Diễn biến xuất khẩu trong những tháng gần đây
Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu mực và bạch tuộc trong 4 tháng đầu năm đạt hơn 215 triệu USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó xuất khẩu mực có xu hướng ngày càng tăng trưởng.
Trong top các thị trường nhập khẩu chính, xuất khẩu mực, bạch tuộc sang Nhật Bản, Thái Lan và Mỹ tăng trưởng tốt, xuất khẩu sang Hàn Quốc và EU tăng nhẹ, xuất khẩu sang Trung Quốc &HK giảm. Đặc biệt xuất khẩu tăng mạnh trong những tháng đầu năm đã giúp Thái Lan vượt qua Trung Quốc &HK trở thành thị trường nhập khẩu mực, bạch tuộc lớn thứ 3 của Việt Nam trong giai đoạn này.
Trong 5 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu nhóm sản phẩm này đạt gần 274 triệu USD, tăng hơn 14% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, các thị trường truyền thống duy trì đà tăng trưởng ổn định, trong khi các thị trường mới nổi cũng ghi nhận tín hiệu tích cực, mở ra kỳ vọng về một năm bứt phá.
Trong số các thị trường xuất khẩu, Hàn Quốc tiếp tục là thị trường nhập khẩu lớn nhất với kim ngạch trong 5 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 100 triệu USD, chiếm 36% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2024. Việt Nam đang xuất khẩu chủ yếu là các sản phẩm mực nang đông lạnh, bạch tuộc hấp sơ chế sang thị trường này.
Tiếp đến là thị trường Nhật Bản với gần 69 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm 2024. Các sản phẩm mực và bạch tuộc của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này có xu hướng ngày càng tăng nhờ nhu cầu ổn định và lợi thế về các sản phẩm có chất lượng cao như dòng sản phẩm sashimi, bạch tuộc hấp…
Xuất khẩu mực, bạch tuộc sang thị trường Trung Quốc cũng đang có xu hướng bứt phá với mức tăng trưởng cao trong 2 tháng trở lại đây sau khi sụt giảm trong những tháng đầu năm. Nguyên nhân là do thị trường này trong thời gian gần đây đã mở cửa trở lại. Trung Quốc gia tăng nhập khẩu các sản phẩm mực đông lạnh và hàng sơ chế để phục vụ chuỗi dịch vụ ăn uống. Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này trong 5 tháng đầu năm đạt hơn 26 triệu USD, tăng 2% so với cùng kỳ.
Tại thị trường EU, xuất khẩu mực, bạch tuộc của Việt Nam cũng có xu hướng tăng nhanh trong những tháng gần đây. Với tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này trong 5 tháng đầu năm đạt gần 15 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ, EU đang là thị trường nhập khẩu mực, bạch tuộc lớn 5 của Việt Nam. xuất khẩu sang cả 3 thị trường dẫn đầu trong khối là Italy, Tây Ban Nha và Bỉ đều đang tăng trưởng lần lượt là 6%, 71% và 24%
Ngoài ra, các thị trường xuất khẩu mới nổi như Philippines, UAE, Campuchia, Canada… cũng ghi nhận tăng trưởng trên 40% so với cùng kỳ, mở ra nhiều tiềm năng trong phân khúc trung cấp và tiện lợi.
6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu mực, bạch tuộc của Việt Nam ghi nhận kết quả khả quan với tổng kim ngạch đạt 335 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, mực chiếm 58% với giá trị 194 triệu USD (tăng 24%), bạch tuộc chiếm 42% đạt 141 triệu USD (tăng 7%). Tuy nhiên, kết quả này không đồng đều ở tất cả thị trường, phản ánh rõ những cơ hội, thách thức và cả các rào cản kỹ thuật đang tác động đến doanh nghiệp xuất khẩu.
Hàn Quốc tiếp tục là thị trường lớn nhất, nhập khẩu hơn 122 triệu USD mực, bạch tuộc từ Việt Nam (chiếm 36%), tăng 7% so với cùng kỳ. Các sản phẩm được ưa chuộng tại đây gồm mực ống làm sạch, bạch tuộc chế biến đông lạnh, bạch tuộc nguyên con đông lạnh.
Khối CPTPP cũng ghi nhận mức tăng mạnh 20%, với giá trị đạt hơn 96 triệu USD, trong đó Nhật Bản đóng góp đáng kể với kim ngạch 83 triệu USD (tăng 21%). Các sản phẩm như mực sushi MA, mực tẩm bột chiên và bạch tuộc đông lạnh rất được thị trường Nhật Bản ưa chuộng.
Trung Quốc và Hồng Kông đạt tổng cộng 34 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ, trong đó Trung Quốc tăng mạnh 87% riêng trong tháng 6/2025. Thái Lan cũng là điểm sáng với mức tăng 37%, nhờ nhu cầu cao đối với bạch tuộc luộc đông lạnh, mực khô và mực nút.
Ngược lại, một số thị trường như Đài Loan, Australia và Hồng Kông sụt giảm, phản ánh sự cạnh tranh gay gắt và những rào cản nhất định về kỹ thuật và thương mại.
