Thị trường thế giới
Mới đây, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố áp mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ, bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/8/2025. Theo đó, ngành tôm Ấn Độ sẽ chịu ảnh hưởng lớn từ chính sách mới này. Năm 2024, Ấn Độ đã xuất khẩu khoảng 304.000 tấn tôm sang Hoa Kỳ, trị giá 2,38 tỷ USD, tăng 14% về lượng và tăng 13% về giá trị so với năm 2023. Ngoài các mức thuế chống bán phá giá (AD) và thuế chống trợ cấp (CVD) hiện hành, Ấn Độ sẽ phải đối mặt với mức thuế chung của Hoa Kỳ lên tới 33,26% (bao gồm AD 2,49% và CVD 5,77%).
So với Ê-cu-a-đo, nước xuất khẩu tôm lớn thứ hai sang Hoa Kỳ, Ấn Độ đang ở thế bất lợi rõ rệt. Ê-cu-a-đo hiện chỉ chịu tổng thuế 13,78% (bao gồm CVD 3,78%) và chưa bị áp thêm thuế mới từ Hoa Kỳ. Trong khi đó, In-đô-nê-xi-a đang chịu tổng mức thuế là 22,9% (AD 3,9% và thuế đối ứng 19%).
Mức thuế mới của Hoa Kỳ áp dụng chung cho các nhà xuất khẩu không có thuế riêng biệt, tuy nhiên vẫn có ngoại lệ với một số công ty cụ thể. Trong số đó, Devi Sea Foods Limited chịu mức thuế 5,87%, còn Sandhya Aqua Exports là 5,63%.
Tại Trung Quốc, trong tuần 21–27/7/2025, giá cá rô phi tại các vùng nuôi trọng điểm như Quảng Đông, Hải Nam và Quảng Tây tiếp tục giảm mạnh (thậm chí, giá cá tại Quảng Đông xuống mức thấp chưa từng có). Giá cá bán vào thị trường nội địa còn thấp hơn khoảng 0,40 NDT/kg so với bán cho nhà máy chế biến do chi phí tuân thủ tiêu chuẩn xuất khẩu (như xử lý nước thải và đăng ký doanh nghiệp).
Nhu cầu yếu từ thị trường Hoa Kỳ, khách hàng lớn nhất của cá rô phi Trung Quốc, đang khiến tình hình thêm khó khăn. Các nhà máy chế biến tại Hải Nam và Quảng Đông vẫn chưa nhận được đơn hàng mới nào từ Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ bãi bỏ nhiều tiêu chuẩn thực phẩm
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vừa công bố kế hoạch hủy bỏ hoặc đề nghị bãi bỏ 52 tiêu chuẩn thực phẩm từ lâu đã cũ hoặc không còn cần thiết so với yêu cầu hiện nay.
Tiêu chuẩn nhận dạng (SOI) mô tả chi tiết những gì một sản phẩm thực phẩm phải chứa và những gì là tùy chọn – ví dụ như tỷ lệ thành phần hoặc thành phần – cũng như phương pháp sản xuất hoặc công thức bắt buộc. Các SOI tồn tại để đảm bảo quy trình sản xuất thực phẩm phù hợp với mong đợi của người tiêu dùng – nhưng một số tiêu chuẩn này đã trở nên không cần thiết trong những năm qua, do thị trường thu hẹp hoặc các quy định về sức khỏe đang thay đổi.
Trong nỗ lực hiện đại hóa khuôn khổ quản lý thực phẩm quốc gia, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đã đưa ra một quyết định mang tính lịch sử, đề xuất bãi bỏ 52 tiêu chuẩn trong số hơn 250 tiêu chuẩn nhận diện sản phẩm thực phẩm mà cơ quan này đánh giá là đã lỗi thời và không cần thiết, qua đó, giảm bớt thủ tục rườm rà cho các nhà sản xuất thực phẩm. Đánh giá này là một phần trong chiến lược của Bộ Y tế Hoa Kỳ nhằm tăng cường hiệu quả và giảm chi phí.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ giải thích rằng nhiều tiêu chuẩn trong số này đã có từ trước khi các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng hiện đại ra đời (chẳng hạn như các yêu cầu về an toàn thành phần, ghi nhãn thành phần, đóng gói thực phẩm, quy trình sản xuất thực phẩm an toàn và thông tin/tuyên bố về dinh dưỡng). Việc loại bỏ các tiêu chuẩn cũ sẽ giúp các doanh nghiệp sản xuất giảm bớt các thủ tục tiêu chuẩn rườm rà, cập nhật các quy định phù hợp với thực tiễn sản xuất và khoa học hiện đại.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ cũng đệ trình đề xuất bãi bỏ các tiêu chuẩn đối với 23 loại sản phẩm thực phẩm khác (trong đó có các sản phẩm cá và hải sản).
Sáng kiến này của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ là một phần của nỗ lực liên bang rộng lớn hơn nhằm giảm gánh nặng quy định và tăng cường minh bạch, phù hợp với Lệnh hành pháp 14192 của Tổng thống Trump “Giải phóng thịnh vượng thông qua bãi bỏ quy định”.
