Logistics và Quản lý chuỗi cung ứng (Logistics and Supply Chain Management) là hệ thống các hoạt động mang tính chất dây chuyền, là mạng lưới kết nối nhiều hoạt động sản xuất, cung ứng hàng hóa. Trong đó, Logistics là khâu trung gian để đưa hàng hóa (sản phẩm hoặc dịch vụ) đến tay người tiêu dùng nhanh nhất. Logistics bao gồm các hoạt động vận tải hàng hóa xuất/nhập, quản lý đội tàu, kho bãi, nguyên vật liệu, thực hiện đơn hàng, quản trị tồn kho, hoạch định cung cầu. Ngoài ra Logistics cũng sẽ kiêm luôn việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu đầu vào, lập kế hoạch sản xuất, đóng gói sản phẩm, dịch vụ khách hàng.
Với tính chất đó, Logistics có thể hiểu đơn giản là các hoạt động liên quan đến kho bãi, giao nhận, vận chuyển. Một số hoạt động cụ thể gồm: dịch vụ bốc xếp hàng hóa: bốc hoặc dỡ hàng hóa trên tàu, xe, container…; dịch vụ kho bãi và lưu giữ hàng hóa: thuê hoặc cho thuê các kho chứa nguyên liệu, thiết bị, kho bãi container…; dịch vụ đại lý vận tải, dịch vụ này bao gồm hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan và lập kế hoạch vận chuyển, bốc dỡ hàng hóa; các dịch vụ bổ trợ khác: tiếp nhận, lưu kho, quản lý các thông tin có liên quan đến quá trình vận chuyển và lưu kho hàng hóa trong suốt chuỗi Logistics, xử lý nhiều vấn đề phát sinh như hàng tồn kho, hàng quá hạn sử dụng, hàng bị khách hàng trả lại, hàng bị hư hỏng, lỗi mốt…; tái phân phối các loại hàng hóa này; thuê và cho thuê container…
Chi phí logistics tăng cao chưa có dấu hiệu hạ nhiệt
Hai năm qua, chi phí vận chuyển, logistics tăng cao, chưa có dấu hiệu hạ nhiệt đang là thách thức đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu, cộng hưởng với xung đột Nga-Ukraine, sẽ tác động tới hoạt động thương mại, nhất là xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong quý II và những tháng cuối năm.
2022 là năm mà hoạt động xuất khẩu được kỳ vọng sẽ tiếp tục khởi sắc nhờ vào sự phục hồi của nền kinh tế thế giới và các cam kết về thuế quan ưu đãi mà các Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam tham gia được thực thi đầy đủ hơn. Cùng với đó, làn sóng chuyển dịch đầu tư để tái cơ cấu chuỗi cung ứng của các tập đoàn nước ngoài với quy mô sản xuất lớn và mạng lưới khách hàng rộng khắp sẽ là động lực mới cho hoạt động xuất nhập khẩu. Bên cạnh đó, gói phục hồi kinh tế với các chính sách hỗ trợ của Chính phủ (bao gồm cả thuế, phí) được kỳ vọng sẽ giúp cộng đồng doanh nghiệp (nhất là những ngành hàng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh COVID-19) nhanh chóng phục hồi.
Song, theo nhận định của một số chuyên gia, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là xuất khẩu của Việt Nam sẽ tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng do căng thẳng thương mại, địa chính trị leo thang; giá hàng hóa, nguyên nhiên vật liệu nhập khẩu là đầu vào của sản xuất tiếp tục tăng cao, gây áp lực lớn lên hoạt động sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, căng thẳng địa chính trị và giá dầu tăng trên toàn thế giới khiến chi phí vận tải, Logistics tăng phi mã càng làm cho chi phí xuất nhập khẩu gia tăng, làm giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.
Chi phí Logistics Việt Nam được đánh giá là cao so với thế giới
Chi phí Logistics gồm lưu trữ hàng hóa, bao bì, đóng gói, kho bãi, luân chuyển hàng hóa, làm thủ tục hải quan... Theo tính toán của Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA), năm 2021 chi phí Logistics chiếm khoảng 16,8% giá trị hàng hóa Việt Nam trong khi mức chi phí này trên thế giới chỉ khoảng 10,6%. Chi phí Logistics chiếm tỷ lệ lớn trong giá thành sản phẩm dẫn tới việc: Khi chi phí này tăng cao sẽ đẩy giá hàng hóa lên cao. Đây là thách thức lớn đối với doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam.
