Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ghẹ Việt Nam đạt gần 58 triệu USD, tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ năm trước. Dù mức tăng khiêm tốn, nhưng tín hiệu tích cực đến từ các thị trường mới như EU và khối CPTPP cho thấy dư địa mở rộng đáng kể cho sản phẩm ghẹ chế biến của Việt Nam.
Mỹ vẫn là thị trường chủ lực nhưng đà tăng chậm lại. Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ghẹ sang Mỹ đạt hơn 46 triệu USD, chiếm gần 81% tổng kim ngạch, tăng 5% so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, so với tốc độ tăng trưởng hai con số của năm trước, mức tăng này cho thấy đà tiêu thụ tại thị trường Mỹ đang chậm lại do giá cao, chi phí logistics tăng và nguồn cung dồi dào từ Indonesia và Philippines. Dù vậy, Mỹ vẫn tiếp tục là thị trường then chốt, đặc biệt cho các sản phẩm thịt ghẹ hấp chín và ghẹ đóng hộp, vốn được người tiêu dùng ưa chuộng trong phân khúc nhà hàng – bán lẻ.
EU và CPTPP nổi lên là điểm sáng mới. Điểm đáng chú ý trong bức tranh xuất khẩu ghẹ 2025 là sự phục hồi mạnh mẽ tại thị trường EU và CPTPP. xuất khẩu sang EU đạt hơn 2 triệu USD, tăng 161% so với cùng kỳ năm trước; riêng Pháp tăng hơn gấp đôi (208%), trở thành thị trường nhập khẩu ghẹ lớn thứ nhất của Việt Nam trong khối này. Xuất khẩu sang khối các nước tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cũng ghi nhận mức tăng 28%. xuất khẩu sang các thị trường như Anh, Australia đều có tín hiệu tích cực. Đặc biệt, Úc tăng mạnh 280% trong tháng 9/2025, phản ánh nhu cầu cao đối với sản phẩm ghẹ chế biến tiện lợi và sản phẩm đông lạnh chất lượng cao.
Thị trường châu Á biến động mạnh. Trái với xu hướng tăng ở châu Âu, xuất khẩu ghẹ sang Trung Quốc và Hồng Kông giảm sâu, lần lượt -55% và -7% trong 9 tháng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sức mua yếu và các quy định kiểm dịch nghiêm ngặt hơn sau khi thị trường nội địa Trung Quốc có nguồn cung dồi dào từ đánh bắt nội địa. Hàn Quốc cũng ghi nhận giảm 17%, phản ánh nhu cầu ăn kiêng và thay thế bằng sản phẩm nội địa hoặc thủy sản giá rẻ hơn.
Về xu hướng thị trường ghẹ thế giới, năm 2025, thị trường cua-ghẹ toàn cầu chứng kiến giá duy trì ở mức cao, do nguồn cung đánh bắt tự nhiên hạn chế, chi phí logistics tăng, trong khi nhu cầu tại Mỹ, Nhật và Trung Quốc vẫn lớn. Các sản phẩm cua tuyết, cua huỳnh đế và ghẹ xanh – loại mà Việt Nam đang xuất khẩu chủ yếu – đều có xu hướng giữ giá hoặc tăng nhẹ trong quý IV/2025. Các nhà nhập khẩu chú trọng hơn đến truy xuất nguồn gốc, chứng nhận bền vững và chế biến sâu – xu hướng mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang chuyển dịch để đáp ứng.
Với nền tảng phục hồi ổn định, xuất khẩu ghẹ Việt Nam những tháng cuối 2025 dự kiến duy trì đà tăng nhẹ, nhờ nhu cầu cao mùa lễ hội tại Mỹ và châu Âu. Năm 2026, dự báo tăng trưởng có thể đạt 3–5%, nếu doanh nghiệp tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm và thị trường. Tuy nhiên, những thay đổi về mặt chính sách thương mại của Mỹ có thể khiến cho các lô hàng xuất khẩu sang thị trường này bị kìm hãm, doanh số xuất khẩu không ổn định. Các doanh nghiệp Việt Nam cần mở rộng sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư vào sản phẩm chế biến sâu (thịt ghẹ đóng gói, ghẹ đóng hộp, surimi từ ghẹ); Đẩy mạnh chứng nhận bền vững (MSC, FIP) để mở rộng xuất khẩu vào EU, Nhật (đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ).
Khai thác ghẹ là nghề đem lại giá trị xuất khẩu lớn, chỉ sau cá ngừ
Theo VASEP, nghề khai thác ghẹ Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn bảo vệ động vật biển theo MMPA. Trong số các nghề khai thác thủy hải sản từ tự nhiên, khai thác ghẹ là một trong những nghề có giá trị xuất khẩu lớn của Việt Nam, chỉ sau nghề khai thác cá ngừ, hiện đang thu hút khoảng 20.000 ngư dân. Việc Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) đánh giá nghề khai thác ghẹ của Việt Nam (mã số 2988) bị từ chối kết quả so sánh tương đương với MMPA là chưa chính xác. Nghề khai thác ghẹ Việt Nam có đầy đủ điều kiện cần và đủ để xem xét công nhận tương đương với nghề cá của Mỹ.
