Tham dự Hội nghị có lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển, Tổng cục Thủy sản, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, đại diện các chi cục thủy sản, ban quản lý cảng cá các tỉnh/thành phố trên cả nước, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản và một số cơ quan truyền thông báo chí.
Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chủ trì Hội nghị.
Ngay sau khi Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo “thẻ vàng” đối với các sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam vào ngày 23/10/2017, cả hệ thống chính trị từ cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương, chính quyền địa phương, các Hiệp hội, cộng đồng ngư dân và Doanh nghiệp thủy sản đã vào cuộc tích cực triển khai thực hiện các nhóm giải pháp khuyến nghị của EC nhằm tháo gỡ cảnh báo thẻ vàng đối với sản phẩm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam. Trong đó, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua Luật Thủy sản năm 2017, ngày 21/11/2017, đây là khung pháp lý cao nhất để quản lý ngành Thủy sản một cách đồng bộ, hiệu quả hơn phù hợp với định hướng phát triển cũng như xu thế hội nhập hiện nay của ngành Thủy sản. Đặc biệt, Luật Thủy sản năm 2017 đã đảm bảo tương thích với các quy định của khu vực, quốc tế và các khuyến nghị của EC.
Thời gian qua, các cơ quan báo chí đã phối hợp với đơn vị quản lý từ Trung ương và địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến về chống khai thác IUU được quan tâm thực hiện; nhận thức của các cơ quan quản lý thủy sản từ trung ương đến địa phương, cộng đồng ngư dân và doanh nghiệp đã được nâng cao. Kiểm tra, kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển đã cơ bản ngăn chặn được tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển của các nước quốc đảo Thái Bình Dương; Hợp tác quốc tế và tham gia các Hiệp định, Công ước quốc tế về thủy sản có nhiều nỗ lực tích cực.
Các địa phương đã triển khai Chỉ thị 45/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách để khắc phục cảnh báo của Ủy ban Châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, tính đến tháng 5/2018, đã có 22 trên tổng số 28 tỉnh/ thành phố ven biển ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện các biện pháp khẩn cấp để khắc phục cảnh báo “thẻ vàng” của EC. Đồng thời tổ chức, chỉ đạo các lực lượng thực thi pháp luật trên biển tăng cường thực hiện các biện pháp để quản lý ngư trường khai thác, ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển các nước trong khu vực khai thác bất hợp pháp.
Trước những khó khăn của các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản khai thác, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam đã thực hiện chương trình “Doanh nghiệp Hải sản cam kết chống khai thác IUU” kêu gọi sự tham gia của các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản nhằm góp phần tháo gỡ cảnh báo thẻ vàng đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam.
Từ vị trí thứ 2 trong các thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, sau khi EC cảnh báo thẻ vàng đối với thủy sản khai thác của Việt Nam, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường Châu Âu đã tụt xuống đứng thứ 5 và tỉ trọng của thị trường sụt giảm từ 18% xuống 13%.
Hội nghị đánh giá 2 năm triển khai chương trình "Doanh nghiệp hải sản cam kết chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo qui định (IUU)" diễn ra trong bối cảnh đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu EC dự kiến sẽ sang làm việc với các cơ quan hữu quan Việt Nam trong tháng tới để kiểm tra việc thực hiện các khuyến nghị của EC sau 2 năm bị cảnh cáo "thẻ vàng". Trong lần kiểm tra thứ hai này, đoàn thanh tra dự kiến sẽ tiến hành kiểm tra 4 nhóm khuyến nghị mà EC đã yêu cầu nước ta phải thực hiện là Khung pháp lý; Hệ thống theo dõi, giám sát và kiểm soát hoạt động tàu cá; Thực thi pháp luật và Truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác
Theo báo cáo của Hiệp hội VASEP, sau hai năm EC cảnh báo thẻ vàng đối với hải sản khai thác của Việt Nam, xuất khẩu hải sản của Việt Nam sang thị trường EU đã bị tác động rõ rệt. Kim ngạch xuất khẩu giảm 6,5% còn gần 390 triệu USD trong năm 2018 và tiếp tục chững lại trong 8 tháng đầu năm năm nay với 251 triệu USD.
Từ vị trí thứ 2 trong các thị trường nhập khẩu hải sản Việt Nam, sau thẻ vàng, EU đã tụt xuống đứng thứ 5 và tỷ trọng của thị trường sụt giảm từ 18% xuống 13%.
