Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), ngành thủy sản Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi theo hướng gia tăng giá trị. Sản phẩm surimi – một dạng thịt cá xay được xử lý và tinh chế – đang dần khẳng định vai trò quan trọng trong chiến lược xuất khẩu. Với nguồn nguyên liệu phong phú, tay nghề chế biến ngày càng nâng cao, surimi đang trở thành điểm sáng trong xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn khó khăn như hiện nay.
Xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam trong tháng 5/2025 đã đạt mức cao nhất kể từ đầu năm, đạt gần 31 triệu USD, tăng 33% so với cùng kỳ. Con số này góp phần nâng kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm này trong 5 tháng đầu năm lên hơn 140 triệu USD, tăng 32% so với cùng kỳ, cao nhất trong 3 năm qua.
Xuất khẩu chả cá và surimi sang các thị trường trong điểm như Hàn Quốc, Thái Lan, Trung Quốc và Nhật Bản đều ghi nhận sự tăng trưởng cao, trên 30% so với cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng đang gia tăng xuất khẩu sang các thị trường khác như EU, Indonesia, Phlippines, Nga… Điều này cho thấy trong bối cảnh cạnh tranh gia tăng, các doanh nghiệp đang nỗ lực khai phá các thị trường ngách.
Theo các doanh nghiệp, hiện tại nhu cầu surimi đang tăng mạnh trên toàn cầu, từ châu Á đến châu Âu và Bắc Mỹ, do đó Việt Nam có nhiều cơ hội gia tăng xuất khẩu sản phẩm này. Tuy nhiên, sản phẩm này vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như: Giá nguyên liệu đầu vào có xu hướng tăng do nguồn cá nguyên liệu ngày càng khan hiếm, ảnh hưởng đến giá thành và sức cạnh tranh. Cùng với đó, các rào cản kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe, nhất là trong kiểm soát dư lượng hóa chất, chất bảo quản và điều kiện an toàn thực phẩm. Ngoài ra, chi phí logistics và sự cạnh tranh khốc liệt từ các quốc gia trong khu vực cũng tạo áp lực không nhỏ.
Để duy trì đà tăng trưởng, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cần tập trung ổn định nguồn nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng tốt các tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, khai thác các thị trường ngách và tăng cường phát triển sản phẩm giá trị gia tăng. Sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng trong tháo gỡ thủ tục và xúc tiến thương mại cũng là yếu tố then chốt.
Mở rộng thị trường ngách - Khai thác các thị trường phi truyền thống
Theo VASEP, kim ngạch xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 tăng 28,7% so với cùng kỳ năm 2024 phản ánh sự phục hồi nhu cầu tại nhiều thị trường lớn, đặc biệt là châu Á và các nước CPTPP. Đồng thời, chiến lược mở rộng thị trường ngách và khai thác các thị trường phi truyền thống của doanh nghiệp Việt Nam đang phát huy hiệu quả.
Thị trường châu Á tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt; Trong đó, Hàn Quốc vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất với kim ngạch 42 triệu USD, tăng 26% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, trong tháng 6, kim ngạch sang thị trường này giảm nhẹ so với tháng 5, cho thấy một giai đoạn điều chỉnh nhu cầu sau quý I và II sôi động. Thái Lan đạt 39 triệu USD, tăng 28% so, tiếp tục đóng vai trò là trung tâm tái chế và tái xuất surimi trong khu vực ASEAN. Trung Quốc & Hồng Kông ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất trong nhóm thị trường chủ lực, đạt 22 triệu USD, tăng tới 49%. Đây là kết quả của việc Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu nguyên liệu chế biến nội địa trong khi nguồn cung trong nước gặp khó.
Khối CPTPP và Nhật Bản phục hồi ổn định. Cụ thể, xuất khẩu sang các nước thành viên CPTPP đạt gần 26 triệu USD, tăng 19%, nhờ sự phục hồi đơn hàng từ Nhật Bản (tăng 24%), Malaysia (tăng 6%), và Canada (tăng 21%). Đây là tín hiệu tích cực cho thấy các ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu sang các nước tham gia hiệp định CPTPP vẫn đang phát huy hiệu quả trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh cho hàng thuỷ sản Việt Nam.
Thị trường EU ghi nhận tăng trưởng mạnh nhưng không đồng đều. Tổng xuất khẩu sang EU đạt 13 triệu USD, tăng 3%, với đóng góp lớn từ Lithuania (11 triệu USD, tăng 45%). Một số thị trường nhỏ có tăng trưởng đột biến so với cùng kỳ, như Tây Ban Nha tăng 840% – tuy nhiên quy mô vẫn nhỏ (chưa đến 1 triệu USD), Bỉ tăng 156%. Trong khi đó, Pháp và Italy tuy vẫn giảm nhưng tốc độ giảm đang chậm lại.
Thị trường Mỹ giảm tốc. Kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt 6 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, riêng tháng 6 lại giảm mạnh 35,4% so với tháng trước đó. Mức sụt giảm này gióng lên hồi chuông cảnh báo về khả năng Mỹ đang điều chỉnh chính sách nhập khẩu hoặc chuyển hướng đơn hàng sang các nhà cung cấp khác, đặc biệt trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng và điều tra chống trợ cấp đang được mở rộng trong ngành thuỷ sản.
Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tập trung mở rộng xuất khẩu sang các thị trường ngách. Nhiều thị trường xuất khẩu chả cá và surimi nhỏ hoặc mới nổi của Việt Nam đang ghi nhận mức tăng trưởng ba chữ số, như UAE tăng 470%, Mauritius tăng 261%, New Zealand tăng 1.171%. Điều này cho thấy dư địa thị trường vẫn còn rất lớn nếu doanh nghiệp tập trung vào sản phẩm phù hợp với thị hiếu của từng thị trường. Tuy nhiên, quy mô các thị trường này vẫn còn nhỏ và chưa đủ bù đắp nếu xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ hay EU gặp trở ngại.
Dù tăng trưởng hiện tại tích cực, thị trường xuất khẩu chả cá và surimi Việt Nam trong nửa cuối năm sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức. Thứ nhất, cạnh tranh giá từ các đối thủ trong khu vực như Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc…Thứ hai, chi phí logistics và nguyên liệu đầu vào có xu hướng tăng từ quý III. Thứ ba, thay đổi thị hiếu tiêu dùng tại các nước phát triển, đặc biệt là giảm tiêu thụ sản phẩm chế biến sẵn đông lạnh tại Mỹ và châu Âu.
Nếu giữ được nhịp xuất khẩu hiện tại và linh hoạt trong điều chỉnh chiến lược, dự báo kim ngạch xuất khẩu chả cá & surimi cả năm 2025 sẽ tiếp tục tăng trưởng. Tuy nhiên, đây là kịch bản tích cực, phụ thuộc lớn vào diễn biến chính sách thương mại của các thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ.
Đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu surimi
Xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam đã xuất khẩu được sang 43 thị trường trên thế giới, trong đó có nhiều thị trường mới. Kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường đều tăng trưởng tốt. Kim ngạch xuất khẩu sang hầu hết các thị trường quan trọng như Hàn Quốc, Thái Lan, Trung Quốc và HK hay Nhật Bản đều tăng trưởng tốt. Bên cạnh đó, ngoài các thị trường truyền thống, các sản phẩm chả cá và surimi của Việt Nam đã tiếp cận được nhiều thị trường mới ngay từ những tháng đầu năm như Nga, Tây Ban Nha, Anh…
Năm 2024, tiêu thụ surimi của thị trường toàn cầu đạt 6,4 tỷ USD. Các chuyên gia đang dự báo con số này sẽ tăng lên hơn 10 tỷ USD vào năm 2033. Các thị trường Surimi ở các quốc gia trọng điểm đang cho thấy sự tăng trưởng và tiềm năng thành công trong tương lai.
Trung Quốc được dự đoán sẽ dẫn đầu thị trường surimi vào năm 2033, với giá trị thị trường là 1,8 tỷ USD. Mặt khác, mặc dù Mỹ cũng đã đóng góp vào sự tăng trưởng của thị trường surimi, nhưng dự đoán rằng Mỹ sẽ có giá trị thị trường surimi thấp hơn Trung Quốc vào năm 2033. Tuy nhiên, Mỹ vẫn sẽ đóng vai trò chính trên thị trường surimi do mức tiêu thụ hải sản surimi như cua giả hoặc thanh cua cao.
Giống như Mỹ, Ấn Độ cũng tham gia vào sự tăng trưởng của thị trường thông qua sản xuất hải sản surimi quy mô lớn. Điều này liên quan đến thị trường surimi ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương khác, nơi đã chiếm 63% thị phần vào năm 2024 và dự kiến sẽ tiếp tục giữ vị thế thống trị trong những năm tới. Tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, việc áp dụng surimi đã thu hút được sự chú ý do số lượng siêu thị và đại siêu thị ngày càng tăng.
Là một phần của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, các quốc gia như Nhật Bản, Indonesia, Malaysia và Thái Lan đã trở thành những nhân tố chủ chốt trên thị trường surimi toàn cầu, đóng góp tích cực vào việc tiêu thụ cũng như phát triển các sản phẩm surimi.
Nhìn chung, thị trường surimi toàn cầu đang ngày càng tăng. Tính linh hoạt và giá cả phải chăng của surimi đã đóng vai trò trong việc mở rộng thị trường, mang đến sự lựa chọn thuận tiện trên toàn cầu. Do đó, xuất khẩu nhóm sản phẩm này của Việt Nam có cơ hội để ngày càng tăng trưởng hơn. Tuy nhiên, cùng với cơ hội thường kèm theo nhiều thách thức.
Hiện tại sản lượng cá minh thái tại Nga và Mỹ đang tăng. Điều này dự kiến sẽ khiến cho cạnh tranh gia tăng tại các thị trường. Trong khi đó, các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít khó khăn như thiếu nguyên liệu sản xuất, đẩy giá nguyên liệu lên cao làm tăng giá thành sản phẩm, khiến cho các sản phẩm của Việt Nam khó cạnh tranh. Vì vậy, ngành surimi rất cần được trợ lực để tiếp tục tăng trưởng mạnh trong nửa cuối của năm 2025.
Ngọc Thúy - FICen