Tại Việt Nam, mặc dù ngành ghẹ (bao gồm ghẹ đỏ và ghẹ xanh) còn tương đối nhỏ so với nhiều ngành thủy sản khác, nhưng giá trị từ xuất khẩu ghẹ lại là ngành có doanh thu lớn trong số các sản phẩm hải sản đánh bắt tự nhiên, mang về trung bình hơn 81 triệu USD mỗi năm và con số này đang ngày càng tăng. Ghẹ đỏ được khai thác ở nhiều nơi, nhưng ghẹ xanh chỉ có thể khai thác chủ yếu ở tỉnh An Giang với sản lượng khai thác hàng năm dao động trong khoảng 6.000-8.000 tấn/năm. Sản lượng ghẹ xanh ngoài việc đáp ứng nhu cầu thực phẩm nội địa thì còn được chế biến, xuất khẩu chủ yếu sang thị trường Mỹ.
Chương trình Cải thiện (FIP) Nghề khai thác Ghẹ xanh Kiên Giang (nay là tỉnh An Giang) do Uỷ ban nhân dân tỉnh Kiên Giang trước đây và Câu lạc bộ ghẹ thuộc Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) thực hiện. Đơn vị phối hợp với WWF Việt Nam và đơn vị tư vấn gồm Viện Nghiên cứu Hải sản (RIMF) và Viện Hải dương học Nha Trang (IO). Câu lạc bộ ghẹ VASEP gồm các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu ghẹ vào thị trường Mỹ. Đây là thị trường nhập khẩu có yêu cần khắt khe đối với sản phẩm nhập vào, trong đó, nguồn nguyên liệu cần chứng minh được khai thác từ nghề cá bền vững. Tiêu chuẩn để đánh giá nghề cá bền vững là chứng nhận MSC của Hội đồng Quản lý Biển (Marine Stewardship Council).
Năm 2009, Câu lạc bộ (CLB) ghẹ VASEP xúc tiến việc đánh giá nghề khai thác ghẹ xanh theo tiêu chuẩn MSC nhằm giảm thiểu các rào cản thương mại đối với ghẹ xanh xuất khẩu sang Mỹ. CLB ghẹ VASEP đã thuê chuyên gia tư vấn độc lập từ Poseidon Ltd của Australia để đánh giá nghề ghẹ theo tiêu chuẩn MSC. Trong giai đoạn 2009 – 2011, nghề khai thác ghẹ Kiên Giang được đánh giá sơ bộ theo chuẩn MSC, kết quả ban đầu cho thấy thiếu dữ liệu về nguồn lợi, quản lý và sinh thái. Vì vậy, UBND tỉnh đã cùng với CLB ghẹ VASEP phối hợp với WWF Việt Nam và các viện nghiên cứu thực hiện Chương trình Cải thiện (FIP) Nghề khai thác Ghẹ xanh, hướng tới đạt tiêu chuẩn chuẩn MSC trong vòng 05 năm.
Năm 2012, bản Kế hoạch hành động FIP ghẹ xanh đã được xây dựng với các hoạt động cụ thể, được thống nhất với các bên liên quan. Biên bản ghi nhớ về việc thực hiện FIP ghẹ xanh đã được ký 04 bên, giữa UBND tỉnh, CLB ghẹ VASEP, WWF Việt Nam và Viện Nghiên cứu Hải sản. Chương trình FIP ghẹ xanh bắt đầu được thực hiện từ tháng 11/2012, do WWF Việt Nam làm đầu mối, điều phối chung các hoạt động của dự án. Toàn bộ các hoạt động của FIP và các kết quả đạt được theo định kỳ sẽ được cập nhật và theo dõi trên trang web https://fisheryprogress.org/. Những thay đổi trong kế hoạch hoạt động hàng năm ở năm tiếp theo được điều chỉnh dựa trên kết quả đã đạt được của năm trước đó.
 |
Giai đoạn 2017-2019, do tác động của môi trường khiến cho sản lượng ghẹ giảm mạnh (năm 2018 chỉ còn 2.072 tấn, giảm 73% so với 2013) nên FIP đã tạm dừng từ 2020. Năm 2023, VASEP phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Hải sản xúc tiến khôi phục lại Chương trình FIP cho ghẹ xanh để hỗ trợ giảm thiểu các rào cản thương mại cho xuất khẩu sản phẩm ghẹ xanh vào Mỹ. Với sự nỗ lực của VASEP và các đơn vị tư vấn, hỗ trợ, Chương trình FIP cho ghẹ xanh đã hoạt động trở lại từ năm 2024, chính thức hiển thị trạng thái hoạt động trên website https://fisheryprogress.org/ từ tháng 9/2024.