Cước vận tải biển lập kỷ lục mới, cao hơn mức đỉnh của năm 2021
Hai năm qua, tác động của dịch Covid-19 đã đẩy giá cước vận tải biển tăng 4-6 lần. Cụ thể, giá cước đi Thái Lan (cảng Bangkok, Laem Chabang) dao động từ 1.600-2.500 USD/ container; giá cước đi Philippines (Davao, Cebu, General Santos) dao động 4.000-5.300 USD/container; đi các cảng bờ Tây nước Mỹ dao động từ 12.000-14.000 USD/ container (tùy hãng); đi bờ Đông nước Mỹ như (Baltimore, Miami, New Orleans, Houston…) dao động ở mức cao từ 19.000-22.000 USD/ container…
Cùng với cước vận tải biển thì phí chuyên chở container tiếp tục được nhiều hãng tàu thông báo điều chỉnh tăng đến 20%, dù trước đó mức giá đã rất cao, tăng vài lần so với thời điểm trước khi có dịch. Trong khi cước vận tải biển và chi phí thuê container đang tăng đột biến thì việc thu phí hạ tầng cảng biển – một vấn đề nóng gây sốt trong cộng đồng doanh nghiệp từ tháng 2/2022, nhất là những ngày đầu tháng 5/2022 – lại càng khiến doanh nghiệp thêm khốn khó.
Thu phí hạ tầng cảng biển tại TP. Hồ Chí Minh
Thu phí sử dụng công trình, kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển tại TP. Hồ Chí Minh (gọi chung là phí hạ tầng cảng biển) từ ngày 1/4/2022 đã tạo ra nhiều bất cập. Doanh nghiệp thuỷ sản đang mong chờ có sự thay đổi, cải thiện phù hợp để tạo điều kiện cho doanh nghiệp khôi phục và phát triển sản xuất, kinh doanh.
Ngày 11/5/2022, Bộ Tài chính đã có công văn gửi UBND TP. Hồ Chí Minh đề nghị xem xét lại phí sử dụng hạ tầng cảng biển. Đây là lần thứ 4, Bộ Tài chính đề nghị Thành phố sửa mức thu phí hạ tầng cảng biển trên địa bàn, đảm bảo công bằng, công khai và minh bạch.
Liên quan đến vấn đề này, ngay từ đầu tháng 3/2022, VASEP và 06 Hiệp hội ngành hàng đã gửi thư kiến nghị tới Văn phòng Chính phủ, Hội đồng Tư vấn Cải cách Thủ tục Hành chính, HĐND và UBND Thành phố đề nghị chưa triển khai thực hiện thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu, cảng biển trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh .
Thủ tục khiến doanh nghiệp hụt hơi
Bee Logistics Việt Nam cho rằng: Hiện nay, một số chính sách, thủ tục về xuất nhập khẩu đang là nguyên nhân khiến doanh nghiệp hụt hơi. Đơn cử như doanh nghiệp xuất khẩu đang gặp vướng mắc với quy định của hải quan cho phép hàng hóa vận chuyển chỉ có thể được đóng gói lại nhưng không được phép lắp đặt; số lượng hàng hóa đầu vào phải đúng với đầu ra,… Những quy định này đang cản trở doanh nghiệp làm Logistics với bên thứ ba.
Do đó, Bee Logistics Việt Nam đề xuất cải tiến quy định tại các kho ngoại quan hoặc các khu vực quản lý hải quan cho phép doanh nghiệp Logistics có thể lắp đặt, gia công cũng như đóng gói, dán nhãn hàng hóa… vì đây là các hoạt động cơ bản mà các doanh nghiệp Logistics trên thế giới đã làm từ rất lâu. Bee Logistics cũng kiến nghị về việc doanh nghiệp cần có thêm thông tin, hướng dẫn trong việc tiếp cận với dự án đầu tư các Trung tâm Logistics tại các tỉnh, thành phố. Những thông tin hữu ích sẽ là tiền đề để các doanh nghiệp có thể liên kết tập trung nguồn lực đầu tư và phát triển các Trung tâm Logistics tại Việt Nam.
