Loài hai mảnh vỏ lớn nhất ở Địa Trung Hải có thể phát triển dài hơn một mét và được sử dụng làm thực phẩm và là một trong những nguyên liệu hiếm nhất thế giới. Loài nhuyễn thể này cũng góp phần làm sạch nước bằng cách lọc ra các hạt hữu cơ.
Loài Pinna nobilis đã nằm trong danh sách các loài được bảo vệ của Liên minh châu Âu trong nhiều thập niên vì bị đánh bắt quá mức, do ô nhiễm và phá hủy môi trường sống tự nhiên của nó, có nghĩa là bất kỳ hoạt động đánh bắt nào cũng đều bị cấm. Nhưng lệnh cấm thường được thực thi kém hiệu quả, với việc loài này thường được đánh bắt để làm thực phẩm hoặc lấy vỏ sử dụng cho mục đích trang trí.
Các con trai có tuổi thọ nhiều thập kỷ và mất nhiều năm để đạt đến tuổi sinh sản, đã chết nhanh hơn tốc độ chúng có thể được thay thế. Vì vậy, sự lây lan của ký sinh trùng siêu nhỏ, lần đầu tiên xuất hiện ở phía tây Địa Trung Hải vào cuối năm 2016 và chỉ trong năm nay mới được xác định là một loài mới, mang tính báo động với các chuyên gia.
Chính xác cách thức diệt ký sinh trùng tiêu diệt loài trai không hoàn toàn rõ ràng, mặc dù các nhà khoa học đã phát hiện ra nó tấn công hệ tiêu hóa của loài trai. Các con trai bị nhiễm bệnh cũng không thể đóng vỏ của nó, làm mất khả năng phòng thủ của nó chống lại kẻ thù. Khi bị nhiễm bệnh, con trai gần như chắc chắn sẽ chết.
Maria del Mar Otero thuộc Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế cho biết: “Trong vòng chưa đầy một năm, loại ký sinh trùng này đã xóa sổ quần thể trai của bờ biển Tây Ban Nha”.
Rất nhanh sau đó, các khu vực của Pháp, Malta, Tunisia và Ý đã bị ảnh hưởng. Trong những tuần gần đây, các xét nghiệm xác nhận cùng một loại ký sinh trùng, Haplosporidium pinnae, gây nên tình trạng loài trai bị chết ở các vùng của Hy Lạp, và các nhà nghiên cứu đã báo cáo tình trạng trai chết hàng loạt ở phía đông như Thổ Nhĩ Kỳ và Cyprus.
Các nhà khoa học hiện đang chạy đua để hiểu cách thức ký sinh trùng lây lan và vòng đời của nó - thông tin cần thiết cho một chương trình giải quyết dịch bệnh thành công. Một giả thuyết cho rằng nó có thể lan truyền qua thực vật phù du, nguồn thực phẩm của loài hai mảnh vỏ, nhưng không ai biết chắc chắn.
Pantelis Katharios, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Sinh học biển, Công nghệ sinh học và Nuôi trồng thủy sản của Trung tâm nghiên cứu hàng hải Hellenic (HCMR), cho biết: “Chúng tôi không thể chắc chắn về bất cứ điều gì vào thời điểm này. Những gì chúng ta biết bây giờ là các con trai đang chết dần, nguyên nhân là loài ký sinh trùng này, và chúng ta biết rằng nó đang lây lan rất nhanh. Và đó sẽ là một vấn đề lớn cho sinh thái và sự cân bằng của hệ sinh thái ở Địa Trung Hải”.
Yiannis Issaris, nhà sinh thái học biển tại Viện Hải dương học của HCMR, bước đầu nhận thấy loài trai đang bị chết trên diện rộng ngoài khơi bờ biển Anavyssos, phía đông nam của Athens, vào giữa mùa hè. Ông nghi ngờ thủ phạm có thể là loài ký sinh trùng tiêu diệt loài trai ở Tây Ban Nha và thử nghiệm đã chứng minh điều này đúng.
Bây giờ câu hỏi là làm thế nào để giải quyết dịch bệnh.
Issaris cho biết: “Điều này rất mới mẻ đối với cộng đồng khoa học. Chúng tôi vẫn đang ở giai đoạn ghi nhận các khu vực nó đã lan đến”.
Ông lưu ý: Một số vùng của Hy Lạp vẫn có các quần thể động vật thân mềm khỏe mạnh, trong khi ở các khu vực khác chúng đã bị xóa sổ.
Issaris cho biết: Việc bảo vệ loài trai trong môi trường sống tự nhiên của nó - đáy biển cát hoặc đồng cỏ biển – có thể khó khăn hoặc không thể, đặc biệt là khi không biết ký sinh trùng lây lan như thế nào. Ở Tây Ban Nha, một số con trai khỏe mạnh đã được chuyển đến các bể nuôi.
Mặc dù các thử nghiệm đang chờ kết quả ở một số nước Địa Trung Hải đang ghi nhận trai chết hàng loạt, các chuyên gia ít nghi ngờ về các kết quả.
Otero cho biết: “Nó rất có thể là cùng một loại ký sinh trùng. Gần như không có sự nghi ngờ gì nữa”.
Có một điều rõ ràng: Loài ký sinh trùng rất cầu kỳ trong việc lựa chọn nạn nhân của nó. Một loài tương tự nhỏ hơn, Pinna rudis, cũng tồn tại bên ngoài Địa Trung Hải, thì không bị ảnh hưởng.
Issaris cho biết: “Chúng tôi không biết nó đã xuất hiện như thế nào ở Địa Trung Hải ... Chúng tôi chỉ biết rằng nó gây ra cái chết chỉ đối với loài trai Pinna”.
Trong các vùng nước cạn ở phía nam thủ đô Hy Lạp, hàng chục con trai bị chết nằm rải rác trong một đồng cỏ biển, điều này minh chứng cho hậu quả của dịch bệnh.
Nhìn qua kính hiển vi ở mô của một con trai bị nhiễm bệnh trong văn phòng ở Crete, Katharios chỉ ra thủ phạm là loài ký sinh trùng nhỏ hình bầu dục xuất hiện khắp mẫu vật.
Các nhà khoa học đang bối rối về lý do tại sao một sinh vật lại gây nguy hiểm đến chính loài mà nó phụ thuộc vào cho sự tồn tại của chính nó.
Katharios giải thích: “Thông thường ký sinh trùng trong tự nhiên không có lợi ích gì từ việc làm hại vật chủ, bởi vì chúng phụ thuộc vào vật chủ. Nhưng thỉnh thoảng chúng ta có thể gặp những sự cố như thế này, nơi chúng ta ghi nhận hiện tượng loài chết với số lượng lớn”.
Đây có thể là một hiện tượng tự nhiên, trong đó ký sinh trùng cuối cùng sẽ bị xóa sổ cùng với vật chủ của nó. Một khả năng khác là nó có nguồn gốc từ một loài khác và vì lý do nào đó đã xâm nhập vào loài trai. Thứ ba là hệ thống miễn dịch của loài trai đã bị xâm phạm bởi các yếu tố như ô nhiễm, biến đổi khí hậu hoặc sự thay đổi nhiệt độ nước.
HNN (Theo phys.org)