Khó khăn và thách thức
Hiện tại, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Về vấn đề thủ tục và chính sách, khiến một số lô hàng gặp trở ngại trong thủ tục xuất khẩu. Quy định về nguyên liệu nhập khẩu và quy trình kiểm tra an toàn thực phẩm chưa thống nhất, gây ách tắc khi chuyển đổi mục đích sử dụng nguyên liệu. Cùng với đó, xuất khẩu hải sản trong đó có mực, bạch tuộc vẫn bị ảnh hưởng bởi thẻ vàng IUU của EU.
Đối với thuế đối ứng của Mỹ (dự kiến áp thuế đối ứng lên tới 20%) là một vấn đề đáng lo ngại. Các quy định về xuất xứ hàng hóa cũng tạo ra rủi ro bị đánh thuế cao hoặc cấm nhập. Về Luật MMPA của Mỹ: NOAA chưa công nhận các biện pháp bảo tồn thú biển của Việt Nam, trong đó có các nghề liên quan đến khai thác mực. Nếu không đạt tương đồng, việc xuất khẩu sang Mỹ có thể bị cấm từ 1/1/2026.
Trong bối cảnh thị trường nhiều biến động, VASEP đã đề nghị doanh nghiệp xuất khẩu mực, bạch tuộc của Việt Nam chủ động đa dạng hóa thị trường, trong đó các nước châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan tiếp tục là điểm tựa ổn định, đồng thời nên tận dụng thêm cơ hội từ các thành viên CPTPP khác.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chuẩn hóa hồ sơ và quy trình, đầu tư vào hệ thống quản lý chất lượng và nguồn gốc nguyên liệu để đảm bảo truy xuất minh bạch và đáp ứng yêu cầu xuất xứ trong bối cảnh các hàng rào kỹ thuật ngày càng siết chặt.
Ngoài ra, doanh nghiệp nên chuẩn bị cho các kịch bản xấu từ thị trường Mỹ, trong đó có khả năng bị áp thuế bằng cách đánh giá lại tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ, điều chỉnh chiến lược thị trường và các hợp đồng dài hạn nếu cần thiết.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ EU và Mỹ về môi trường và truy xuất nguồn gốc, doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác với ngư dân, đầu tư vào hệ thống truy xuất minh bạch nhằm bảo đảm khả năng tiếp cận thị trường bền vững.
Kỳ vọng năm 2025 vượt 700 triệu USD
Hiện các doanh nghiệp xuất khẩu mực, bạch tuộc Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn về nguồn nguyên liệu và chi phí đầu vào cho sản xuất tăng cao. Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu thụ giảm, người dân thắt chặt chi tiêu, chiến tranh Nga-Ukraine chưa kết thúc, xung đột Hamas-Israel còn tiếp diễn, xung đột khiến cước vận tải biển tăng bào mòn lợi nhuận của doanh nghiệp.
Năm 2025, thị trường mực và bạch tuộc toàn cầu đang trải qua những biến động đáng chú ý, chịu ảnh hưởng từ các yếu tố như biến đổi khí hậu, nhu cầu tiêu thụ tăng cao, và các vấn đề về bền vững. Cụ thể, hiện tượng El Niño đã làm gián đoạn sự tái tạo nguồn lợi mực, dẫn đến sự thiếu hụt nguồn cung tại một số khu vực vào cuối năm 2024. Thêm vào đó, ngành nhuyễn thể chân đầu cũng đang đối mặt với vấn đề khai thác quá mức và đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), đòi hỏi các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn.
Với nhu cầu ổn định từ các thị trường chủ lực và xu hướng tăng giá, xuất khẩu mực và bạch tuộc của Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng trong nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, các thị trường như EU và Mỹ đang siết chặt quy định về truy xuất nguồn gốc, yêu cầu minh bạch và bền vững trong chuỗi cung ứng, điều này dự kiến sẽ tác động đến xuất khẩu sang các thị trường này.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam nhận định: Năm 2025 đang chứng kiến sự hồi phục rõ rệt của ngành hàng mực, bạch tuộc Việt Nam sau giai đoạn biến động kéo dài từ năm 2022–2024.
Dự báo, xuất khẩu mực, bạch tuộc của Việt Nam duy trì đà tăng trưởng trong nửa đầu năm 2025 là bước khởi đầu mạnh mẽ, tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu vượt 700 triệu USD. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu trên, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cũng cần có sự hỗ trợ của Chính phủ trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc khơi thông nguồn nguyên liệu trong nước, nhanh chóng tháo gỡ những vướng mắc trong khâu xác nhận, chứng nhận hải sản khai thác…
Trong bối cảnh thị trường toàn cầu có dấu hiệu phục hồi, các doanh nghiệp sẽ đẩy mạnh đầu tư vào chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc, mở rộng tiếp cận thị trường mới nổi để tăng tính bền vững cho ngành hàng chiến lược này.
Ngọc Thúy - FICen