Tại Hội nghị Ông Nguyễn Hoài Nam – Phó tổng thư ký Hiệp hội VASEP cho biết, qua 2 năm kiên định với mục tiêu tháo gỡ thẻ vàng và sự phát triển bền vững của ngành khai thác và chế biến xuất khẩu thủy sản Việt Nam, các doanh nghiệp hải sản Việt Nam đã rất tích cực với các hoạt động của chương trình: đồng loạt treo biển Cam kết chống khai thác IUU, thực hiện nghiêm túc cam kết chống khai thác IUU, chỉ thu mua nguyên liệu hải sản từ những tàu cá khai thác hợp pháp, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, chỉ nhập khẩu hải sản khai thác có nguồn gốc khai thác hợp pháp, tuân thủ các quy định của Mỹ, EU và Việt Nam chống khai thác IUU, tham gia các chương trình hội thảo, tập huấn, tuyên truyền và truyền thông về chống khai thác IUU. Đến nay, sau 2 năm thực hiện cả nước đã có 62 doanh nghiệp hải sản cam kết IUU bằng việc tuân thủ nguyên tắc chỉ thu mua hải sản từ những tàu đánh bắt có đầy đủ giấy phép, nhật ký khai thác và chứng nhận của cảng cá.
Ngoài ra, Hiệp hội VASEP đã phối hợp, hợp tác chặt chẽ với các bên như Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển, các Bộ ngành liên quan và tổ chức quốc tế trong việc truyền thông, tập huấn về IUU cho doanh nghiệp, ngư dân, đặc biệt duy trì mối quan hệ hợp tác tốt với EC báo cáo và chia sẻ thông tin về sự nỗ lực của Việt Nam trong hoạt động chống khai thác IUU.
Từ những khó khăn của doanh nghiệp mình đang gặp phải trong thời gian qua, tại Hội nghị, Bà Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Công ty cổ phần thủy sản Bình Định (Bidifisco) cho biết, Bình Định là một trong những tỉnh có số tàu thuyền khai thác hải sản lớn ở khu vực miền Trung, phần lớn tàu thuyền đều đánh bắt xa bờ, phục vụ xuất khẩu; trong đó, EU là thị trường xuất khẩu chính, chiếm từ 60-70% kim ngạch xuất khẩu hải sản của Bidifisco nhưng từ khi hải sản Việt Nam bị cảnh báo thẻ vàng IUU, việc xuất khẩu vào EU cực kỳ khó khăn. Cụ thể, nếu như trước đây hải sản xuất vào EU được thông quan tự động thì nay bị chặn lại từ cảng để kiểm tra nguồn gốc khai thác khiến thời gian thông quan kéo dài lên 10 -15 ngày. Điều này đã làm tăng chi phí của doanh nghiệp khi xuất khẩu sản phẩm sang thị trường EU dẫn đến làm giảm khả năng cạnh tranh cũng như uy tín của sản phẩm thủy sản xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trên thế giới.
Theo báo cáo của Hiệp hội VASEP về tình hình xuất khẩu thủy sản cho biết, trước khi có thẻ vàng, EU là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam, chỉ đứng sau Mỹ. EU luôn chiếm trên 17% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong ba năm qua.
Riêng xuất khẩu hải sản các loại như cá ngừ, bạch tuột, mực, cá thu... luôn đạt kim ngạch 350 - 400 triệu USD/năm, chiếm khoảng 30% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy, hải sản của Việt Nam sang EU.
Tuy nhiên, kể từ khi Việt Nam bị EU phạt thẻ vàng IUU hồi tháng 10/2017, giá trị xuất khẩu hải sản sang thị trường này đã giảm nhiều. Cụ thể năm 2018, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 390 triệu USD, giảm 7% so với năm 2017. Trong 8 tháng đầu năm 2019, xuất khẩu hải sản sang EU đạt 251 triệu USD, giảm 0,3% so với cùng kì năm trước. Trong đó giảm chủ yếu ở sản phẩm cá ngừ bị giảm 6,3%, mực và bạch tuộc giảm hơn 13%... Thị trường EU từ vị trí thứ hai trong xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã tuột xuống vị trí thứ năm và tỉ trọng của thị trường sụt giảm từ 18% xuống 13%. Không những vậy, các doanh nghiệp cho biết qui trình kiểm tra thông quan đối với các lô hải sản nhập khẩu vào EU cũng trở nên gắt gao hơn, từ 7 - 10 ngày, thậm chí lên đến 20 ngày.
Văn Thọ