Ngay khi thủy sản Việt Nam bị rút Thẻ vàng thì kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang châu Âu đã bị chững lại. Chiếc “thẻ vàng” mà EC áp dụng với thủy sản Việt Nam đã kéo thị trường này từ vị trí là nhà tiêu thụ thủy sản số 1 năm 2017 xuống thứ 4 ngay trong 6 tháng đầu năm 2018. Hơn nữa, trong thời gian bị Thẻ vàng, 100% lô hàng hải sản xuất khẩu sang EU bị giữ lại để kiểm tra nguồn gốc khai thác, làm mất thời gian và chi phí cho doanh nghiệp xuất khẩu... Điều này cho thấy việc cấp bách thực hiện các biện pháp chống khai thác hải sản IUU để EC sớm gỡ bỏ Thẻ vàng cho hải sản Việt Nam ngoài ý nghĩa về việc bảo vệ uy tín quốc gia, bảo vệ một ngành kinh tế quan trọng, còn có ý nghĩa thiết thực đối với đời sống của cộng đồng người dân các địa phương gắn với nghề cá.
Từ nay đến tháng 10/2024 là “thời điểm vàng” để Việt Nam gỡ cảnh báo Thẻ vàng đối với ngành thủy sản. Theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ NN và PTNT, Đoàn kiểm tra của EC sẽ lựa chọn ngẫu nhiên tỉnh, thành phố có biển để làm việc. Nam Định là một trong 28 tỉnh, thành phố có biển với cộng đồng đông đảo người dân ở 3 huyện ven biển và các vùng lân cận liên quan đến ngành kinh tế thủy sản. Vì vậy, tỉnh Nam Định phải nỗ lực khắc phục triệt để những tồn tại, hạn chế để cùng cả nước chung tay tháo gỡ cảnh báo Thẻ vàng IUU.
Quyết liệt thực hiện các giải pháp đồng bộ để khắc phục tồn tại
Với mục tiêu cùng ngư dân tháo gỡ cảnh báo Thẻ vàng, giành lại Thẻ xanh, tỉnh Nam Định đang tập trung thực hiện quyết liệt, đồng bộ các biện pháp cùng với cả nước quyết tâm chống khai thác IUU để vượt qua đợt thanh tra lần thứ 5 của Ủy ban châu Âu (EC). Trong đó, trọng tâm là quản lý tốt đội tàu, giám sát triệt để sản lượng hải sản qua cảng cá, duy trì hoạt động thiết bị giám sát hành trình (VMS) và không để tàu cá “3 không” ra khơi…
Nhận diện rõ những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực thi nhiệm vụ chống khai thác IUU, bám sát tinh thần chỉ đạo tại Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản”; Ban TVTU đã ban hành Chương trình hành động số 48-CTr/TU ngày 7/6/2024 về việc thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW; UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 91/KH-UBND ngày 25/6/2024 về thực hiện Chương trình hành động số 48-CTr/TU của Ban TVTU.
Có thể thấy, Chương trình hành động của Ban TVTU và Kế hoạch của UBND tỉnh Nam Định được xem là giải pháp căn cơ, toàn diện, huy động sự vào cuộc quyết liệt, chủ động của cả hệ thống chính trị để thực hiện nhiệm vụ cấp bách trước mắt là tháo gỡ cảnh báo Thẻ vàng, đồng thời tạo cơ sở, nền tảng cho phát triển lâu dài, bền vững ngành thủy sản.
Bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, những ngày qua, cùng với 27 tỉnh, thành phố có biển trên cả nước, cả hệ thống chính trị, các lực lượng chức năng của tỉnh Nam Định, các địa phương đang tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp vì mục tiêu giành lại Thẻ xanh cho ngành thủy sản Việt Nam.
Tại Cảng cá Ninh Cơ (Hải Hậu), cơ sở được Bộ NN và PTNT công bố mở cảng, hàng trăm tàu cá đang chờ cập bến sau chuyến ra khơi. Qua trao đổi, ngư dân cho biết, ngư dân ở các địa phương vốn theo nghề biển là sinh kế gắn với điều kiện tự nhiên từ xa xưa; nghề tự phát nên luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro về thiên tai, sản lượng hải sản khai thác bấp bênh, nguy cơ khai thác sai vùng biển, ngư trường quy định vẫn hiện hữu.
