Tham dự cuộc họp tại trụ sở Văn phòng Chính phủ có Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành, Trưởng Ban chỉ đạo quốc gia về IUU, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang và lãnh đạo một số Ban, Bộ, ngành Trung ương có liên quan. Tại điểm cầu của địa phương gồm lãnh đạo tỉnh và các cơ quan, đơn vị có liên quan; đặc biệt cuộc họp được kết nối trực tuyến tới 136 quận, huyện, thị xã và 675 xã, phường, thị trấn có biển của 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển.
Sau khi trực tiếp nghe công tác tổ chức triển khai chống khai thác IUU từ cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) có tàu cá vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài tại các tỉnh Kiên Giang, Bến Tre, Bà Rịa Vũng Tàu…, báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cơ quan thường trực Ban chỉ đạo quốc gia về IUU) và ý kiến của các đại biểu tham dự cuộc họp, Thủ tướng kết luận:
Ngành Thủy sản trong những năm qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đời sống vật chất và tinh thần của người dân vùng ven biển, hải đảo. Tổng sản lượng thủy sản hàng năm đạt khoảng 8,3 – 8,5 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 8,5 – 8,9 tỷ USD. Theo Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030 dự kiến tổng sản lượng thủy sản đạt 9,8 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 14 – 16 tỷ USD. Sự hiện diện của ngư dân Việt Nam trên các vùng biển đã giải quyết sinh kế cho khoảng 01 triệu ngư dân lao động trực tiếp trên biển và khoảng 04 triệu lao động gián tiếp ven biển; đồng thời góp phần rất quan trọng trong công cuộc bảo vệ an ninh, chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.
Bên cạnh những kết quả đạt được rất cơ bản, Ngành Thủy sản vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế dẫn đến EC cảnh báo “Thẻ vàng”, có nguy cơ bị cảnh báo “Thẻ đỏ”. Tác động của “Thẻ vàng” gây ảnh hưởng đến xuất khẩu thuỷ sản và đời sống của ngư dân; đặc biệt làm giảm uy tín quốc gia trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực hội nhập sâu rộng trong khu vực và quốc tế.
Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, sâu sát để chống khai thác IUU, gỡ “Thẻ vàng” của EC; Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU, các Ban, Bộ, ngành và 28 tỉnh, thành phố thuộc Trung ương ven biển đã tích cực trong công tác tham mưu, chỉ đạo, điều hành, triển khai các giải pháp chống khai thác IUU. Sự cam kết, nỗ lực hành động, quyết tâm chính trị của Việt Nam gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” được phía EC ghi nhận, đánh giá cao; tuy nhiên sau gần 04 năm chống khai thác IUU kết quả triển khai trên thực tế vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế chưa đáp ứng được quy định về IUU như: Tàu cá tiếp tục vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài; đây là vấn đề lớn, nghiêm trọng, mang tính chất quyết định, phía EC khẳng định sẽ không gỡ “Thẻ vàng” nếu chưa chấm dứt được tình trạng này; hiện nay các tỉnh thực hiện chưa có nhiều chuyển biến gồm: Bình Định, Bà Rịa Vũng Tàu, Bến Tre, Cà Mau, đặc biệt là Kiên Giang. Ngư dân chưa thực hiện nghiêm việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo quy định tại Luật Thủy sản năm 2017, đến nay mới đạt 27.628/30.609 tàu cá (90,26%); còn tình trạng ngắt kết nối khi tham gia hoạt động khai thác trên biển với số lượng lớn nhằm tránh sự theo dõi, giám sát của lực lượng chức năng để thực hiện hành vi khai thác IUU. Hành vi khai thác IUU xảy ra thường xuyên nhưng công tác thực thi pháp luật, xử lý, xử phạt còn chưa nghiêm, chưa đồng bộ; có địa phương xử phạt, có địa phương chỉ tuyên truyền nhắc nhở. Bên cạnh đó, chế tài xử phạt còn chưa đủ mạnh so với các nước trong khu vực, chưa đảm bảo tính răn đe. Công tác kiểm soát tàu cá ra vào cảng, lao động trên tàu cá, kiểm soát sản lượng qua cảng để thực hiện đúng quy định về chứng nhận, xác nhận, truy xuất nguồn gốc hải sản khai thác còn chưa chặt chẽ, chưa đảm bảo độ tin cậy.
