn nhất so với cùng kỳ năm trước cả về khối lượng và giá trị được ghi nhận vào tháng 1/2025, với 24.402 tấn (+46%) trị giá 737 triệu NOK (73,16 triệu USD; +93%). Sự gia tăng giá trị lớn này là do giá cá thu đông lạnh nguyên con đạt mức cao kỷ lục là 30 NOK (khoảng 2,98 USD)/kg vào tháng 1 năm 2025. Các thị trường chính là Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam.
Xuất khẩu thủy sản Việt Nam tiếp tục đà tăng trưởng. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 8/2025, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vẫn tiếp tục tăng trưởng, nhờ đó 8 tháng đầu năm kim ngạch xuất khẩu vẫn tăng 17% so với cùng kỳ năm trước, đạt 7,3 tỷ USD. Năm thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam là: Nhật Bản 724 triệu USD (+18%), Mỹ 476 triệu USD (+11%), Trung Quốc & Hongkong 362 triệu USD (+33%), Hàn Quốc 313 triệu USD (+7%), EU 273 triệu USD (+6%).
Trừ cá ngừ, các nhóm sản phẩm khác đều tăng trưởng khả quan: Xuất khẩu cá ngừ đạt 633 triệu USD, giảm 2% so với 8 tháng năm 2024. Xuất khẩu cá ngừ sang thị trường lớn nhất là Mỹ giảm 4%. Kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam tháng 8/2025 vẫn tiếp tục tăng trưởng, với 200 triệu USD, tăng 5% so với tháng 8/2024. Lũy kế xuất khẩu cá tra 8 tháng đầu năm sang các thị trường đạt hơn 1,4 tỷ USD, tăng trưởng dương 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó nhiều thị trường trọng điểm tiếp tục đón tin tích cực. Tháng 8/2025, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 479 triệu USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 8 tháng, kim ngạch đạt 2,97 tỷ USD, tăng 23%, ghi nhận đà tăng trưởng ổn định từ đầu năm 2025.
Ngọc Thúy - FICen