Ngư dân Hải Triều nói riêng và nhiều xã, thị trấn ven biển của huyện Hải Hậu nói chung chủ yếu sống bằng nghề biển và nhờ biển. Trước đây, tàu thuyền khai thác tự do dẫn đến nguồn lợi thủy sản đánh bắt giảm mạnh, nhiều tàu không đủ chi phí chi trả nhân công, mua nguyên liệu. Một số chủ tàu biết là không thể vươn khơi nhưng vẫn bất chấp nguy hiểm, đánh liều đi xa hơn để tìm kiếm nguồn hải sản, gia tăng thu nhập. Tình trạng khai thác theo kinh nghiệm, thói quen, không theo quy định tại các vùng biển không chỉ dẫn đến nguy cơ cạn kiệt nguồn lợi thủy sản mà còn là một trong những nguyên nhân dẫn đến vi phạm Luật Thủy sản 2017 và quy định về chống khai thác IUU. Mặt khác, do nhận thức của nhiều chủ tàu, thuyền trưởng, tình trạng không ghi nhật ký khai thác theo quy định tiếp tục diễn ra…
 |
Trước tình trạng trên, hàng năm công tác tuyên truyền, hướng dẫn ngư dân hoạt động nghề cá đúng quy định vẫn được tỉnh Nam Định quan tâm chỉ đạo ngành chức năng thực hiện. Đặc biệt từ hơn 2 tháng nay, Sở NN và PTNT chủ trì, phối hợp với UBND các huyện và các cơ quan liên quan tổ chức 3 lớp tập huấn với 630 ngư dân và cán bộ làm công tác phòng, chống khai thác IUU của các địa phương ven biển. Nội dung tập huấn là tuyên truyền về Luật Thủy sản 2017; các văn bản hướng dẫn thi hành Luật, trong đó có Nghị định số 38/2024/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản; pháp luật của một số nước có đường biên giới trên biển tiếp giáp với Việt Nam và các quy định xử lý đối với ngư dân, tàu cá nước ngoài vi phạm; một số nội dung chủ yếu của Luật Biển Việt Nam, Luật Biên phòng Việt Nam...
Cũng tại các lớp tập huấn, các chủ tàu, thuyền trưởng ký cam kết với cơ quan chức năng về việc không vi phạm khai thác IUU, không vi phạm vùng biển nước ngoài. Bên cạnh đó, Chi cục Thủy sản (Sở NN và PTNT) còn cấp phát 630 bộ tài liệu cho đại biểu tham gia tập huấn, mỗi bộ gồm: Sổ tay đi biển cho ngư dân, tờ rơi hướng dẫn phân vùng khai thác thuỷ sản, tờ gấp tuyên truyền chống khai thác IUU. Một số quy định và hướng dẫn người dân nộp nhật ký, báo cáo khai thác thuỷ sản, giấy phép khai thác vùng lộng, ven bờ và ban hành tiêu chí đặc thù của địa phương; hạn ngạch giấy phép vùng khơi được giao...
Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh Nam Định, các lực lượng chức năng gồm: Chi cục Thủy sản, Thanh tra Sở NN và PTNT phối hợp với Phòng Phòng chống ma tuý và tội phạm, Phòng An ninh kinh tế (Công an tỉnh); các đồn, trạm kiểm soát biên phòng (Bộ đội Biên phòng tỉnh); Văn phòng IUU; Phòng NN và PTNT các huyện Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Giao Thủy thành lập các tổ liên ngành phối hợp với địa phương “gõ từng tàu” để tuyên truyền, giáo dục nhằm tạo sự chuyển biến về nhận thức trong ngư dân, quyết tâm sớm khắc phục các khuyến nghị của EC để gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” đối với thủy sản Việt Nam.
Ngư dân đồng thuận cao với việc siết chặt quản lý
Tại khu vực các cảng cá, bến neo đậu tàu, thuyền, nhiều ngư dân cho biết đã nhận thức nghiêm túc về chống khai thác IUU và đồng thuận cao với việc siết chặt quản lý hoạt động khai thác hải sản của cơ quan chức năng. Cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng tỉnh Nam Định đã chủ động bám sát địa bàn, đến với từng tàu để “nói cho dân nghe, dân hiểu, vận động nhân dân thực hiện đúng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ môi trường và chống khai thác IUU”.