Những tồn tại, hạn chế do nguyên nhân khách quan và chủ quan; tuy nhiên mấu chốt vẫn là do công tác quản lý nhà nước, chủ yếu là ngay từ cấp cơ sở (xã/phường/thị trấn) chưa sâu sát. Thủ tướng nhấn mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nêu gương để “dân biết, dân hiểu, dân tin, dân theo và dân làm” và công tác kiểm tra, giám sát thực hiện chưa tốt; một số cán bộ, cơ quan địa phương còn thiếu tinh thần trách nhiệm trong thi hành công vụ. Bên cạnh đó, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận ngư dân chưa tốt, cố tình làm trái quy định của pháp luật.
Thủ tướng đề nghị các ngành, các cấp tại địa phương; đặc biệt là tại cấp cơ sở phải sâu sát hơn nữa, tập trung triển khai quyết liệt hơn nữa các giải pháp để chống khai thác IUU; Thủ tướng nêu rõ mục tiêu đến cuối năm 2021 phải chấm dứt được tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài, để gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của EC, không chỉ vừa đảm bảo lợi ích, sinh kế lâu dài của ngư dân mà còn bảo vệ uy tín, vị thế, hình ảnh của nước ta trong quan hệ quốc tế.
Đối với các Ban, Bộ, ngành Trung ương có liên quan và Ủy ban nhân dân 28 tỉnh, thành phố thuộc Trung ương ven biển phải đề cao trách nhiệm hơn nữa, tập trung nguồn lực hơn nữa để khẩn trương khắc phục những tồn tại, hạn chế, gỡ “Thẻ vàng” của EC; Ban Chỉ đạo quốc gia phải hoạt động mạnh mẽ, quyết liệt hơn, thường xuyên đôn đốc, giám sát, kiểm tra kết quả thực hiện tại địa phương.
Thủ tướng giao Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các Ban, Bộ, ngành Trung ương có liên quan và địa phương thực hiện tốt hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao trên biển
Bộ Ngoại giao chủ trì, phối hợp với các Ban, Bộ, ngành có liên quan tham mưu cho Chính phủ phương án đàm phán với các quốc gia có vùng biển chồng lấn, chưa phân định để xác định ranh giới khai thác hải sản hợp pháp của tàu cá Việt Nam. Tăng cường công tác nắm tình hình tại các nước bắt giữ, xử lý tàu cá Việt Nam, phối hợp với nước sở tại thu thập thông tin, hồ sơ bằng chứng tàu cá vi phạm để kịp thời trao đổi với cơ quan chức năng trong nước củng cố hồ sơ, bằng chứng tàu cá vi phạm, xử phạt nghiêm theo quy định của pháp luật. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh bảo vệ lợi ích chính đáng của ngư dân khi hoạt động khai thác hải sản hợp pháp trên biển bị các lực lượng chức năng nước ngoài bắt giữ, xử lý trái phép.
Bộ Công an chỉ đạo tập trung điều tra, củng cố hồ sơ, xử lý dứt điểm các đường dây môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài, trong năm 2021 đưa khởi tố hình sự một số vụ việc để truyền thông, răn đe, làm gương.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, khung pháp lý để quản lý chặt chẽ hoạt động khai thác thủy sản, nâng cao tính răn đe của pháp luật, phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế; thường xuyên hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc các địa phương triển khai thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU; đề xuất kịp thời với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban chỉ đạo quốc gia về IUU các nội dung, giải pháp, điều kiện cần thiết để đảm bảo thực hiện có hiệu quả công tác chống khai thác IUU, gỡ “Thẻ vàng”; tham mưu, đề xuất khen thưởng đối với các tổ chức, cá nhân nỗ lực gỡ “Thẻ vàng” của EC. Tổ chức triển khai, nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng nghề cá, hệ thống thông tin quản lý nghề cá hiện đại, đảm bảo số hóa, kết nối đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương; khai thác, sử dụng có hiệu quả Hệ thống giám sát hành trình tàu cá để theo dõi, quản lý chặt chẽ tàu cá hoạt động trên biển và tiếp tục đầu tư, nâng cấp, hoàn thiện Hệ thống giám sát hành trình tàu cá để đảm bảo năng lực quản lý. Tăng cường tổ chức triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế về nghề cá, phòng, chống khai thác IUU.
Các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính ưu tiên bố trí nguồn vốn đầu tư, phát triển hệ thống hạ tầng nghề cá, các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão, hệ thống thông tin quản lý nghề cá hiện đại, đảm bảo số hóa; thực hiện các nhiệm vụ liên quan Đề án “Phòng, chống khai thác IUU”, gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” để phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế.
Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan kiểm soát chặt chẽ tàu nước ngoài cập cảng để thực hiện hoạt động nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, chuyển khẩu, quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam sản phẩm hải sản có nguồn gốc từ khai thác, chống khai thác IUU.
Bộ Lao động - Thương binh và xã hội chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng chương trình đào tạo, nâng cao tay nghề, ý thức chấp hành pháp luật trong khai thác hải sản của ngư dân; hướng dẫn quản lý lao động nghề cá phù hợp với quy định pháp luật lao động trong nước và quốc tế (ILO).
Bộ Thông tin và Truyền thông cùng với các Ban, Bộ, ngành có liên quan và địa phương định hướng thông tin tuyên truyền; tăng thời lượng, chất lượng thông tin, tuyên truyền về nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam, các tổ chức, cá nhân, tấm gương điển hình trong chống khai thác IUU để động viên, khích lệ và các địa phương chưa thực hiện tốt; chú trọng truyền thông các nỗ lực, giải pháp, kết quả chống khai thác IUU của Việt Nam ở nước ngoài.
Thủ tướng đề nghị Ban Tuyên giáo Trung ương tập trung ưu tiên chỉ đạo các cơ quan thông tin, truyền thông Trung ương và cấp ủy các cấp tăng cường công tác dân vận, tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật thủy sản, đặc biệt là quy định chống khai thác IUU đến cấp xã, phường, ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan.
Đối với Ủy ban nhân dân 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển tăng cường triển khai, tuyên truyền, vận động thực hiện hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế thủy sản bền vững; cấp cơ sở (xã/phường/thị trấn) phải là lực lượng nòng cốt, chịu trách nhiệm chính, sâu sát, trực tiếp, nắm vững địa bàn quản lý, tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ pháp luật, đảm bảo “dân biết, dân hiểu, dân tin, dân theo và dân làm”. Đồng thời, phải tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra, giám sát của các cấp ủy đảng, chính quyền đối với các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ được giao; tiếp tục xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ ngư dân tại địa phương tham gia hoạt động khai thác thủy sản hợp pháp, đảm bảo ổn định đời sống, sinh kế của ngư dân bền vững; khẩn trương hoàn thành việc lắp đặt thiết bị VMS, đánh dấu tàu cá, đặc biệt là tại các tỉnh Quảng Trị, Trà Vinh, Quảng Ninh, Hà Tĩnh… và xử lý nghiêm theo quy định nếu cố tình đi khai thác hải sản trên biển; kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra vào cảng; lao động trên tàu cá, giám sát sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng; thực hiện công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản theo đúng quy định của pháp luật, đặc biệt là tại các tỉnh Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Ninh Thuận, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Phú Yên, Quảng Trị, Thanh Hóa, Nam Định, Sóc Trăng, Hà Tĩnh, Nghệ An, Tiền Giang, Bạc Liêu, Trà Vinh…
Đối với những địa phương để xảy ra nhiều vi phạm như: Bình Định, Bà Rịa Vũng Tàu, Cà Mau, Bến Tre… đặc biệt là Kiên Giang phải phối hợp chặt chẽ với Bộ Quốc phòng và các Ban, Bộ, ngành liên quan triển khai quyết liệt hơn nữa các giải pháp để ngăn chặn, xử lý chấm dứt tàu cá địa phương vi phạm vùng biển nước ngoài; ưu tiên bố trí nguồn lực, đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng nghề cá tại địa phương theo phân cấp đáp ứng nhiệm vụ chống khai thác IUU, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia vào đầu tư, quản lý hạ tầng nghề cá tại địa phương.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản cùng với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản tiếp tục chung tay, đồng hành cùng nhân dân, Chính phủ, vận động các doanh nghiệp thủy sản kiên quyết từ chối thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác IUU. Phối hợp với các cơ quan chức năng để cung cấp thông tin, xử lý nghiêm các doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay, dung túng cho hành vi khai thác IUU.
Ngoài các biện pháp nêu trên, các Ban, Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển cần tiếp tục tăng cường hơn nữa công tác thông tin, tuyên truyền, tập huấn pháp luật về chống khai thác IUU cả trong nước và ngoài nước để nâng cao nhận thức của người dân và khẳng định quyết tâm, nỗ lực, kết quả của Việt Nam trên trường quốc tế về cam kết ngăn chặn, loại bỏ khai thác IUU, gỡ “Thẻ vàng” của EC; nâng cao ý thức trách nhiệm, sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của các cơ quan, đơn vị trong thực thi nhiệm vụ chống khai thác IUU và ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân.
Minh Tánh