Kế hoạch này áp dụng cho các lô hàng cá ngừ có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, chuyển khẩu và quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam bằng tàu container và có hiệu lực từ ngày 29 tháng 5 năm 2025. Để thông báo rộng rãi đến các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp liên quan, Cục Thủy sản và Kiểm ngư đã phát hành Công văn số 502/TSKN-NVKN, yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ từ các bên nhằm triển khai hiệu quả kế hoạch này.
Kế hoạch được xây dựng dựa trên các cơ sở pháp lý quan trọng, bao gồm Nghị định số 37/2024/NĐ-CP ngày 04 tháng 4 năm 2024, sửa đổi và bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP, quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản. Những văn bản này không chỉ cung cấp khung pháp lý trong nước mà còn đảm bảo Việt Nam đáp ứng các nghĩa vụ quốc tế trong việc quản lý và bảo tồn nguồn lợi thủy sản.
Mục đích và yêu cầu của kế hoạch
Kế hoạch kiểm tra và kiểm soát cá ngừ vây ngực dài được tiến hành nhằm thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam trong việc tăng cường quản lý và bảo tồn nguồn lợi cá ngừ vây ngực dài ở khu vực Bắc Thái Bình Dương. Kế hoạch này phù hợp với các quy định của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), trong Bộ luật nghề cá có trách nhiệm, Kế hoạch hành động quốc tế về chống khai thác IUU, và Hiệp định Biện pháp quốc gia có cảng (PSMA) của FAO. Những quy định này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo nguồn gốc hợp pháp của thủy sản nhập khẩu và ngăn chặn các hoạt động khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).
Mục tiêu chính của kế hoạch là đảm bảo rằng tất cả các lô hàng cá ngừ vây ngực dài nhập khẩu hoặc quá cảnh qua Việt Nam đều có nguồn gốc rõ ràng, được khai thác và vận chuyển theo đúng quy định pháp luật. Điều này không chỉ giúp bảo vệ nguồn lợi thủy sản mà còn góp phần nâng cao uy tín của Việt Nam trên thị trường thủy sản quốc tế. Hơn nữa, kế hoạch này hỗ trợ các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành thủy sản Việt Nam, một ngành kinh tế mũi nhọn đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu của đất nước.
Kế hoạch kiểm tra và kiểm soát được triển khai thông qua một loạt các hoạt động cụ thể, đảm bảo tính minh bạch và chặt chẽ trong toàn bộ chuỗi cung ứng cá ngừ vây ngực dài. Tập trung vào các lô hàng cá ngừ vây ngực dài có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu vào Việt Nam, bao gồm các loại hàng hóa được phân loại theo mã HS cụ thể. Các mã hàng hóa bao gồm cá ngừ vây ngực dài nguyên con, philê cá ngừ vây ngực dài tươi, ướp lạnh hoặc đông lạnh. Tất cả các lô hàng này phải đi kèm văn bản chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác, do cơ quan có thẩm quyền của nước xuất khẩu cấp. Nếu thiếu các giấy tờ này, lô hàng sẽ được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo không vi phạm các quy định về khai thác IUU.
Cục Thủy sản và Kiểm ngư được giao nhiệm vụ chủ trì việc kiểm tra, phối hợp với Cục Chăn nuôi và Thú y, cùng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường. Các hoạt động kiểm tra được thực hiện thường xuyên, nhằm đảm bảo tính liên tục và hiệu quả trong việc giám sát các lô hàng nhập khẩu và quá cảnh.