Cùng với việc loại bỏ các tiêu chuẩn lỗi thời, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ cũng đang triển khai cải cách quy tắc GRAS (Generally Recognized As Safe) - “Được công nhận là an toàn chung”. Từ năm 2025, các công ty sẽ không còn được tự công bố tình trạng GRAS một cách kín đáo. Thay vào đó, họ phải thông báo cho Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ trước khi đưa các thành phần mới vào sản phẩm thực phẩm, đệ trình dữ liệu an toàn để Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ xem xét và công khai thông tin về các quyết định GRAS. Điều này nhằm tăng cường sự tin cậy giữa người tiêu dùng, nhà sản xuất và cơ quan quản lý, đồng thời cải thiện khả năng hiển thị về những gì được thêm vào chuỗi cung ứng thực phẩm.
Đối với người tiêu dùng, những thay đổi này hứa hẹn mang lại sự minh bạch lớn hơn về các thành phần được thêm vào thực phẩm, nâng cao an toàn thực phẩm và cải thiện niềm tin. Đối với ngành công nghiệp, việc giảm bớt các quy định lỗi thời có thể giảm gánh nặng pháp lý, mặc dù họ cần rà soát lại các quyết định GRAS hiện có để đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn mới.
Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 6 tháng đầu năm 2025
Theo thống kế từ số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam quý II/2025 đạt 622,5 nghìn tấn, trị giá 2,8 tỷ USD, tăng 20,7% về lượng và tăng 21,2% về trị giá so với quý I/2025, tăng 6,6% về lượng và tăng 13,3% về trị giá so với quý II/2024.
Trong quý II/2025, xuất khẩu một số mặt hàng thủy sản tăng trưởng mạnh so với quý I/2025 và quý II/2024 như: tôm các loại, mực các loại; trong khi xuất khẩu các mặt hàng khác tăng giảm chưa đồng đều.
Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 1,13 triệu tấn, trị giá 5,11 tỷ USD, tăng 7,5% về lượng và tăng 15,9% về trị giá so với 6 tháng đầu năm 2024. Trong đó, đóng góp nhiều nhất vào mức tăng trưởng này là tôm các loại – mặt hàng lớn nhất tính theo trị giá, tăng tới 71,3% về lượng và tăng 40,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024, chiếm 28,6% về lượng và 44,7% về trị giá trong tổng xuất khẩu thủy sản 6 tháng đầu năm 2025. Cùng với đó, xuất khẩu các mặt hàng mực, cua, ốc, sò các loại cũng đóng góp nhiều vào kết quả xuất khẩu trong 6 tháng đầu năm 2025.
Nhu cầu tiêu dùng thủy sản sẽ tiếp tục phục hồi ở nhiều thị trường, đặc biệt ở các thị trường lớn. Do đó, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cần tập trung vào các sản phẩm chế biến, giá trị gia tăng cao sẽ giúp nâng cao giá trị xuất khẩu và giảm sự phụ thuộc vào các sản phẩm thô. Bên cạnh đó, tận dụng các lợi thế từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA và CPTPP tiếp tục tạo lợi thế cạnh tranh cho thủy sản Việt Nam tại các thị trường như EU và Nhật Bản...
Trong những tháng đầu năm 2025, nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại nhiều thị trường lớn nhìn chung đều tăng như Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc, Anh… Thị phần thủy sản của Việt Nam trong tổng trị giá nhập khẩu của các thị trường lớn đang duy trì ở mức tương đối cao.
Theo số liệu từ Eurostat, EU nhập khẩu thủy sản từ ngoại khối trong 5 tháng đầu năm 2025 đạt 14,57 tỷ USD, tăng 8,15% so với cùng kỳ năm 2024. Thị phần thủy sản của Việt Nam trong tổng trị giá nhập khẩu từ ngoại khối của EU chiếm 3,18% trong 5 tháng đầu năm 2025.
Theo số liệu thống kê từ NMFS (Hoa Kỳ), trong 5 tháng đầu năm 2025, thị trường Hoa Kỳ nhập khẩu thủy sản từ thế giới đạt trên 11,43 tỷ USD, tăng 11,97% so với cùng kỳ năm 2024. Thị phần thủy sản của Việt Nam trong tổng trị giá nhập khẩu của Hoa Kỳ chiếm 6,17% trong 5 tháng đầu năm 2025.
Theo số liệu từ Cơ quan Hải quan Trung Quốc, trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc nhập khẩu thủy sản từ thế giới đạt 9,26 tỷ USD, tăng 7,56% so với cùng kỳ năm 2024. Thị phần thủy sản của Việt Nam trong tổng trị giá nhập khẩu của Trung Quốc chiếm 8,51% trong 6 tháng đầu năm 2025...
Nhập khẩu thủy sản của các thị trường vẫn có xu hướng tăng, do đó thị phần thủy sản của Việt Nam sẽ có cơ hội gia tăng hơn nữa trong thời gian tới.
Ngọc Thúy (theo moit.gov.vn)