Tháng 9/2025, Chương trình Cải thiện (FIP) Nghề khai thác Ghẹ xanh Việt Nam được nâng từ mức C lên mức A. Đây là mức đạt tiến độ tốt, thực hiện đúng kế hoạch, minh bạch có nhiều hoạt động cải thiện nguồn lợi và quản lý.
Công tác quản lý nghề khai thác ghẹ xanh trong những năm qua được thực hiện dựa trên bộ chỉ số đánh giá nghề cá theo chuẩn MSC của Hội đồng quản lý biển. Nghề khai thác ghẹ xanh có sự thay đổi từ nghề cá thiếu thông tin phục vụ công tác quản lý đã có sự cải thiện đáng kể từ khi thực hiện FIP. Đây là một trong những nghề cá đi đầu trong công tác quản lý dựa trên các quy chuẩn về thông tin theo MSC ở Việt Nam.
Ngày 26/8/2025, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã gửi công thư tới Cục Thuỷ sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam) từ chối công nhận tương đương đối với 12 nghề cá của Việt Nam, trong đó có nghề khai thác ghẹ/cua bơi (mã số 2988), gồm các loại ngư cụ: lưới rê và lưới cuốn (không xác định), lưới kéo đơn và/hoặc lưới kéo đôi (tầng đáy), lưới bẫy/lưới cố định (tầng đáy). Như vậy, với việc từ chối công nhận tương đương của Mỹ đối với 12 nghề cá của Việt Nam, trong đó có nghề ghẹ, việc xuất khẩu ghẹ xanh sang thị trường Mỹ sẽ bị ảnh hưởng từ 01/01/2026.
Tuy nhiên, khi xem xét các đối tượng khai thác không chủ ý của nghề ghẹ: Kết quả phân tích nhật ký khai thác ghẹ xanh và dữ liệu quan sát viên trên tàu khai thác không ghi nhận thông tin về thú biển tương tác với ngư cụ khai thác. Nghề khai thác ghẹ xanh trong nhiều năm qua đã và đang thực hiện Chương trình Cải thiện nghề cá (FIP) theo tiêu chuẩn MSC. Các giải pháp bảo vệ nguồn lợi, giảm thiểu khai thác không chủ ý đối với các loài khai thác không chủ ý được đề cập trong kế hoạch quản lý của FIP. Thông tin về dự án có thể truy xuất trực tuyến qua website https://fisheryprogress.org/. Do đó, nghề khai thác ghẹ xanh Kiên Giang có đầy đủ điều kiện cần và đủ để xem xét công nhận tương đương với nghề cá của Mỹ.
Bảo vệ uy tín, hình ảnh của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế
Ngày 14/10/2025, đoàn công tác của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã có buổi làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang nhằm trao đổi, phối hợp trong việc chứng minh tính bền vững của nghề khai thác ghẹ xanh góp phần tháo gỡ rào cản theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA) của Mỹ.
Tại buổi làm việc, hai bên đã trao đổi về việc tiếp tục Chương trình Cải thiện (FIP) Nghề khai thác Ghẹ xanh, thống nhất nghiên cứu và có thoả thuận hợp tác về các hoạt động duy trì FIP nghề khai thác ghẹ xanh, giúp ngành ghẹ phát triển bền vững. Đồng thời, hai bên sẽ phối hợp nhằm chứng minh tính bền vững của nghề khai thác ghẹ – cơ sở quan trọng để Việt Nam kiến nghị phía Mỹ xem xét lại việc từ chối công nhận tương đương theo quy định của MMPA.
Kết quả từ Chương trình Cải thiện Nghề khai thác Ghẹ xanh đã được hệ thống FisheryProgress công nhận đạt cấp độ A vào tháng 9/2025 cho thấy nghề khai thác ghẹ xanh – ghẹ đỏ tại Việt Nam không gây tương tác với các loài thú biển, đồng thời không gây tác động đáng kể đến các loài thủy sinh có nguy cơ bị tuyệt chủng, bị đe doạ và cần được bảo vệ (ETP).
Trong thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang sẽ phối hợp chặt chẽ với VASEP và các đơn vị liên quan để triển khai các hoạt động tiếp theo, đặc biệt là công tác thu thập số liệu, chứng minh tính bền vững của nghề khai thác ghẹ. Việc tháo gỡ rào cản MMPA không chỉ có ý nghĩa với ngành ghẹ mà còn là uy tín của toàn ngành thủy sản Việt Nam, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng chục nghìn ngư dân ven biển và người lao động trong chuỗi cung ứng.
Về phía VASEP, sẽ chuẩn bị hồ sơ thuyết minh gửi tới NOAA. Hoạt động này là một phần trong chuỗi nỗ lực của VASEP cùng các đối tác trong và ngoài nước nhằm duy trì xuất khẩu ghẹ Việt Nam sang thị trường Mỹ, bảo đảm phát triển ngành khai thác hải sản bền vững và có trách nhiệm.
Ngọc Thúy – FICen