Xử lý và thẩm định hồ sơ
Để đảm bảo tính minh bạch, các tổ chức và cá nhân nhập khẩu cá ngừ vây ngực dài phải nộp hồ sơ khai báo cho cơ quan có thẩm quyền của Bộ Nông nghiệp và Môi trường ít nhất 48 giờ trước khi lô hàng cập cảng. Hồ sơ này bao gồm thông tin chi tiết về lô hàng theo mẫu quy định, bản sao vận tải đơn, văn bản chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác, giấy phép khai thác của tàu khai thác, và giấy chứng nhận của thuyền trưởng (Captain’s Statement). Giấy chứng nhận của thuyền trưởng cần nêu rõ thông tin về tàu, ngư cụ, thời gian và khu vực khai thác, đồng thời xác nhận rằng hoạt động khai thác tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật và biện pháp quản lý, bảo tồn.
Hồ sơ có thể được nộp qua nhiều hình thức linh hoạt, bao gồm nộp trực tiếp, gửi qua bưu chính, hoặc sử dụng các kênh điện tử như dịch vụ công trực tuyến, email, fax, hoặc cơ chế một cửa quốc gia. Sự linh hoạt này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo tính chính xác và kịp thời trong quá trình xử lý hồ sơ.
Cục Thủy sản và Kiểm ngư chịu trách nhiệm tổng hợp và thẩm định hồ sơ khai báo, đảm bảo rằng các thông tin được cung cấp là hợp lệ và hợp pháp theo quy định tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP. Quá trình thẩm định bao gồm việc kiểm tra thông tin khai báo, đối chiếu với hạn mức đánh bắt, vùng đánh bắt và các loài được phép khai thác theo quy định của từng quốc gia. Nếu hồ sơ đạt yêu cầu, cơ quan có thẩm quyền sẽ ban hành thông báo trong vòng 48 giờ kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, đồng thời gửi thông báo đến Cơ quan Hải quan cửa khẩu để hoàn thiện thủ tục thông quan.
Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu vi phạm, chẳng hạn như lô hàng có nguồn gốc từ tàu nằm trong danh sách IUU hoặc thiếu giấy phép hợp lệ, cơ quan có thẩm quyền sẽ phối hợp với Hải quan để tiến hành kiểm tra thực tế hàng hóa trong container. Quá trình kiểm tra này được ghi nhận bằng biên bản theo mẫu quy định, và nếu cần, mẫu hàng sẽ được lấy để phân tích thành phần loài.
Nếu kết quả kiểm tra cho thấy lô hàng đáp ứng đầy đủ các yêu cầu, cơ quan có thẩm quyền sẽ thông báo cho chủ hàng và Hải quan để hoàn tất thủ tục thông quan. Ngược lại, nếu phát hiện vi phạm, chẳng hạn như lô hàng được khai thác bằng tàu nằm trong danh sách IUU, không có giấy phép hợp lệ, hoặc vi phạm các quy định về quản lý và bảo tồn, cơ quan có thẩm quyền sẽ thông báo cho chủ hàng và Hải quan để xử lý theo quy định pháp luật. Các biện pháp xử lý có thể bao gồm tịch thu, tiêu hủy hoặc yêu cầu tái xuất lô hàng, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.
Tổ chức thực hiện
Cục Thủy sản và Kiểm ngư đóng vai trò chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan như Cục Chăn nuôi và Thú y, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, cùng các cơ quan khác để triển khai kế hoạch. Các đơn vị này được yêu cầu định kỳ báo cáo kết quả thực hiện về Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong quá trình thực hiện, nếu phát sinh vướng mắc, các đơn vị cần kịp thời báo cáo để Bộ xem xét, điều chỉnh hoặc bổ sung các quy định cho phù hợp với thực tế.
Kế hoạch kiểm tra và kiểm soát cá ngừ vây ngực dài là một nỗ lực của Việt Nam nhằm chống khai thác IUU, đáp ứng các cam kết quốc tế và nâng cao vị thế của ngành thủy sản trên thị trường toàn cầu. Việc kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc thủy sản nhập khẩu không chỉ góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản mà còn hỗ trợ các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản hoạt động bền vững, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực loại bỏ “thẻ vàng” của Liên minh châu Âu đối với thủy sản, đồng thời củng cố vị trí là một trong những quốc gia xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới.
Hải Đăng