Siết chặt yêu cầu quản lý và tăng nặng hình phạt
Nghị định đã bổ sung nhiều biện pháp khắc phục hậu quả mới, trực tiếp nhắm vào các vấn đề cốt lõi trong hoạt động quản lý tàu cá. Nghị định mới bổ sung thêm một số biện pháp khắc phục hậu quả như buộc trang bị đầy đủ thiết bị thông tin liên lạc trên tàu cá; buộc khắc phục lỗi kỹ thuật, sự cố tín hiệu của thiết bị giám sát hành trình; buộc gửi đầy đủ dữ liệu giám sát hành trình tàu cá đến Hệ thống giám sát tàu cá; và buộc chủ tàu cá lắp thiết bị giám sát hành trình đối với các tàu vi phạm.
Đáng chú ý, Nghị định làm rõ trách nhiệm và mức xử phạt hành chính cho từng đối tượng là chủ tàu và thuyền trưởng nếu vi phạm khai thác. Nghị định quy định rõ trường hợp chủ tàu cá không đồng thời là thuyền trưởng tàu cá thì từng đối tượng vi phạm đều bị áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả tương ứng với hành vi vi phạm hành chính. Ngược lại, nếu chủ tàu cá đồng thời là thuyền trưởng, chỉ áp dụng hình thức xử phạt chính đối với chủ tàu cá, nhưng vẫn áp dụng đầy đủ các hình thức xử phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả đối với hành vi vi phạm hành chính đó. Mức phạt của chủ tàu cá cao nhất lên đến 1 tỷ đồng. Thuyền trưởng tàu cá vi phạm có thể bị phạt tiền đến 1 tỷ đồng, tùy hành vi vi phạm.
Nghị định cũng quy định rõ ràng về căn cứ xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài hoặc vùng biển chồng lấn, bao gồm bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền quốc gia bắt giữ, xử lý đối với hành vi khai thác thủy sản IUU, hoặc văn bản xác nhận của Bộ Ngoại giao/cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài về việc tàu cá, ngư dân Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, xử lý do khai thác thủy sản trái phép tại vùng biển của quốc gia, vùng lãnh thổ khác với các thông tin chi tiết như toạ độ vị trí tàu cá vi phạm; số đăng ký tàu cá; hành vi vi phạm bị xử lý; họ tên, thông tin về thuyền trưởng và các thuyền viên; họ tên, thông tin về chủ tàu cá (nếu có); các thông tin, tài liệu, hình ảnh khác có liên quan.
Kiểm soát chặt chẽ thiết bị giám sát hành trình
Để quản lý đội tàu, Nghị định sửa đổi đã quy định mức phạt dành cho chủ tàu và thuyền trưởng khi vi phạm quy định về thiết bị thông tin liên lạc, thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá. Việc tháo gỡ thiết bị giám sát hành trình khi tàu không hoạt động trên biển mà không được giám sát bị phạt tiền từ 3 triệu đồng đến 5 triệu đồng. Tàu cá không trang bị hoặc trang bị không đầy đủ thiết bị thông tin liên lạc bị phạt từ 1 triệu đồng đến tối đa là 15 triệu đồng (tùy loai tàu). Đối với tàu cá từ 15m đến dưới 24m không thực hiện báo cáo vị trí về bờ trong vòng 06 giờ mỗi lần khi thiết bị thiết bị giám sát hành trình bị hỏng hoặc không truyền được thông tin, dữ liệu từ tàu cá về Hệ thống giám sát tàu cá khi đang hoạt động sẽ bị phạt từ 30 triệu đồng đến 40 triệu đồng. Mức phạt này tăng lên 100 triệu đồng đến 300 triệu đồng đối với tàu từ 24m trở lên.
Đặc biệt, chủ tàu và thuyền trưởng tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24m trở lên không đưa tàu về cảng trong 10 ngày kể từ khi thiết bị giám sát hành trình tàu cá bị hỏng để sửa chữa (trừ trường hợp trong 10 ngày thiết bị giám sát hành trình tàu cá đã truyền được thông tin, dữ liệu về Hệ thống giám sát tàu cá, chủ tàu, thuyền trưởng báo cáo vị trí đầy đủ theo quy định) sẽ bị phạt từ 300 triệu đồng đến 400 triệu đồng. Tàu từ 15m đến dưới 24m vi phạm lỗi này bị phạt từ 40 triệu đồng đến 50 triệu đồng.