Về vấn đề đầu tư hạ tầng Logistics, đại diện Vụ Vận tải (Bộ Giao thông Vận tải) cho rằng, doanh nghiệp cần kiện toàn mô hình tổ chức, chú trọng đến việc kết nối các chuỗi dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của thị trường, nâng cao hiệu quả kinh doanh dịch vụ Logistics bằng việc huy động các nguồn lực xã hội (bao gồm cả nguồn lực tài chính) vào đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, kho bãi, các trung tâm Logistics…
Thực tế cho thấy, ngoài những nguyên nhân khách quan từ tình hình thế giới thì nguyên nhân chủ quan là: Hầu hết các doanh nghiệp Logistics Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động thiếu liên kết, cơ sở hạ tầng Logistics chưa đồng bộ, chưa có tính kết nối cao giữa các loại hình vận tải, giao nhận… khiến chi phí Logistics thời gian qua tăng cao.
Chính vì thế, để giảm thiểu áp lực về chi phí Logistics, các doanh nghiệp Logistics cần thúc đẩy hợp tác kinh doanh, đầu tư trong ngành nhằm tạo ra chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ ngày càng hiệu quả và chuyên nghiệp hơn. Đồng thời, doanh nghiệp Logistics phải vận dụng mọi biện pháp để giảm chi phí bằng cách thay đổi phương thức điều hành, thay đổi giữa các phương thức vận chuyển sao cho hợp lý cũng như phát triển mạnh đội tàu biển Việt Nam trong tương lai. Ngoài ra, để giảm chi phí, doanh nghiệp Logistics cũng cần nâng cao chất lượng dịch vụ; đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi số cũng như sắp xếp lại tổ chức tinh gọn hơn, hiệu quả hơn.
Sáng kiến “Hộ chiếu Logistics thế giới”
Để góp phần cùng doanh nghiệp Logistics kéo giảm chi phí, bà Nguyễn Minh Phương, Trưởng phòng Hợp tác Tây Á-châu Phi, Vụ Thị trường châu Á-châu Phi (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Công Thương phối hợp với Sáng kiến “Hộ chiếu Logistics thế giới” (WLP) tổ chức Hội thảo Diễn đàn sáng kiến Hộ chiếu Logistics thế giới và Khả năng tăng cường hợp tác Việt Nam-Các tiểu vương quốc Arab Thống Nhất (UAE) trong lĩnh vực Logistics diễn ra trong ngày 20/4. UAE là đối tác quan trọng của Việt Nam tại khu vực Trung Đông. Thông qua UAE, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có cơ hội tiếp cận tới nhiều quốc gia trong khu vực. Sự hợp tác hiệu quả với UAE trong lĩnh vực Logistics sẽ góp phần thúc đẩy trao đổi thương mại giữa Việt Nam với khu vực Trung Đông, châu Phi.
Các sản phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam khi được UAE cấp hộ chiếu đều được tạo thuận lợi và hỗ trợ về thông quan, miễn thuế hàng không, giảm thời gian kiểm tra và đưa lên phương tiện vận tải nhanh chóng, miễn phí, giảm thời gian lưu kho lên tới 48 giờ, hàng hóa có thể được thông quan trước khi đến cảng, nhờ đó dự kiến sẽ tiết kiệm thời gian và 40% chi phí vận hành. Hiện một số cảng của UAE thực hiện miễn giảm thuế, phí cho hàng hóa có hộ chiếu Logistics, hàng hóa khi qua con đường tơ lụa Dubai sẽ tiết kiệm tiền lưu kho; có thể chuyển hàng thông suốt từ nơi xuất phát cho đến đích. Với những lợi thế trên, cơ quan Hải quan Dubai đang kỳ vọng hàng hóa giao thương từ Việt Nam đến các thị trường mới tăng từ 0,5% lên đến 27%.
Ngọc Thúy (t/h)