Hải đội 2 (Bộ đội Biên phòng tỉnh) cho biết đã tổ chức lực lượng tuyên truyền giúp ngư dân hiểu được lợi ích của việc chống khai thác IUU, thực hiện khai thác hải sản đúng quy định của pháp luật Việt Nam và quốc tế, bảo đảm hiệu quả, bền vững, góp phần giữ vững chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Phân công cán bộ, chiến sĩ phụ trách địa bàn “đến từng nhà, rà từng tàu”, trước hết là kiểm tra mức độ an toàn của tàu thuyền, tình trạng thiết bị thông tin liên lạc, thiết bị VMS, ngư lưới cụ và nhân thân của ngư dân trước khi xuất và cập cảng, cương quyết xử lý những chủ tàu, thuyền trưởng cố tình vi phạm các quy định về chống khai thác IUU.
 |
Chống khai thác IUU đã trở thành vấn đề bức thiết, không chỉ của riêng ngành hay địa phương nào mà là của cả hệ thống chính trị. Ban Chỉ đạo IUU-67 tỉnh Nam Định đã chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương thực hiện đồng bộ, quyết liệt hơn công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá trên biển và tại các cảng cá, ngăn chặn, xử lý kịp thời, có hiệu quả tàu cá vi phạm hoặc có dấu hiệu vi phạm khai thác IUU. Yêu cầu các lực lượng Bộ đội Biên phòng, Công an, Thanh tra, Thủy sản… tăng cường kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý các vi phạm về khai thác thủy sản trên vùng biển của tỉnh; tổ chức xác minh, xử lý ngay các trường hợp tàu cá mất kết nối trên 10 ngày, không duy trì tín hiệu thiết bị VMS khi tàu hoạt động trên biển; thường xuyên đưa tàu neo đậu, bố trí lực lượng chốt chặn 24/24h tại các cửa sông ra biển để ngăn chặn, phát hiện các lỗi vi phạm về khai thác IUU.
Ban Quản lý cảng cá, Văn phòng đại diện Thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá tổ chức kiểm soát chặt chẽ việc xuất nhập bến của các tàu cá; kiên quyết không cho tàu cá không bảo đảm các yêu cầu theo quy định ra khơi; chấm dứt tình trạng tàu cá nhiều “không” (không có giấy phép, không trang bị thiết bị VMS, không duy trì tín hiệu VMS, tàu không có biển số, không đánh dấu tàu cá theo quy định…) ra khơi hoạt động khai thác hải sản.
UBND các xã, thị trấn ven biển tuyên truyền, vận động, nắm chắc địa bàn, kịp thời phát hiện từ sớm, từ xa, ngăn chặn ngay từ trong bờ các trường hợp tàu cá, ngư dân có ý định khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Đề cao trách nhiệm người đứng đầu chính quyền, sở, ngành và lực lượng chức năng nếu để tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát, hướng dẫn ngư dân khai báo trên Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) trước khi rời, cập cảng.
Đồng chí Trần Đức Việt, Phó Giám đốc Sở NN và PTNT cho biết: Thời gian qua, ngành Nông nghiệp đã quyết liệt triển khai các nhiệm vụ chống khai thác IUU, quyết tâm, nỗ lực cùng các cơ quan, đơn vị và ngư dân sớm gỡ Thẻ vàng của EC đối với thủy sản Việt Nam. Sở NN và PTNT đã chủ động tổ chức làm việc với các huyện, đồn biên phòng và các xã, thị trấn ven biển; tích cực phối hợp với các ngành liên quan khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác chống khai thác IUU và đưa ra các giải pháp khắc phục. Nhờ đó, tỉnh Nam Định không có tàu cá nào có chiều dài từ 15m trở lên vi phạm vùng biển nước ngoài. Tỷ lệ tàu cá có chiều dài trên 15m lắp đặt thiết bị VMS đạt 99,52%. Tỷ lệ cập nhật cơ sở dữ liệu tàu cá vào hệ thống VNFishbase của quốc gia đạt 100%...
Vươn khơi bám biển sản xuất không chỉ là phát triển kinh tế của ngư dân mà còn góp phần khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Do đó, các cấp, ngành, địa phương luôn nỗ lực đồng hành và tạo điều kiện thuận lợi nhất để bà con yên tâm khai thác thủy hải sản đúng quy định trên các ngư trường, góp phần cùng các lực lượng chức năng bảo vệ vững chắc chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
Ngọc Thúy (theo Báo Nam Định)