Nghị định cũng quy định rõ việc xử lý hình sự đối với hành vi tháo gỡ, tàng trữ, vận chuyển trái phép từ 02 thiết bị giám sát hành trình của tàu cá khác trở lên. Các hành vi tháo gỡ thiết bị giám sát hành trình tàu cá khi tàu hoạt động trên biển, tàng trữ/vận chuyển trái phép thiết bị giám sát hành trình của tàu khác, hoặc gửi trái phép thiết bị giám sát hành trình tàu cá (mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự) sẽ bị phạt từ 50 triệu đồng đến 100 triệu đồng.
Điểm mới của Nghị định là mở rộng trách nhiệm xử phạt sang đơn vị cung cấp thiết bị giám sát hành trình nếu vi phạm các quy định về lắp đặt, kẹp chì, bảo mật dữ liệu, hoặc không phối hợp xử lý vi phạm... Mức phạt đối với đơn vị cung cấp có thể lên đến 300 triệu đồng nếu không khắc phục sự cố tín hiệu khi có yêu cầu hoặc cung cấp thiết bị không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.
Xử lý vi phạm vùng khai thác và truy xuất nguồn gốc
Nghị định sửa đổi đã tăng mức phạt vi phạm vùng khai thác thủy sản theo từng loại tàu và khu vực vi phạm (ven bờ, vùng lộng, vùng khơi) so với Nghị định 38. Theo đó, tàu cá có chiều dài lớn nhất dưới 12m khai thác tại vùng lộng hoặc vùng khơi có thể bị phạt từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng. Tàu cá từ 24m trở lên khai thác tại vùng ven bờ hoặc vùng lộng, chủ tàu và thuyền trưởng bị phạt từ 80 triệu đồng đến 100 triệu đồng. Mức phạt gấp đôi vẫn được áp dụng đối với hành vi sử dụng nghề lưới kéo, nghề và ngư cụ kết hợp ánh sáng (trừ nghề câu mực) khai thác tại vùng ven bờ.
 |
 |
Đối với việc kinh doanh, thu mua thủy sản, mức xử phạt nặng được áp dụng đối với hành vi thu gom, mua, bán, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp. Mức phạt tiền được xác định theo khối lượng thủy sản, có thể lên tới 200 triệu đồng đến 300 triệu đồng nếu khối lượng từ 1 tấn trở lên. Hình thức xử phạt bổ sung còn bao gồm đình chỉ hoạt động từ 01 tháng đến 03 tháng đối với tổ chức vi phạm, và tước quyền sử dụng giấy chứng nhận đăng ký tàu cá từ 03 tháng đến 06 tháng.
Mở rộng thẩm quyền xử phạt
Điểm nổi bật nhất trong Nghị định 301/2025/NĐ-CP là việc tăng cường thẩm quyền xử phạt cho hàng loạt các chức danh và lực lượng thực thi pháp luật. Sự gia tăng thẩm quyền này, đặc biệt là khả năng tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính và tước quyền sử dụng giấy phép/chứng chỉ hành nghề có thời hạn cho phép các lực lượng chức năng đưa ra quyết định xử lý nhanh chóng và triệt để hơn ngay tại hiện trường, góp phần nâng cao hiệu quả răn đe. Nghị định cũng phân định rõ trách nhiệm xác minh, xử lý vi phạm của các cơ quan chức năng đối với tàu cá đang hoạt động trên biển (lực lượng nào phát hiện, bắt giữ đầu tiên sẽ chủ trì xác minh, xử lý) hoặc tàu cá đã về bờ (cơ quan có thẩm quyền tại địa phương nơi tàu cá neo đậu sẽ chủ trì xác minh, xử lý). Hơn nữa, việc bổ sung quy định về xử lý vi phạm hành chính trên môi trường điện tử cũng là một bước tiến quan trọng, nhằm hiện đại hóa quy trình xử lý, đảm bảo tính kịp thời và minh bạch theo các quy định mới nhất của Chính phủ.
Hương Trà