Ngày 31/5/2023, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường) đã phối hợp với UNDP Việt Nam tổ chức Hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành Nông nghiệp: Thực trạng và Giải pháp” (Plastic waste management in agriculture: Current situation and Solutions). Hội thảo được tổ chức thông qua “Chương trình Đối tác hành động Quốc gia về Nhựa tại Việt Nam” (Viet Nam National Plastic Action Partnership – NPAP). Từ năm 2019, NPAP đã phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường triển khai thực hiện “Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050” và “Đề án tăng cường công tác quản lý chất thải nhựa ở Việt Nam”; hỗ trợ chuyển đổi chính sách, thúc đẩy sản xuất - kinh doanh hướng tới nền kinh tế tuần hoàn; góp phần hỗ trợ Việt Nam đạt được các mục tiêu đề ra trong “Kế hoạch hành động Quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030”.
Một số mục tiêu cụ thể đến năm 2025: Giảm thiểu 50% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 50% ngư cụ khai thác thủy sản bị mất hoặc bị vứt bỏ được thu gom; 80% các khu, điểm du lịch ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy; bảo đảm tối thiểu mỗi năm 02 lần phát động tổ chức chiến dịch thu gom, làm sạch các bãi biển trên toàn quốc; 80% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa. Đến năm 2030, giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 100% ngư cụ khai thác thủy sản bị mất hoặc bị vứt bỏ được thu gom, chấm dứt việc thải bỏ ngư cụ trực tiếp xuống biển; 100% các khu, điểm du lịch ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy; 100% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa…
Tất cả các ngành các cấp cần xúc tiến hành động ngay
Ngành Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng của quốc gia. Theo “Báo cáo Tổng kết ngành Nông nghiệp Việt Nam năm 2022” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt trên 53,22 tỷ USD với sự gia tăng đáng kể trong các lĩnh vực nông lâm thủy sản. Các hoạt động sản xuất của ngành đã góp phần thiết yếu trong bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, ổn định đời sống và an sinh xã hội. Tuy nhiên, hoạt động này cũng tạo áp lực lớn cho môi trường, trong đó có vấn đề chất thải nhựa. Theo “Báo cáo Hiện trạng môi trường Quốc gia năm 2021”, tổng lượng chất thải rắn (bao gồm chất thải nhựa) phát sinh từ trồng trọt khoảng 661,5 nghìn tấn/năm (gồm 550 nghìn tấn ni lông, 77,49 nghìn tấn vỏ bao bì phân bón và 33,98 nghìn tấn vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật); từ chăn nuôi là 67,93 triệu tấn (gồm 77 nghìn tấn chất thải nhựa vỏ bao bì thức ăn); từ thủy sản là 880 nghìn tấn bùn thải và 273 nghìn tấn chất thải từ bao bì thức ăn, vỏ thuốc thú y và các loại chất thải rắn khác.
 |
Đến dự Hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành Nông nghiệp: Thực trạng và Giải pháp”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã nhận định: Năm 2023 là năm đặc biệt khó khăn, nối tiếp sau hai năm 2021-2022. Tuy nhiên, trong năm 2022, hầu hết các lĩnh vực sản xuất của ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đều tăng trưởng khá. Nông nghiệp tiếp tục là trụ đỡ của nền kinh tế Việt Nam. Đối với vấn đề rác thải nhựa, theo Thứ trưởng Tiến, tất cả các ngành các cấp phải hành động ngay, vì tại Việt Nam rác thải nhựa đang tồn tại khắp nơi (trong đó có nhiều ở các cảng cá) đã trở thành vấn đề đặc biệt nghiêm trọng. Nếu Việt Nam không nhanh chóng chấm dứt tình trạng xả thải bừa bãi như hiện nay, đồng thời tiến hành thu gom rác thải nhựa, thực hiện quản lý tốt chất thải nhựa thì nguy cơ tiềm ẩn sẽ là “1 tấn cá, 1 tấn rác thải nhựa”.
Cũng tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đã khẳng định: Hội thảo là cơ hội để các cơ quan quản lý trung ương và địa phương, các tổ chức, cá nhân thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm nhằm thúc đẩy các giải pháp hành động giảm thiểu chất thải nhựa ngành Nông nghiệp một cách có hệ thống; đồng thời, huy động nguồn lực của tất cả các bên nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất, hướng tới nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu; phát triển nền sản xuất nông nghiệp “có trách nhiệm, hiện đại, hiệu quả, bền vững”.
Hội thảo đã giới thiệu một số các giải pháp thiết thực và hiệu quả đã và đang triển khai tại nhiều địa phương, giúp giảm thiểu, thu gom, phân loại, tái sử dụng và tái chế chất thải trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp, như: (1) Mô hình thu gom rác thải nhựa trên tàu cá, kết nối với Cơ sở thu hồi vật liệu tại Quy Nhơn (Bình Định), thuộc Dự án “Nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và nhựa tại 05 thành phố” được tài trợ bởi UNDP Việt Nam và Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam, có thể giúp tận dụng lực lượng ngư dân thành thành viên trong tổ thu gom rác trên biển, giảm thiểu lượng chất thải nhựa trôi nổi, đem lại thu nhập cũng như gia tăng giá trị kinh tế cho nguồn chất thải có thể tái chế; (2) Mô hình chuyển đổi phao xốp trong nuôi trồng thủy sản sang vật liệu nổi theo quy chuẩn QCĐP 08:2020/QN đang được triển khai tại Quảng Ninh, giúp thay thế dần vật liệu nhựa dùng một lần, khó thu gom và tái sử dụng bằng vật liệu đã tái chế, thân thiện với môi trường....
 |
Giải quyết hiệu quả vấn đề ô nhiễm nhựa
Với mong muốn thúc đẩy các giải pháp hiệu quả giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa một cách hệ thống và toàn diện, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp với UNDP Việt Nam, Chương trình Đối tác hành động Quốc gia về Nhựa tại Việt Nam (NPAP) và Mạng lưới Kinh tế tuần hoàn Việt Nam (CE Hub) chủ trì thảo luận các giải pháp hiệu quả để giảm thiểu chất thải nhựa ngành Nông nghiệp, tập trung vào mô hình thí điểm đã và đang triển khai; giải quyết các vấn đề của địa phương trong cả 3 lĩnh vực: Trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản. Đây là một trong những hoạt động của ngành Nông nghiệp hưởng ứng Lễ kỷ niệm 45 năm Ngày Môi trường thế giới năm 2023 với chủ đề “Giải pháp cho ô nhiễm nhựa”.
Để góp phần thực hiện thành công “Kế hoạch hành động Quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030”, Bà Ramla Khalidi - Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam đã đưa ra một số khuyến nghị sau: “Một là, đẩy nhanh các giải pháp hiệu quả hướng tới kế hoạch quốc gia. Hai là, xây dựng cơ sở dữ liệu về ô nhiễm nhựa và chất thải nhựa, cũng như hệ thống giám sát khả thi từ cấp quốc gia đến cấp tỉnh để đánh giá quá trình giảm thiểu chất thải nhựa trong lĩnh vực nông nghiệp. Ba là, thúc đẩy những mô hình thu gom và tái chế hiệu quả, sử dụng vật liệu đóng gói thay thế cho nhựa dùng một lần. Và cuối cùng, tập huấn người dân và các bên liên quan về tác động của nhựa đến môi trường, cũng như chuẩn bị sẵn sàng các giải pháp thay thế”.
UNDP tích cực hỗ trợ chống rác thải nhựa tại Việt Nam
Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (United Nations Development Programme – UNDP) là một trong những tổ chức tích cực nhất trong các hoạt động giảm thiểu ô nhiễm nhựa trên biển ở Việt Nam. Vào năm 2020, UNDP đã khởi động “Thử thách sáng tạo giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa” (Ending Plastic Pollution Innovation Challenge - EPPIC) nhằm tìm kiếm và tài trợ cho các giải pháp sáng tạo cho các vấn đề ô nhiễm nhựa ở các thành phố ven biển các quốc gia Đông Nam Á. Kể từ năm 2020, UNDP đã triển khai Dự án “Nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và nhựa” tại các tỉnh và thành phố ven biển của Việt Nam. Từ năm 2021, UNDP tiếp tục thực hiện Giai đoạn 2 của Dự án này, với tên gọi "Mở rộng quy mô các mô hình quản lý chất thải tổng hợp và toàn diện thông qua trao quyền cho khu vực phi chính thức và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn".
 |
Chương trình Đối tác hành động Quốc gia về Nhựa tại Việt Nam (NPAP) với Ban Thư ký được điều phối bởi UNDP Việt Nam là nền tảng đối tác đa phương, đa chủ thể được Chính phủ thiết lập, cho phép thực hiện hợp tác giữa Chính phủ và các đối tác quan trọng để chuyển những cam kết về rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa thành hành động. Theo đó, NPAP định hướng tích cực thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khơi dòng tài chính, hỗ trợ chính sách phát triển toàn diện nhằm hỗ trợ thực hiện các mục tiêu quốc gia trong việc giảm thiểu rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa, định hình nền kinh tế tuần hoàn bền vững.
Mạng lưới Kinh tế tuần hoàn Việt Nam (Viet Nam Circular Economy Hub - CE Hub) được thiết kế theo hình thức đối tác công-tư nhằm mục đích tăng cường đối thoại giữa tất cả các bên tham gia, tạo tri thức thông qua lựa chọn và phổ biến các nghiên cứu dựa trên triển khai thực tiễn với các mô hình tốt nhất. Mạng lưới này cũng huy động sức mạnh tập thể hướng tới quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Đặc biệt là, các nội dung liên quan đến “kinh tế tuần hoàn” đã được đưa vào Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường. Cụ thể: Mục 3 – Tiêu chí, lộ trình và cơ chế khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn; Điều 138 – Quy định chung về kinh tế tuần hoàn; Điều 139 – Lộ trình, trách nhiệm thực hiện kinh tế tuần hoàn; Điều 140 – Cơ chế khuyến khích thực hiện kinh tế tuần hoàn.
Tại lễ bế mạc
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đánh giá cao mô hình kinh tế tuần hoàn được thực hiện tại thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Ông mong muốn mô hình này sớm được nhân rộng tại các tỉnh thành phố ven biển Việt Nam, nhằm thúc đẩy hoạt động thu hồi, tái chế, tái sử dụng chất thải nhựa; từ đó giúp giảm thiểu chất thải nhựa tại Việt Nam. Cùng với đó, Thứ trưởng cũng nhấn mạnh, để triển khai hiệu quả “Kế hoạch hành động Quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030” thì trước tiên phải chú trọng công tác thông tin - tuyên truyền, tiếp theo là vấn đề tổ chức thực hiện. Tại buổi hội thảo, Thứ trưởng bày tỏ sự cảm kích sâu sắc trước những báo cáo sinh động, cô đọng, súc tích; thể hiện được kết quả tổ chức triển khai hết sức hiệu quả. Thông qua buổi Hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành Nông nghiệp: Thực trạng và Giải pháp”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã phát động toàn ngành Nông nghiệp cùng đoàn kết, đẩy lùi thách thức.
Ngọc Thúy - FICen